Taprobana
Taprobana lub Taprobane – według starożytnych geografów wyspa położona na południe od Indii. Przypuszczalnie identyczna z Cejlonem, z czasem podobnie jak Thule obrosła w liczne, nieprawdopodobne legendy[1].
Informacje na temat wyspy pojawiły się jako pokłosie wyprawy Aleksandra Wielkiego do Indii i przywiezionych wówczas informacji geograficznych[1]. Nazwa Taprobana pojawiła się po raz pierwszy około 290 roku p.n.e. w dziele Megastenesa, który opisał ją jako wyspę przeciętą rzeką, bogatszą w złoto i perły od Indii[2]. Onesicritus twierdził, że położona jest dwadzieścia dni żeglugi od Indii, a żyją na niej słonie i ludożercy[1]. Wyspa trafiła na mapy geograficzne Eratostenesa i Klaudiusza Ptolemeusza[1][2]. Pliniusz Starszy lokalizował otoczoną mieliznami Taprobanę na antypodach i twierdził, że wszystko jest na niej odwrócone do góry nogami[2][3]. Przytoczył też relację Anniusa Plocamusa, wyzwoleńca żyjącego za panowania Klaudiusza, który żeglując po Morzu Czerwonym miał zostać zniesiony z trasy przez sztorm i po piętnastu dniach przybić do brzegów legendarnej wyspy. Miało się na niej znajdować pięćset miast, z których królewska stolica o nazwie Palaesimundus liczyła dwanaście tysięcy mieszkańców[2].
Ze źródeł starożytnych Taprobana trafiła do traktatów i map średniowiecznych, pojawia się m.in. w Etymologiach Izydora z Sewilli, na mapie z Hereford i na mapie z Ebstorf[1]. Zazwyczaj, m.in. przez Marco Polo, identyfikowana była z Cejlonem[1]. Mnożyły się także legendy. W XIV-wiecznych Podróżach Jana z Mandeville Taprobana opisana została jako jedna z prowincji królestwa Księdza Jana. Lato i zima miały się tam pojawiać dwa razy w roku, a dostępu do złotonośnych gór broniły olbrzymie mrówki-ludojady. Zamieszkiwała ją też jakoby rasa monopodów (jednonogich)[2]. W XV wieku część geografów, m.in. Niccolò dei Conti było zdania, że Taprobanę należy utożsamiać raczej z Sumatrą[2].
Taprobana została wspomniana w pierwszej strofie[4] eposu renesansowego portugalskiego poety Luísa de Camõesa Luzjady (znanego w Polsce również pod tytułem Luzytanie):
- As armas e os barões assinalados,
- Que da ocidental praia Lusitana,
- Por mares nunca de antes navegados,
- Passaram ainda além da Taprobana,
- Em perigos e guerras esforçados,
- Mais do que prometia a força humana,
- E entre gente remota edificaram
- Novo Reino, que tanto sublimaram[5];
W polskim przekładzie Adama M-skiego (czyli Zofii Trzeszczkowskiej) zwrotka ta ma brzmienie następujące:
- Boje opiewam i tych mężów chwały,
- Co z luzytańskich zachodnich wybrzeży,
- Na nieznajomych mórz biegli kryształy,
- Gdzie się nad fale Taprobana jeży,
- I niebezpieczeństw zwalczali nawały,
- Jak na niezłomnych przystało rycerzy;
- Aż nowe państwo wznieśli sławnym trudem
- Śród obcych ludów męstwa swego cudem[6], -
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Trade, Travel, and Exploration in the Middle Ages: An Encyclopedia. edited by John Block Friedman and Kristen Mossler Figg. New York: Routledge, 2000, s. 592-593. ISBN 0-8153-2003-5.
- ↑ a b c d e f Edward Brooke-Hitching: Atlas lądów niebyłych. Największe mity, zmyślenia i pomyłki kartografów. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2017, s. 220-223. ISBN 978-83-8062-185-5.
- ↑ Historia naturalna 6,24.
- ↑ Taprobana. pantagruelion.com. [dostęp 2017-11-13]. (ang.).
- ↑ Luís de Camões: Os Lusíadas. oslusiadas.org. [dostęp 2017-11-13]. (port.).
- ↑ Luiz Camoens: Luzyady. Epos w dziesięciu pieśniach. Z oryginału portugalskiego przełożył, objaśnieniami i życiorysem autora opatrzył Adam M-ski. polona.pl, 1890. [dostęp 2017-11-13]. (pol.).