Taszkent

Taszkent
Herb Taszkentu
Państwo	Uzbekistan
Wilajet	taszkencki
Populacja (2008) • liczba ludności	2 180 000
Położenie na mapie Uzbekistanu Taszkent
41°16′N 69°13′E
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło Taszkent w Wikisłowniku
Informacje turystyczne w Wikipodróżach
Strona internetowa

Mauzoleum jednego z patronów miasta, Abu Bakra Muhammada

Taszkent (uzb.: Toshkent; uzb. cyr.: Тошкент; ros.: Ташкент, Taszkient) – stolica Uzbekistanu, w Azji Środkowej, położona nad rzeką Chirchiq na przedgórzu Tienszanu. Zamieszkuje ją 2,18 mln mieszkańców (2008), szacunki nieoficjalne (wliczając niezarejestrowaną ludność napływową) dają 2,6 – 3,2 mln. Jest głównym ośrodkiem przemysłowym i kulturalno-naukowym kraju, jednym z największych miast Azji Środkowej.

Nazwa

W języku polskim w powszechnym użyciu funkcjonują dwie formy nazwy miasta: Taszkent (zbliżona do oryginalnej wymowy uzbeckiej /tɒʃˈkent/) oraz Taszkient (zbliżona do oryginalnej wymowy rosyjskiej /tɐʂˈkʲent/). Według najnowszych ustaleń za poprawniejszą uznawana jest forma Taszkent, umieszczana we współczesnych słownikach na pierwszym miejscu jako nazwa hasłowa. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podaje ją jako obowiązujący polski egzonim.

Historia

• Pierwsze wzmianki o Taszkencie pojawiły się w II-I wieku p.n.e.
• W IV–V wieku miasto słynęło już jako ważny ośrodek handlowy pod nazwą Czacz (Szasz).
• W VIII w. zostało opanowane przez Arabów i zislamizowane.
• W IX–X w. znalazło się pod panowaniem Samanidów, natomiast w X–XIII w. Karachanidów.
• W XIV wieku Taszkent opanowali Timurydzi.
• W drugiej połowie XVI wieku został włączony do Chanatu Bucharskiego.
• W 1865 został zdobyty przez wojsko carskie i stał się częścią Imperium Rosyjskiego, zniesiono niewolnictwo.
• 1 listopada 1917 powstanie zbrojne koalicji bolszewików oraz socjalistów-rewolucjonistów ustanowiło władzę radziecką.
• W 1918-1924 miasto stolicą Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie Rosji Radzieckiej
• W 1929 miasto uzyskało połączenie kolejowe do Duszanbe.
• W 1930 do Tasznkentu z Samarkandy przeniesiono stolicę Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (republiki wyodrębnionej w 1924 z Rosji Radzieckiej i będącej w składzie ZSRR)
• 26 kwietnia 1966 miasto zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi, po którym gruntownie je przebudowano.
• Od 1991 stolica niepodległego Uzbekistanu.

W okresie bezpośrednio po I wojnie światowej w Taszkiencie funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.

Ludność

• W 1897 populacja miasta wynosiła 155,7 tys. osób, w tym ludność europejska 21,8 tys., reszta w większości Uzbecy. Polacy stanowili trzecią po Rosjanach (15,0 tys.) oraz Ukraińcach (2,6 tys.) gminę europejską (2,2 tys. w tym tylko 132 kobiety).
• W 1926 populacja wynosiła 322 tys. w tym 105 tys. Rosjanie oraz 170 tys. Uzbecy. Polaków było 1625 (w tym 824 kobiety).
• W 1939 populacja miasta 585 tys. w tym 249 tys. to Rosjanie, 221 tys. - Uzbecy. Polaków 1682 (w tym 902 kobiety).

Ważniejsze zabytki

• mauzoleum szejka Hawendi Tachura z XV w.
• mauzoleum Junusa Chodży z XV w., pradziada założyciela dynastii Wielkich Mogołów – Babura
• mauzoleum Kaffal Szaszi z XVI w. – uczonego islamskiego z okresu Szejbanidów.
• meczet piątkowy (Juma) z XV w.
• medresa Kukeldesz (Kukeltasz) z XVI w.
• medresa Barak Chana z XVI w. – jej mufti to jeden z najważniejszych autorytetów islamu dla całego Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu.
• Pałac Księcia Romanowa (obecnie siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych)
• Opera i Teatr Baletowy im. Aliszer Nawoi
• Muzeum Historii – największe muzeum w mieście; mieści się w budynku, w którym kiedyś znajdowało się Muzeum Lenina
• Muzeum Emira Timura (obok muzeum znajduje się pomnik Timura na koniu, mieszczące się nieopodal ogrody należą do najpiękniejszych w Taszkencie)
• Muzeum Literatury im. Aliszer Nawoi – liczne repliki manuskryptów, przykłady kaligrafii perskiej, XV w. malarstwo miniaturowe
• Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu – posiada bardzo dużą kolekcję eksponatów z czasów antycznych, wieków średnich, jak również bogate zbiory z XIX i XX w. (wiele eksponatów uzbeckiej sztuki użytkowej); do najciekawszych zbiorów należy wielka kolekcja obrazów "wypożyczona" z Ermitażu przez Wielkiego Księcia Romanowa celem dekoracji jego pałacu (siedziba na wygnaniu w Taszkencie) i nigdy nie zwrócona
• mały park (nieopodal Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu) z zadbanymi grobami bolszewików poległych podczas rewolucji październikowej oraz tzw. zdrady Osipowa w 1919 (spoczywa tu m.in. pierwszy prezydent Uzbekistanu Juldusz Achunbabajew)

Ważniejsze budowle

• Wieża telewizyjna w Taszkencie (najwyższa budowla w Azji Środkowej)
• największy system metra w Azji Środkowej
• Lotnisko w Taszkencie – największe w Uzbekistanie
• największy plac miejski w byłym Związku Radzieckim (Plac Niepodległości), na którym znajdował się niegdyś najwyższy pomnik Lenina (30 metrów wysokości); pomnik został w 1992 zastąpiony wielkim globusem pokazującym mapę Uzbekistanu
• majestatyczne budynki rządowe
• okazałe biura kilkunastu firm konsultingowych, m.in. Accenture, Deloitte Touche Tohmatsu, PricewaterhouseCoopers i Gravamen Fidelis and Fides LLP

Nauka i szkolnictwo wyższe

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Uniwersytety

• Narodowy Uniwersytet Uzbekistanu im. Mirzy Uług Bega (Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy Universiteti) – założony w 1918 jako Narodowy Uniwersytet Turkiestański

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Taszkent, metro, a oprócz tego kursują tramwaje. Taszkent posiada także międzynarodowy port lotniczy.

Sport

W Taszkencie, od 1999 roku, rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, Tashkent Open, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour.

W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:

• Bunyodkor Taszkent
• Lokomotiv Taszkent
• Paxtakor Taszkent
• SKA-Sibal Taszkent
• Soʻgʻdiyona Dżyzak
• Spartak Taszkent

Miasta partnerskie

• Berlin, Niemcy
• Stambuł, Turcja
• Seattle, USA