Tennessee
| stan | |||||
| 16. stan od 1 czerwca 1796 | |||||
 Most Hernando de Soto nad rzeką Missisipi w Memphis. | |||||
| |||||
| Dewiza: Agriculture and commerce | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-TN | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
109 247 km²[1] | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
64,8 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Tennessee (wymowa: /tɛnɪˈsiː/) – stan na południowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Graniczy z ośmioma stanami, na północy z Kentucky i Wirginią, na wschodzie z Karoliną Północną, na południu z Georgią, Alabamą, Missisipi, a na zachodzie z Arkansas i Missouri[2].
Stan odegrał ważną rolę w wojnie secesyjnej, gdzie rozegrano wiele ważnych bitew, w tym bitwę pod Shiloh, która była wówczas najbardziej śmiercionośną bitwą w historii Ameryki. Więcej bitew stoczono jedynie w sąsiedniej Wirginii[3].
Obszar metropolitalny Nashville–Davidson–Murfreesboro jest największy w stanie i liczy ponad 2 mln mieszkańców[4].
Swoje siedziby mają tutaj takie firmy jak FedEx, International Paper, Dollar General, AutoZone, Tractor Supply i HCA Holdings[2].
Symbole stanu[edytuj | edytuj kod]
- Dewiza: Agriculture and Commerce (Rolnictwo i handel)
- Przydomek: Volunteer State
- Znaczenie przydomku: Stan ochotników (dotyczy udziału mieszkańców stanu, którzy wzięli udział w wojnie 1812 roku)
- Symbole: przedrzeźniacz, tulipanowiec amerykański, irys
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1541 – na terytorium obecnego stanu dotarła ekspedycja Hernando de Soto.
- 1763 – poprzez traktat paryski obszar został włączony do posiadłości angielskich.
- 1784 – terytorium zostało ogłoszone „stanem” Franklina.
- 1796 – Tennessee stało się jednym ze stanów USA.
- 1866 – w miejscowości Pulaski zawiązana została organizacja Ku Klux Klan.
- 1968 – w Memphis od kuli zamachowca zginął Martin Luther King.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Stan o bardzo wydłużonym kształcie. Wschodnia część stanu jest górzysta (Appalachy), środkową stanowi dolina Tennessee, a zachodnią wyżyna Cumberland i dolina Missisipi. W krajobrazie stanu dominują rolnictwo i leśnictwo. Roślinność stanowią lasy liściaste (zachód), mieszane (wschód) i jodłowo-świerkowe w górach.
- Klimat: podzwrotnikowy wilgotny, średnia temp. w styczniu 4–5 st. C, w lipcu 25–27 st. C
- Główne rzeki: Missisipi, Cumberland i Tennessee
- Najwyższy szczyt: Clingmans Dome (2025 m n.p.m)
- Liczba hrabstw: 95
- Największe hrabstwo: Shelby
- Liczba parków stanowych: 50
Jest w dwóch strefach czasowych: East Tennessee w UTC-05:00 i Middle Tennessee oraz West Tennessee w UTC-06:00. W Tennessee znajduje się więcej jaskiń niż w jakimkolwiek innym stanie. Ponad 10 tys. (20%) amerykańskich jaskiń znajduje się w Tennessee[5].
Większe miasta[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Miasto | Hrabstwo | Liczba mieszkańców (2017)[6] | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Nashville | Davidson | 667 560 | ||
| 2 | Memphis | Shelby | 652 236 | ||
| 3 | Knoxville | Knox | 187 347 | ||
| 4 | Chattanooga | Hamilton | 179 139 | ||
| 5 | Clarksville | Montgomery | 153 205 | ||
| 6 | Murfreesboro | Rutherford | 136 372 | ||
| 7 | Franklin | Williamson | 78 321 | ||
| 8 | Jackson | Madison | 66 847 | ||
| 9 | Johnson City | Washington | 66 391 | ||
| 10 | Bartlett | Shelby | 59 102 |
.jpg)
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Tennessee liczy 6 910 840 mieszkańców, co oznacza wzrost o 564 735 (8,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[7]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 22,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety[8].
Język[edytuj | edytuj kod]
W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[9]:
- język angielski – 93,78%,
- język hiszpański – 3,66%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2019 roku 77,2% mieszkańców stanowi ludność biała (73,3% nie licząc Latynosów), 16,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,8% to Azjaci, 0,3% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,7% ludności stanu[10].
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (12,8%), irlandzkiego (8,8%), angielskiego (8,7%) i niemieckiego (8,4%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (230,9 tys.), europejskiego (190,5 tys.), włoskiego (146,5 tys.), szkocko-irlandzkiego (139,7 tys.), szkockiego (129,5 tys.), francuskiego (114,2 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (95,6 tys.), polskiego (79 tys.), brytyjskiego (65,9 tys.) i holenderskiego (62,8 tys.)[10].
Religia[edytuj | edytuj kod]
_2.JPG)
Tennessee jest trzecim najbardziej religijnym stanem w USA, gdzie ponad trzy czwarte dorosłych twierdzi, że wierzy w Boga z absolutną pewnością[2].
Struktura religijna w 2014 r.[11]:
- protestanci – 73%:
- ewangelikalni – 52%,
- głównego nurtu – 13%,
- historyczni czarni protestanci – 8%,
- bez religii – 14% (w tym: 3% agnostycy i 1% ateiści),
- katolicy – 6%,
- mormoni – 1%,
- pozostałe religie – 6% (w tym: świadkowie Jehowy, żydzi, muzułmanie, hinduiści, prawosławni, buddyści, unitarianie uniwersaliści i bahaiści[12]).
Większość protestantów w Tennessee to baptyści, a największą pojedynczą organizacją w stanie jest Południowa Konwencja Baptystów. Pod względem liczby członków na kolejnych miejscach plasują się Zjednoczony Kościół Metodystyczny i Kościół katolicki. Obok baptystów, społeczność ewangelikalna jest silnie reprezentowana przez lokalne zbory bezdenominacyjne (np. New Direction Christian Church), Kościoły Chrystusowe, zbory zielonoświątkowe i wiele mniejszych grup[12].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Produkt krajowy brutto Tennessee w 2015 roku osiągnął wartość 177,1 mld USD[13], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych[13]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2% i był wyższy od przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[14]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 43 267 co uplasowało stan na 38. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)[15].
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
- chemiczny
- tekstylny
- elektro-maszynowy
- wełny
- spożywczy
Energia[edytuj | edytuj kod]
W 2019 roku energia elektryczna w stanie wytwarzana jest przez elektrownie jądrowe (44%), węglowe (23%), z gazu ziemnego (20%) i energię wodną (12%)[16].
Rolnictwo i leśnictwo[edytuj | edytuj kod]
Obszary uprawne zajmują 40% powierzchni stanu. Ponad 14 milionów akrów gruntów rolnych i leśnych poza rolnictwem generuje rocznie około 300 mln dolarów ze sprzedaży drewna, co czyni Tennessee jednym z wiodących w kraju producentów tarcicy liściastej[17].
- Główne uprawy: tytoń, pomidory, fasola szparagowa, bawełna, soja, kukurydza, pszenica i sorgo
- Hodowla kóz, bydła, koniowatych, brojlerów i trzody chlewnej
Transport[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej wysunięte na zachód miasto Tennessee, Memphis, jest jednym z najbardziej ruchliwych na świecie węzłów komunikacyjnych dla transportu barkowego, lotniczego, ciężarowego i kolejowego[16].
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
Informacje dodatkowe[edytuj | edytuj kod]
- Nashville – światowa stolica muzyki country
- W Tennessee, w Graceland, znajduje się posiadłość i grób Elvisa Presleya
- Park Narodowy Great Smoky Mountains
- Nashville Predators – klub hokejowy występujący w lidze NHL od roku 1998
- W mieście Lewisburg znajduje się związek hodowców koni Tennessee Walker
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ a b c Shelbi Austin, 10 Things to Know About Tennessee, US News, 2019 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
- ↑ Civil War Battles of Tennessee – Legends of America, www.legendsofamerica.com [dostęp 2022-06-05].
- ↑ Adam Tamburin, Nashville area grows as city population dips, Axios, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-05] (ang.).
- ↑ Protecting Caves in Tennessee, The Nature Conservancy (web.archive.org), 4 marca 2016 [dostęp 2021-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Biggest Cities in Tennessee, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-02-05].
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-07-01].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Tennessee; United States, www.census.gov [dostęp 2021-07-01] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-02-03].
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-07-01].
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, Pew Research Center [dostęp 2019-02-05] (ang.).
- ↑ a b Tennessee, Religious Traditions, 2010, www.thearda.com [dostęp 2019-02-05].
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29].
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016 (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29].
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state (ang.). The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29].
- ↑ a b c Tennessee – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2021-01-03].
- ↑ Tennessee Department of Agriculture, NASDA [dostęp 2021-01-03] (ang.).
