Ibis kasztanowaty
| Plegadis falcinellus[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
 Ibis kasztanowaty w szacie godowej, Syrakuzy | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ibis kasztanowaty | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 lęgowiska zimowiska obecne przez cały rok przeloty | |||
Ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny ibisów (Threskiornithidae).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek monotypowy[2][5]. Blisko spokrewniony z ibisem amerykańskim (P. chihi), który był dawniej uznawany za jego podgatunek[2].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
To gatunek południowy występujący na prawie wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy. Zamieszkuje wyspowo południową i południowo-wschodnią Europę, Bliski Wschód, Azję Środkową, Południową i Południowo-Wschodnią, Nową Gwineę, Australię, Afrykę (w tym Madagaskar), wschodnią Amerykę Północną i Amerykę Środkową oraz północną część Ameryki Południowej[4]. Zimowiska eurazjatyckich populacji ibisa znajdują się głównie na południe od Sahary (choć pojedyncze osobniki zimują nad Morzem Śródziemnym) oraz w Indiach.
Do Polski zalatuje sporadycznie. Do 2021 roku odnotowano około 85 stwierdzeń, łącznie obserwowano około 108 osobników[6]. Ibisy spotykano od końca marca do listopada[7]. Zwykle napotykano pojedyncze osobniki, rzadziej bardziej liczne grupki, najwięcej 10 ptaków[7]. Dochodziło do tego na stawach rybnych i zbiornikach zaporowych, przeważnie w południowej Polsce[8].
Jedynym krajem Europy Środkowej, gdzie jest to ptak lęgowy (nieliczny), są Węgry.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wymiary średnie
- Wygląd
Upierzenie brązowoczarne z purpurowym, metalicznym połyskiem na skrzydłach w szacie godowej. Lotki ciemniejsze, z zielonkawym połyskiem, nogi i dziób ciemne. Dziób zgięty ku dołowi. Na kantarku widać nagi fragment skóry o ciemnoniebieskiej barwie. Wokół niego znajdują się (zarówno od dołu, jak i od góry) białe paski. Szata spoczynkowa u ibisa przybiera ciemniejszy odcień brązu, a głowa i cienka szyja są drobno kreskowane na biało. Kantar pozostaje jednak jednolicie ciemny. Młode bez połysku, bardziej brązowe. Z daleka przypomina kulika wielkiego – pod względem długiego i zakrzywionego dzioba. Różni się jednak proporcjonalnie dłuższą szyją i nogami oraz jednolicie ciemnym ubarwieniem. Jest niewiele mniejszy od czapli siwej. W locie nogi wystają daleko poza ogon.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Zasiedla tereny podmokłe i zalewowe – bagna, trzcinowiska, mokradła słodkowodne, mokradła słone, brzegi rzek, delty, płytkie, obficie porośnięte zbiorniki, jak jeziora zarówno słodkie jak i słone, laguny i zarośla mangrowe. Areał lęgowy charakteryzuje się silnym rozczłonkowaniem – ulokowane przy brzegach jezior i rzek. Po okresie lęgowym prowadzi koczowniczy tryb życia.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
- Gniazdo
Gniazdo buduje na drzewie, krzewie na łące lub w gęstych trzcinach. Tworzy kolonie, zakładając gniazda tak blisko siebie, że często się zlewają w jedną platformę. Nie są one często jednogatunkowe, bo nierzadko lęgną się wraz z czaplami, warzęchami lub kormoranami małymi.
- Jaja, wysiadywanie
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w różnorodnych porach roku (zależy od regionu, w Europie w marcu – maju) 3–4 niebieskozielone jaja o długości 52 mm[10]. Jaja wysiadywane są przez okres 20–23 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
W karmieniu młodych również pomaga matce jej partner. Potomstwo w wieku 4 tygodni potrafi już latać, choć jeszcze przez 3 tygodnie porusza się w okolicy gniazda. Potem młode odlatują.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Żywią się bezkręgowcami, takimi jak owady i ich larwy, mięczaki, robaki i raki. Sporadycznie chwytają też małe kręgowce – drobne ryby, płazy i gady. Żerowiska znajdują się zwykle na niewielkich stawach w strefach płytkiej wody, jak też na zalanych łąkach.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje ibisa kasztanowatego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,23–2,22 milionów osobników. Globalny trend liczebności uznawany jest za spadkowy, choć niektóre populacje są stabilne[4].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Plegadis falcinellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Glossy Ibis (Plegadis falcinellus). IBC The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (ang.).
- ↑ a b c d e D. Lepage: Glossy Ibis Plegadis falcinellus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).
- ↑ a b c Plegadis falcinellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ a b Obserwacje – ibis kasztanowaty [online], CLANGA.com [dostęp 2023-02-16] (ang.).
- ↑ Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.
- ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 50. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ E. Keller, prof. dr J.H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7227-891-1.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).