Taner Akçam

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Taner Akçam
Ilustracja
Państwo działania

 Turcja
 Niemcy
 Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

23 października 1953
Ölçek, Ardahan

profesor
Specjalność: historia, socjologia
Alma Mater

Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Uczelnia

Clark University

Okres zatrudn.

od 1995

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Taner Akçam (ur. 23 października 1953 w Ölçek w prowincji Ardahan) – turecki historyk[1] i socjolog, od 1995 roku mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Był pierwszym tureckim uczonym, który uznał odpowiedzialność Turcji za ludobójstwo Ormian[2][3][4] i napisał kilka książek o tym wydarzeniu, takich jak A Shameful Act (1999), From Empire to Republic: Turkish Nationalism and the Armenian Genocide (2004), The Young Turks' Crime Against Humanity (2012), czy Killing Orders (2018). Jest uznawany za „wiodący międzynarodowy autorytet” w tej dziedzinie[5]. Częsty udział Akçama w debatach publicznych na temat ludobójstwa Ormian porównuje się z rolą Theodora Adorno w debacie na temat Holocaustu w powojennych Niemczech[6].

Akçam opowiada się za próbą pogodzenia różnych ormiańskich i tureckich narracji na temat ludobójstwa i odejściem od zachowań, które wykorzystują te dwie narracje do wspierania narodowych stereotypów. „Musimy ponownie przemyśleć problem i umieścić oba społeczeństwa w centrum naszej analizy. Ta zmiana paradygmatu powinna skupić się na stworzeniu nowej przestrzeni kulturowej obejmującej oba społeczeństwa, przestrzeni, w której obie strony mają szansę uczyć się od siebie nawzajem”[7].

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w wiosce Ölçek w prowincji Ardahan w Turcji jako syn Dursuna i Perihan Akçamów. Jego rodzina jest pochodzenia meschetyjskiego[8][9]. Akçam stwierdził, że wychował się w „bardzo zlaicyzowanej rodzinie”, a jego ojciec był ateistą[10]. Studiował ekonomię na Orta Doğu Teknik Üniversitesi w Ankarze, którą ukończył w 1976 roku. W 1974 roku został aresztowany za udział w protestach studenckich przeciwko tureckiej inwazji na Cypr[11]. W 1975 roku ponownie aresztowano go, tym razem za rozprowadzanie ulotek i rozwieszanie plakatów na mieście. (Akçam zauważa, że „trzeba było na to uzyskać specjalne pozwolenie od instytucji, która obecnie nazywa się Dyrekcją Oddziału Kontroli Specjalnej Inspekcji Generalnej ds. Bezpieczeństwa Stowarzyszeń, i że nawet z takim zezwoleniem można było zostać arbitralnie aresztowanym i zatrzymanym w komendzie policji przez 3–5 dni”[12]).

9 marca 1976 roku, wkrótce po ukończeniu studiów, jako doktorant na tym samym wydziale został aresztowany za udział w tworzeniu dziennika studenckiego poświęconego traktowaniu Kurdów w Turcji[10][13] Devrimci Gençlik (Rewolucyjna Młodzież)[14][15][16][17] był czasopismem radykalnej, studenckiej organizacji lewicowej[18][19]. Devrimci Yol („Droga Rewolucyjna”)[20]. Akçam wyjaśnił, że przyjął funkcję redaktora tego pisma w wieku 22 lat, czego nie uczynił żaden z jego rówieśników, wiedząc, że może za to znaleźć się w więzieniu[21]. Jego obawy zmaterializowały się, gdy na początku 1977 roku usłyszał wyrok dziewięciu lat więzienia, w wyniku którego Amnesty International uznała go za więźnia sumienia[13]. Z tej kary odsiedział rok, po czym uciekł z Centralnego Więzienia w Ankarze 12 marca 1977 roku[10][14][21], używając nogi żelaznego pieca do wykopania dziury[22]. Otrzymał azyl polityczny w Niemczech Zachodnich w 1978 roku, później uzyskał ich obywatelstwo i mieszkał do czasu uzyskania stopnia doktora w 1995 roku[10][13][23][24].

Kariera akademicka[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu 1988 roku rozpoczął pracę jako naukowiec w Hamburger Institut für Sozialforschung na zaproszenie irańskiego uczonego Hadi Ressesade[25][26]. Ressesade, który badał stosowanie tortur w Iranie, zaproponował, aby Akçam mógł przeprowadzić analogiczne badania na temat tortur stosowanych w Turcji[25]. Następnie Akçam zdecydował się badać tematykę ormiańską po spotkaniu z niemieckim bibliotekarzem pochodzenia libańsko-ormiańskiego, który go do tego namawiał[27]. W 1991 roku zorganizował warsztaty naukowe na temat Osmańskiego Trybunału Wojskowego, który w założeniach miał osądzić zbrodnie na Ormianach[2]. Później wspominał: „W miarę postępów w badaniu masakr hamidiańskich, pomyślałem sobie: znam historię rewolucji francuskiej, rosyjskiej w 1917 roku, chińskiego komunizmu, ale nie znam historii Turcji”[28]. Akçam początkowo niechętnie używał terminu „ludobójstwo” w odniesieniu do przemocy skierowanej przeciwko Ormianom w Imperium Osmańskim, ponieważ „określając to [wydarzenie] jako ludobójstwo, stajesz się członkiem zbiorowości związanej z przestępstwem, i to nie z jakimś zwykłym przestępstwem, ale ze zbrodnią ostateczną”[29]. Uzyskał doktorat na Uniwersytecie Leibniza w Hanowerze za pracę pt. Turkish Nationalism and the Armenian Genocide: On the Background of the Military Tribunals in Istanbul between 1919 and 1922[29][30].

Akçam był uczniem innego badacza ludobójstwa Ormian urodzonego w Turcji, Vahakna Dadriana[31]. W 1997 roku został nakręcony holenderski film dokumentalny zatytułowany „Een Muur van Stilte” (Ściana milczenia) w reżyserii Dorothée Forma na temat ich współpracy akademickiej[32][33].

Akçam był profesorem wizytującym historii na Uniwersytet Minnesoty w Stanach Zjednoczonych, po czym dołączył do Strassler Family Center for Holocaust and Genocide Studies na Clark University[1].

Po zabójstwie Hranta Dinka w 2007 roku Akçam uczestniczył w jego pogrzebie w Stambule, odwiedzając Turcję po raz pierwszy od czasu swojej ucieczki. Według „Intelligence Report”, czasopisma Southern Poverty Law Center:

Przyjaciel Dinka i jego ideowy sojusznik Taner Akçam, wybitny turecki historyk i socjolog jest członkiem Center for Holocaust and Genocide Studies na Uniwersytecie Minnesoty, uczestniczył w pogrzebie Dinka w Turcji, pomimo znacznego ryzyka dla własnego życia. Akçam, wiodący międzynarodowy autorytet w sprawie ludobójstwa Ormian, został zaocznie skazany na śmierć przez tureckich ultranacjonalistów po opublikowaniu w listopadzie 2006 roku jego książki A Shameful Act: The Armenian Genocide and The Question of Turkish Responsibility. Książka jest ostateczną analizą historyczną opartą w dużej mierze na oficjalnych dokumentach z archiwów rządu tureckiego[5]

W 2008 roku, kiedy nominacja Akçama na przewodniczącego studiów nad ludobójstwem Ormian na Clark University została zakwestionowana przez miejscowych Turków jako stronnicza, Deborah Dwork, dyrektor Strassler Family Center for Holocaust and Genocide Studies, powiedziała, że „tożsamość etniczna lub religijna nie jest rozstrzygająca dla jakiejkolwiek nominacji” i że „zatrudniają najlepszych uczonych spośród kandydatów”[34].

29 stycznia 2020 roku prezydent Francji Emmanuel Macron wręczył Akçamowi Medal za odwagę w wyrazie uznania za „potępianie zaprzeczania” ludobójstwa Ormian[35].

Spory prawne[edytuj | edytuj kod]

W styczniu 2007 roku rząd turecki oficjalnie wszczął dochodzenie przeciwko Akçamowi w związku z wypowiedzią z dnia 6 października 2006 roku w turecko-ormiańskim czasopiśmie „Agos”[36]. Akçam skrytykował w nim oskarżenie redaktora naczelnego „Agos”, Hranta Dinka, za użycie terminu „ludobójstwo” w odniesieniu do ludobójstwa Ormian. Użycie tego terminu zostało zinterpretowane przez prokuraturę jako przestępstwo „znieważenia tureckości” na podstawie art. 301 tureckiego kodeksu karnego[37]. Broniąc terminu „ludobójstwo”, Akçam ogłosił się pomocnikiem w obronie Dinka przeciwko oskarżeniom i wezwał czytelników do przyłączenia się do poparcia dziennikarza. Później, w styczniu 2007 roku, sąd w Stambule zdecydował o umorzeniu sprawy Akçama[38].

Akçam stanął w obliczu nękania po odkryciu jego tożsamości przez twórcę witryny internetowej „Tall Armenian Tale”[12][39][40], który nazwał Akçama „zdrajcą” i opublikował jego dane osobowe[41]. Obawiając się represji po zabójstwie Hranta Dinka, Akçam wezwał Radę Koordynacyjną Organizacji Ormiańskich we Francji i prezydenta Nicolasa Sarkozy'ego do wywarcia presji na Ankarę, by go chroniła[42].

16 lutego 2007 roku Akçam został zatrzymany w Kanadzie na lotnisku w Montrealu przez prawie cztery godziny po przylocie samolotem ze Stanów Zjednoczonych[43]. Miał wygłosić wykład na zaproszenie Wydziału Prawa Uniwersytetu McGilla i Uniwersytetu Concordia. Wyjaśniając swoje zatrzymanie, Taner Akçam mówił, że władze kanadyjskie opierały się na sfałszowanej wersji jego biografii na anglojęzycznej Wikipedii z grudnia 2006 roku, w której nazwano go terrorystą[43][44].

18 lutego 2007 roku został również zatrzymany na granicy Stanów Zjednoczonych i do tej pory nie odkrył powodu, dla którego wtedy go zatrzymano[43]. Podczas objazdu z wykładami w 2007 roku spotkał się z dalszym nękaniem ze strony osób, które pojawiały się na jego wystąpieniach i zakłócały je[40]. Jego biografia na Wikipedii została zmieniona w ramach kampanii internetowej zorganizowanej przeciwko niemu przez witrynę „Tall Armenian Tale”[45].

W październiku 2011 roku Akçam wygrał sprawę przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, który orzekł, że tureckie przepisy przeciw „znieważeniu tureckości” stanowią naruszenie wolności słowa[46][47].

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Killing Orders: Talat Pasha’s Telegrams and the Armenian Genocide, 2018, Palgrave Macmillan, ISBN 978-3319697864;
  • The Young Turks' Crime Against Humanity: The Armenian Genocide and Ethnic Cleansing in the Ottoman Empire, 2012, Princeton University Press, ISBN 978-069-11-5333-9;
  • Ermeni Meselesi Hallolunmuştur, İletişim, 2008 ISBN 978-975-05-0562-1;
  • A Shameful Act : The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility, 2006, Metropolitan Books, ISBN 0-8050-7932-7 (wyróżniona nagrodą Minnesota Book Award for General Nonfiction w 2007 roku[48]);
  • From Empire to Republic : Turkish Nationalism and the Armenian Genocide, 2004, Zed Books ISBN 1-84277-527-8
  • Dialogue across an international divide: Essays towards a Turkish-Armenian dialogue, Zoryan Institute, 2001, ISBN 1-895485-03-7;
  • İnsan hakları ve Ermeni sorunu: İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na, İmge Kitabevi, 1999, ISBN 975-533-246-4
  • Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Publications on the Near East, University of Washington, Sibel Bozdogan (red.), University of Washington Press, July, 1997, ISBN 0-295-97597-0;
  • Armenien und der Völkermord: Die Istanbuler Prozesse und die türkische Nationalbewegung, Hamburger Edition, 1996, ISBN 3-930908-26-3;
  • Siyasi kültürümüzde zulüm ve işkence (Araştırma-inceleme dizisi), İletişim Yayıncılık, 1992, ISBN 975-470-249-7.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Taner Akçam - scholar, author, ex-political prisoner, and courageous champion of civil liberties - joins the Strassler Center. Clark University, 17.05.2008. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  2. ↑ a b Cheterian 2015 ↓, s. 140–141
  3. ↑ de Waal 2015 ↓, s. 182.
  4. ↑ Ronald Grigor Suny. Truth in Telling: Reconciling Realities in the Genocide of the Ottoman Armenians. „The American Historical Review”. 114 (4), s. 938, 2009. DOI: 10.1086/ahr.114.4.930. (ang.). 
  5. ↑ a b David Holthouse: State of Denial. Turkey Spends Millions to Cover Up Armenian Genocide. Intelligence Repory, 2008. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  6. ↑ Ayda Erbal. The Armenian Genocide, AKA the Elephant in the Room. „International Journal of Middle East Studies”. 47 (4), s. 783–790, 2015. DOI: 10.1017/S0020743815000987. (ang.). 
  7. ↑ Taner Akcam 1953 a Turkish professor who denounced the Armenian Genocide. Gariwo. Garden of the Rightheos Worlwide. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  8. ↑ Tessa Hofmann. Open Wounds: Armenians, Turks, and a Century of Genocide by Vicken Cheterian. „Histoire sociale/Social history”. 49 (100), s. 662–664, 2016. DOI: 10.1353/his.2016.0046. (ang.). 
  9. ↑ Ertan Gün: Taner Akçam'la "soykırım" üzerine. Bizim Anadolu, 2010. (tur.).
  10. ↑ a b c d Peter Schilling. Is It Still Genocide if Your Allies Did It?. „Law & Politics”. 167, 2008. (ang.). 
  11. ↑ Brian Scott MacKenzie: This scholar escaped two Turkish prisons. Medium, 25.10.2015. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  12. ↑ a b Ali Murat Güven. Holdwater: The Mysterious American who Drives Armenians Mad. „Agos”, 18.05.2007. (ang.). 
  13. ↑ a b c Stefan Christoff. No shame in slaughter. „Montreal Mirror”. 22 (34), 2007. (ang.). 
  14. ↑ a b Taner Akçam. İletişim Yayınları. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  15. ↑ ST Center for International Studies Presents Taner Akcam, author of "A Shameful Act". „University of St. Thomas”, 2007. (ang.). 
  16. ↑ A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility. Armenian Studies Program. California State University, Fresno, 2007. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  17. ↑ The Armenian Genocide in the Ottoman Sources. Mershon Center. Ohio State University Knowledge Bank, 2006. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  18. ↑ Munro i Day 1990 ↓, s. 143.
  19. ↑ Özcan 2006 ↓, s. 200.
  20. ↑ Karpat 1975 ↓, s. 131.
  21. ↑ a b Can Dündar: Bir rüya gördü hapisten kaçtı. Miliyet, 9.01.2002. [dostęp 2021-05-07]. (tur.).
  22. ↑ Elizabeth Kolbert: DEAD RECKONING. The Armenian genocide and the politics of silence. The New Yorker, 6.11.2006. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  23. ↑ Joe Mozingo: Turkish Writer Breaks Ranks on Genocide. 26.04.1999. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  24. ↑ Jonathan Q. Macmillan: Author Argues That Armenian Genocide Happened By, Contributing Writer. The Harvard Crimson, 15.03.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  25. ↑ a b Cheterian 2015 ↓, s. 139–140
  26. ↑ The Process of State Formation in Turkey. Hamburger Institut für Sozialforschung, marzec 2002. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  27. ↑ Cheterian 2015 ↓, s. 140.
  28. ↑ Cheterian 2015 ↓, s. 141.
  29. ↑ a b Cheterian 2015 ↓, s. 142
  30. ↑ Taner Akçam, Ph.D.. Clark University. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  31. ↑ Nina Kouyoumdjian: Dadrian and Taner Akcam come to Harvard to discuss future of Turkey-Armenia relations. Harvard Armenian Society, 19.04.2006. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  32. ↑ Salpi Haroutinian Ghazarian: A Dutch Filmmaker. Armenian International Magazine. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  33. ↑ Dorothée Forma. IMDb. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  34. ↑ David Abel: Turkish historian to study genocide. The Boston Globe, 29.05.2008. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  35. ↑ Macron félicite un historien turc auteur d’un livre sur le génocide arménien. La Presse, 29.01.2020. [dostęp 2021-05-07]. (fr.).
  36. ↑ Taner Akçam: Hrant Dink, 301 and a Criminal Complaintby. Agos, 06.10.2006. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  37. ↑ Aisha Labi: Turkish Scholar Sues to Overturn Law on 'Denigrating Turkishness. Chronicle of Higher Education, 31.07.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  38. ↑ Turkish historian cleared of charges for declaring 'genocide'. The New Anatolian, 2.04.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  39. ↑ Emine Ozcan: Akcam: I Have Never Been So Scared. BIA News Center, 9.08.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  40. ↑ a b Juan Cole: Detained In Two Worlds Taner Akam Story. Informed Comment, 14.04.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  41. ↑ Turkish Scholars. Tall Armenian Tale, 3.09.2008. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  42. ↑ Akçam, Hrant Dink olmasın' kampanyası. Sabah, 27.07.2007. [dostęp 2021-05-07]. (tur.).
  43. ↑ a b c Robert Fisk: Caught in the deadly web of the Internet. The Independent, 21.04.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  44. ↑ Paul Jay: A question of authority Our increasing reliance on Wikipedia changes the pursuit of knowledge Last Updated. CBC News Online, 22.06.2007. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  45. ↑ Cheterian 2015 ↓, s. 156.
  46. ↑ CASE OF ALTUĞ TANER AKÇAM v. TURKEY. Europejski Trybunał Praw Człowieka. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  47. ↑ Freedom to Publish Trial Opens in Turkey IPA Observers Call for Acquittal of Publisher Ragıp Zarakolu. International Publishers Association, 1.07.2012. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  48. ↑ Minnesota Book Awards. Friends of the Saint Paul Public Library. [dostęp 2021-05-07]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Vicken Cheterian: Open Wounds: Armenians, Turks and a Century of Genocide. London: Hurst, 2015. ISBN 978-1-84904-458-5. (ang.).
  • Thomas de Waal: Great Catastrophe: Armenians and Turks in the Shadow of Genocide. Oxford: Oxford University Press, 2015, s. 182. ISBN 978-0-19-935069-8. (ang.).
  • David Munro, Alan John Day: A World Record of Major Conflict Areas. St. James, Missouri: St. James Press, 1990. ISBN 1-55862-066-4. (ang.).
  • Ali Kemal Özcan: Turkey's Kurds: A Theoretical Analysis of the PKK and Abdullah Öcalan. London: Routledge, 2006. ISBN 0-415-36687-9. (ang.).
  • Turkish and Arab-Israeli Relations. W: Kemal H. Karpat: Turkey's Foreign Policy in Transition: 1950–1974. Brill Archive, 1975. ISBN 90-04-04323-3. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Taner_Akçam&oldid=73155441”