Na mapach: 
41°16′N 69°13′E/41,266667 69,216667
41°16′N 69°13′E/41,266667 69,216667Taszkent
| |||
| Wieża telewizyjna w Taszkencie, najwyższa konstrukcja w Azji Środkowej Wieża telewizyjna w Taszkencie, najwyższa konstrukcja w Azji Środkowej | |||
| |||
| Państwo |  Uzbekistan
| ||
| Wilajet | taszkencki | ||
| Zarządzający | Rahmonbek Usmonov↗,?↗ | ||
| Powierzchnia | 334,8 km² | ||
| Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość |
2 309 600 6.900 os./km² | ||
| Kod pocztowy | 100000 | ||
| Tablice rejestracyjne | 01—09 | ||
Położenie na mapie Uzbekistanu   Taszkent | |||
| 41°16′N 69°13′E/41,266667 69,216667
| |||
| Strona internetowa | |||
Mauzoleum jednego z patronów miasta, Abu Bakra Muhammada
Taszkent (uzb. Toshkent; uzb. cyr.: Тошкент; ros. Ташкент, Taszkient) – stolica i największe miasto Uzbekistanu. Położone jest nad rzeką Chirchiq na przedgórzu Tienszanu. Stanowi główny ośrodek przemysłowy i kulturalno-naukowy kraju oraz jedno z największych miast Azji Środkowej.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W języku polskim w powszechnym użyciu funkcjonują dwie formy nazwy miasta: Taszkent (zbliżona do oryginalnej wymowy uzbeckiej /tɒʃˈkent/) oraz Taszkient (zbliżona do oryginalnej wymowy rosyjskiej /tɐʂˈkʲent/). Według najnowszych ustaleń za poprawniejszą uznawana jest forma Taszkent[1], umieszczana we współczesnych słownikach na pierwszym miejscu jako nazwa hasłowa[2][3]. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podaje ją jako obowiązujący polski egzonim[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
- Pierwsze wzmianki o Taszkencie pojawiły się w II-I wieku p.n.e.
- W IV–V wieku miasto słynęło już jako ważny ośrodek handlowy pod nazwą Czacz (Szasz).
- W VIII w. zostało opanowane przez Arabów i zislamizowane.
- W IX–X w. znalazło się pod panowaniem Samanidów, natomiast w X–XIII w. Karachanidów.
- W XIV wieku Taszkent opanowali Timurydzi.
- W drugiej połowie XVI wieku został włączony do Chanatu Bucharskiego.
- W 1865 został zdobyty przez wojsko carskie i stał się częścią Imperium Rosyjskiego, zniesiono niewolnictwo.
- 1 listopada 1917 powstanie zbrojne koalicji bolszewików oraz socjalistów-rewolucjonistów ustanowiło władzę radziecką.
- W 1918-1924 miasto stolicą Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie Rosji Radzieckiej
- W 1929 miasto uzyskało połączenie kolejowe do Duszanbe.
- W 1930 do Taszkentu z Samarkandy przeniesiono stolicę Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Wyodrębnionej w 1924 z Rosji Radzieckiej i będącej w składzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich)
- 26 kwietnia 1966 miasto zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi, po którym gruntownie je przebudowano.
- Wraz z ogłoszeniem niepodległości przez Uzbekistan, od 1 września 1991 stolica państwa
- W 2007 miasto zostało ogłoszone „Kulturalną Stolicą Świata Islamskiego” przez Organizację Współpracy Islamskiej, której Uzbekistan jest członkiem od 1995 roku[5]
Ludność[edytuj | edytuj kod]
- W 1897 populacja miasta wynosiła 155,7 tys. osób, w tym ludność europejska 21,8 tys., reszta w większości Uzbecy. Polacy stanowili trzecią po Rosjanach (15,0 tys.) oraz Ukraińcach (2,6 tys.) gminę europejską (2,2 tys. w tym tylko 132 kobiety)[6].
- W 1926 populacja wynosiła 322 tys. w tym 105 tys. Rosjanie oraz 170 tys. Uzbecy. Polaków było 1625 (w tym 824 kobiety)[7].
- W 1939 populacja miasta 585 tys. w tym 249 tys. to Rosjanie, 221 tys. – Uzbecy. Polaków 1682 (w tym 902 kobiety)[8].
Ważniejsze zabytki[edytuj | edytuj kod]
- mauzoleum szejka Hawendi Tachura z XV w.
- mauzoleum Junusa Chodży z XV w., pradziada założyciela dynastii Wielkich Mogołów – Babura
- mauzoleum Kaffal Szaszi z XVI w. – uczonego islamskiego z okresu Szejbanidów.
- meczet piątkowy (Juma) z XV w.
- medresa Kukeltasz (Kukeldesz) z XVI w.
- medresa Barak Chana z XVI w. – jej mufti to jeden z najważniejszych autorytetów islamu dla całego Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu.
- Pałac Księcia Romanowa (obecnie siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych)
- Opera i Teatr Baletowy im. Aliszer Nawoi
- Muzeum Historii – największe muzeum w mieście; mieści się w budynku, w którym kiedyś znajdowało się Muzeum Lenina
- Muzeum Emira Timura (obok muzeum znajduje się pomnik Timura na koniu, mieszczące się nieopodal ogrody należą do najpiękniejszych w Taszkencie)
- Muzeum Literatury im. Aliszer Nawoi – liczne repliki manuskryptów, przykłady kaligrafii perskiej, XV w. malarstwo miniaturowe
- Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu – posiada bardzo dużą kolekcję eksponatów z czasów antycznych, wieków średnich, jak również bogate zbiory z XIX i XX w. (wiele eksponatów uzbeckiej sztuki użytkowej); do najciekawszych zbiorów należy wielka kolekcja obrazów „wypożyczona” z Ermitażu przez Wielkiego Księcia Romanowa celem dekoracji jego pałacu (siedziba na wygnaniu w Taszkencie) i nigdy nie zwrócona
- mały park (nieopodal Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu) z zadbanymi grobami bolszewików poległych podczas rewolucji październikowej oraz tzw. zdrady Osipowa w 1919 roku
Ważniejsze budowle[edytuj | edytuj kod]
- Wieża telewizyjna w Taszkencie (najwyższa budowla w Azji Środkowej)
- Metro w Taszkencie (największa tego typu sieć w Azji Środkowej)
- Międzynarodowy Port Lotniczy Taszkent im. Isloma Karimova
- Plac Niepodległości w Taszkencie (na którym znajdował się niegdyś najwyższy pomnik Włodzimierza Lenina mierzący 30 metrów wysokości; pomnik został w 1992 zastąpiony wielkim globusem pokazującym mapę Uzbekistanu)
Nauka i szkolnictwo wyższe[edytuj | edytuj kod]
- Narodowy Uniwersytet Uzbekistanu im. Mirzy Uług Bega (założony w 1918 jako Narodowy Uniwersytet Turkiestański)
- Konserwatorium Taszkenckie
- Taszkiencki Instytut Sztuki Teatralnej[9]
- Uzbecki Państwowy Uniwersytet Języków Świata
Kultura i sztuka[edytuj | edytuj kod]
Transport[edytuj | edytuj kod]
W mieście znajduje się stacja kolejowa i metro. Taszkent posiada międzynarodowy port lotniczy, do 2016 miasto posiadało sieć tramwajową.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Od 1999 roku rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, Tashkent Open, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour.
W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:
- Bunyodkor Taszkent
- Lokomotiv Taszkent
- Paxtakor Taszkent
- SKA-Sibal Taszkent
- Soʻgʻdiyona Dżyzak
- Spartak Taszkent
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Taszkent. Rada Języka Polskiego. [dostęp 2013-02-27].
- ↑ Stanisław Podobiński, Poradnik ortograficzny ze słowniczkiem wyrazów najtrudniejszych i tekstami edytorsko-poprawnościowymi, Częstochowa 2001, s. 780.
- ↑ Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod redakcją Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1999, s. 1463.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 5. Azja Środkowa i Zakaukazie. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, 2005. s. 130. [dostęp 2013-02-27].
- ↑ Tashkent Touts Islamic University, mnweekly.ru, 2007-05-24, dostęp 2017-03-04.
- ↑ Spis 1897.
- ↑ Spis 1926.
- ↑ Spis 1939.
- ↑ Abrosimow 2009 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.