Patelnica niebieskoplama
| Taeniura lymma[1] | |||
| (Forsskål, 1775)[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | płaszczki | ||
| Nadrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
patelnica niebieskoplama | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Patelnica niebieskoplama[7] (Taeniura lymma) – gatunek ryby orleniokształtnej z rodziny ogończowatych (Dasyatidae), występujący u wybrzeży Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku. Występuje od strefy pływów do głębokości 30 m. Gatunek ten jest powszechny w tropikalnych rejonach Oceanu Spokojnego, w przybrzeżnych siedliskach związanych z rafą koralową. Szeroko rozprzestrzeniona w wodach przybrzeżnych tropikalnego regionu Indo-Pacyfiku ma zasięg, który rozciąga się na obrzeżach Oceanu Indyjskiego od Afryki Południowej przez Półwysep Arabski po Azję Południowo-Wschodnią, obejmując Madagaskar, Mauritius, Zanzibar, Seszele, Sri Lankę i Malediwy. Rzadko występuje w Zatoce Perskiej i Zatoce Omańskiej. W Oceanie Spokojnym gatunek ten występuje od Filipin po północną Australię, a także wokół licznych wysp Melanezji i Polinezji, aż po Wyspy Salomona. Rzadko spotykany głębiej niż 30 m jest gatunkiem żyjącym na dnie, często występuje na rafach koralowych i sąsiednich piaszczystych równinach. Jest również powszechnie spotykana w strefie pływów i w basenach pływowych, a także w pobliżu łąk trawy morskiej[8][9][10].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Ciało patelnicy jest zielonkawe, pokryte jaskrawymi niebieskimi plamami. Otwór gębowy znajduje się na spodniej stronie ciała. Jest to dość mała płaszczka, nie przekraczająca 35 cm szerokości, 80 cm długości całkowitej, z przeważnie gładkim (drobne kolce na środku pleców), owalnym dyskiem, dużymi, jasnożółtymi, wystającymi oczami i stosunkowo krótkim i grubym ogonem, który jest ok. 1,5 raza dłuższy od średnicy dysku i ma jeden lub dwa (zazwyczaj dwa) ząbkowane kolce jadowe. Gatunek ten można łatwo rozpoznać po uderzającym wzorze wielu elektryzujących niebieskich plam na żółtawym tle, z parą niebieskich pasków na ogonie. Brzuch biały. Waży do 5 kg[10].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Ryba żyje przy dnie, na terenach pokrytych piaskiem, w którym może kopać. Występuje samotnie lub w niewielkich grupach. Żywi się niewielkimi stworzeniami morskimi – niewielkimi rybami, krabami, krewetkami, wieloszczetami. Swoje ofiary lokalizuje za pomocą receptorów czułych na elektryczność. Nocą małe grupy tych płaszczek podążają za przypływem na piaszczyste równiny aby zakotwiczyć się w osadach, gdzie poszukują małych bezkręgowców bentosowych i ryb. Kiedy przypływ ustępuje, patelnice oddzielają się i wycofują do schronień na rafie. Patelnica jest w stanie zranić ludzi jadowitymi kolcami ogona, chociaż woli uciekać, gdy jest zagrożona. Jedna z najliczniejszych płaszczek zamieszkujących rafy Indo-Pacyfiku, zazwyczaj spędza dzień ukryta w jaskiniach, pod półkami koralowymi lub innymi formacjami (w tym wrakach statków), często z odsłoniętym tylko ogonem. W nocy, wraz z przypływem małe grupy tych płaszczek zbierają się i pływają na płytkich, piaszczystych równinach, aby się pożywić. W przeciwieństwie do wielu innych płaszczek, gatunek ten rzadko zakopuje się w piasku. Piaskowe doły wykopuje w poszukiwaniu mięczaków, wieloszczetów, krewetek, krabów i małych bentosowych ryb kostnoszkieletowych. Gdy zdobycz jest zlokalizowana, zostaje uwięziona i manewrowana do pyska za pomocą dysku. Inne ryby często podążają za tymi płaszczkami, szukając pozostawionego przez nie pożywienia. Znanymi drapieżnikami polującymi na te płaszczki są rekiny młoty i delfiny butlonose. Mogą być również potencjalnie ofiarą innych dużych ryb i ssaków morskich. Gdy płaszczka ta jest zagrożona, ucieka z dużą prędkością zygzakowato, aby zgubić prześladowców. U tego gatunku zidentyfikowano liczne pasożyty: tasiemce, nicienie i pierwotniaki. Usuwaniem pasożytów ze skóry tej płaszczki zajmują się wargacze (Labroides dimidiatus)[8].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Patelnica niebieskoplama jest jajożyworodna. Rozmnażanie ma miejsce od późnej wiosny do lata; samiec podąża za samicą i podgryza jej dysk, w końcu gryzie i trzyma ją w celu kopulacji. Całość odbywa się w płytkiej wodzie. Podobnie jak inne płaszczki, gatunek ten jest żyworodny łożyskowo: embriony są początkowo odżywiane przez żółtko, które później jest zastępowane przez histotrof – „mleko” zawierające śluz, tłuszcz i białka produkowane przez matkę. Okres ciąży jest niepewny, ale uważa się, że trwa od czterech do dwunastu miesięcy. Samice noszą mioty do siedmiu młodych (każde jest miniaturową wersją dorosłego osobnika o średnicy około 13–14 cm). Ogon nowo narodzonej patelnicy jest pokryty warstwą skóry, by nie poranić matki podczas porodu. Samce osiągają dojrzałość płciową przy szerokości dysku 20–21 cm; wielkość dojrzewania samic jest nieznana[10][9].
Relacje z ludźmi[edytuj | edytuj kod]
Jad patelnicy niebieskoplamej nie jest śmiertelny dla ludzi, ale jej ukłucie powoduje silny ból. Ryba jest na ogół nieśmiała i nieszkodliwa w stosunku do ludzi, jednak zagrożona jest w stanie zadać rozdzierającą ranę swym jadowitym kolcem ogona. Ze względu na swoje piękno i rozmiary ryba ta jest popularna wśród akwarystów, mimo że słabo znosi niewolę. W warunkach akwarium wiele okazów odmawia przyjmowania pokarmu, a pozornie zdrowe osobniki często w niewytłumaczalny sposób zdychają lub przestają pobierać pokarm. Duży sukces hodowlany osiągnęło oceanarium w Lizbonie, gdzie w latach 2011–2013 urodziło się łącznie 15 młodych. Taeniura lymma jest wykorzystywana jako pożywienie w Afryce Wschodniej, Azji Południowo-Wschodniej i Australii. Jest tam chwytana celowo lub przypadkowo przy użyciu sieci skrzelowych, sznurów haczykowych, włóczni i pułapek ogrodzeniowych. Chociaż jest to stosunkowo powszechny i szeroko rozpowszechniony gatunek, stoi on jednak w obliczu ciągłej degradacji swojego siedliska – rafy koralowej – w całym swoim zasięgu oraz bardzo destrukcyjnych praktyk połowowych z użyciem cyjanku lub dynamitu. Jego populacje znajdują się pod silną presją rybołówstwa rzemieślniczego i komercyjnego oraz lokalnego zbierania na potrzeby akwarystyki[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Taeniura lymma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b P. Forsskål: Descriptiones animalium, avium, amphibiorum, piscium, insectorum, vermium. Hauniae: Ex officina Mölleri, aulae typographi, 1775, s. 17, viii. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Zoologie. W: L.-I. Duperrey (red.): Voyage autour du monde: exécuté par ordre du roi, sur la corvette de Sa Majesté, la Coquille, pendant les années 1822, 1823, 1824, et 1825. T. 2. Cz. 1. Paris: Arthus Bertrand, 1830, s. 100, ryc. iii. (fr.).
- ↑ J.E. Gray: Illustrations of Indian Zoology, chiefly selected from the collection of Major-General Hardwicke. Cz. 1. London: Treuttel, Wurtz, Treuttel, Jun. and Richter, 1934, s. ryc. 99. (ang.).
- ↑ N. Miklouho-Maclay & W.J. Macleay. Plagiostomata of the Pacific. Part III. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 10 (4), s. 676, ryc. 46 (rys. 7–15), 1886. (ang.).
- ↑ L.J.V. Compagno, Taeniura lymma, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-09-11] (ang.).
- ↑ Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
- ↑ a b Helmut Debelius, Rotes Meer, Riff-Führer Ägypten, Israel, Jordanien, Sudan, Saudi-Arabien, Jemen, Arabische Halbinsel (Oman, VAE, Bahrain) ; über 1000 Fotos von Korallenriffbewohnern in ihrem natürlichen Habitat, wyd. 1. Aufl, Hamburg 1998, ISBN 978-3-86132-258-0, OCLC 75974453 [dostęp 2022-09-21].
- ↑ a b c Gerald R. Allen, A Field Guide to Tropical Reef Fishes of the Indo-Pacific, Fifth revised edition, North Clarendon, VT, U.S.A. 2020, ISBN 978-1-4629-2188-1, OCLC 1155149189 [dostęp 2022-09-21].
- ↑ a b c Ewald Lieske, Korallenriff-Führer Rotes Meer Rotes Meer bis Golf von Aden, Südoman ; [Bestimmungsbuch für Taucher, Schnorchler und Aquarianer ; über 1200 Arten in Farbfotos und Farbzeichnungen], Stuttgart 2004, ISBN 978-3-440-09356-6, OCLC 76604325 [dostęp 2022-09-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jennifer Miller, Taeniura lymma [online], (On-line), Animal Diversity Web, 2008 [dostęp 2010-01-03] (ang.).