Teofil Noniewicz
 Fotografia z lat 70. XIX w. (ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Suwałkach) | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 kwietnia 1851 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 września 1928 |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz parafialny przy ul. Bakałarzewskiej (Suwałki) |
| Zawód, zajęcie |
lekarz |
| Rodzice |
matka Marianna (z Pawłowiczów), ojciec Ignacy |
| Małżeństwo |
Zofia Eleonora z Guziewiczów |
| Dzieci |
córki: Sylwia Stanisława, Amelia Emilia, Zofia Teodora; synowie: Bogdan Teofil i Czesław Marek |
| Odznaczenia | |
| |
Teofil Noniewicz (ur. 27 kwietnia 1851 w Antonoszu, pow. Jeziorosy, zm. 30 września 1928 w Suwałkach) – lekarz, działacz społeczny.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Ignacego i Marianny z Pawłowiczów. Noniewiczowie pochodzili z Wileńszczyzny (szlachta litewska herbu Prus). Do Suwałk przeprowadzili się pod koniec lat 50. XIX w., być może w związku z trudną sytuacją materialną rodziny po śmierci Ignacego[1]. W Suwałkach jako lekarze pracowali już starsi synowie Marii i Ignacego, tj. Edward (ur. 1831) i Kalikst (ur. 1835).
Teofil w Suwałkach rozpoczął naukę w tutejszym gimnazjum. Po zdaniu matury, w 1868 podjął studia na Wydziale Medycznym Szkoły Głównej w Warszawie. W wyniku represji po powstaniu styczniowym uczelnię zamknięto w listopadzie 1869. W jej miejsce powołano do życia Cesarski Uniwersytet Warszawski. W grudniu 1874 uzyskał dyplom lekarza na tejże uczelni.
Praktykował w Augustowie, następnie w Suwałkach, gdzie zamieszkał na stałe. W kwietniu 1876 objął stanowisko lekarza w szpitalu św. Piotra i Pawła. W latach 1876–1879 był lekarzem wojskowym w 3 Konnej Artyleryjskiej Baterii[2].
Po opuszczeniu armii pracował w szpitalu miejskim św. Piotra i Pawła w Suwałkach, początkowo jako drugi lekarz, następnie w latach 1892–1915 pełnił funkcję pierwszego (naczelnego) lekarza. W latach 1883–1892 był lekarzem w szpitalu żydowskim. Po wybuchu I wojny światowej wraz z suwalskim szpitalem został ewakuowany do Rosji, gdzie był starszym lekarzem w szpitalu wojskowym w Homlu, a w 1918 działał jako lekarz Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Bobrujsku. Po powrocie do Suwałk kontynuował pracę w szpitalu św. Piotra i Pawła[2]. Prowadził także prywatną praktykę.
Był przede wszystkim lekarzem, jednak nie ograniczał się tylko do działalności na polu zawodowym. Pracował społecznie, był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Ochotniczej Straży Ogniowej w Suwałkach, współzałożycielem i wieloletnim wiceprezesem Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, członkiem suwalskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Działał także w Towarzystwie Wzajemnego Kredytu. Był zastępcą prezesa Towarzystwa Lekarzy Guberni Suwalskiej i współzałożycielem Towarzystwa Naukowo-Lekarskiego Ziemi Suwalskiej. Od listopada 1918 działał w Tymczasowej Radzie Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego, a także wspomagał formowanie się 1 Pułku Strzelców Suwalskich (późniejszy 41 Suwalski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego). Był wybrany na przewodniczącego pierwszej Rady Miasta Suwałk, a po I wojnie światowej pełnił funkcję ławnika Sądu Okręgowego. Był prezesem i współzałożycielem suwalskiej Czytelni Naukowej oraz członkiem zarządu Związku Strzeleckiego[2]. Występował na lokalnej amatorskiej scenie teatralnej, deklamując utwory wieszczów i współczesną prozę polską[2].
2 maja 1923 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[3].
11 maja 1878 ożenił się z Zofią Eleonorą Guziewicz (ur. 1858), córką Tomasza i Józefy z Poczobuttów. Z tego związku na świat przyszły córki: Sylwia Stanisława (ur. ok. 1879), Amelia Emilia (ur. 1880), Zofia Teodora (ur. 1883) oraz synowie: Bogdan Teofil (ur. 1886)[2] i Czesław Marek (ur. 1889)[4].
Zmarł 30 września 1928 Uroczystości pogrzebowe zgromadziły przedstawicieli lokalnych władz, duchowieństwa oraz licznie przybyłych mieszkańców Suwałk. Pochowany został w najstarszej części cmentarza, nieopodal neogotyckiej kaplicy, przy ulicy Bakałarzewskiej. W ostatniej drodze towarzyszyła mu kompania honorowa 41. Suwalskiego Pułku Piechoty wraz z orkiestrą wojskową i orkiestrą Straży Ogniowej. Na suwalskim cmentarzu przy ulicy Bakałarzewskiej znajdują się groby rodziny Noniewiczów, m.in. braci i siostry Teofila Noniewicza, tj. Edwarda[5], Kaliksta i Justyny.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Jeszcze za życia Noniewicza (prawdopodobnie w 1922) jego imieniem nazwano jedną z suwalskich ulic.
- Już po śmierci Noniewicza, w sali operacyjnej szpitala została zawieszona tablica pamiątkowa ku jego czci (zniszczona w czasie późniejszego remontu)[2].
- Na posiedzeniu suwalskiej Rady Miasta 27 stycznia 2021 miejscy radni ustanowili rok 2021 Rokiem Teofila Noniewicza[6].
-
Nagrobek Edwarda Noniewicza (fragment) -
Nagrobek Kaliksta Noniewicza (fragment) -
Nagrobek Justyny Noniewicz (fragment) -
Nagrobek Teofila Noniewicza (fragment)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J. Podziewski, Doktor Teofil Noniewicz – chluba suwalskiej medycyny przełomu XIX i XX wieku. Historia medycyny, „Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej” 2012, Nr 5. http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil50/gazeta/numery/n2012/n201205/n20120514 [Dostęp: 202.03.31]
- ↑ a b c d e f A. Matusiewicz, Szpital w Suwałkach. Dzieje i ludzie. 1842-1985-2015, Suwałki 2015, s. 53.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924, Warszawa 1926, s. 27. https://kpbc.ukw.edu.pl/publication/76548 [Dostęp: 2021.03.31].
- ↑ Akt urodzenia Czesława Marka (200/1889 r.) dostępny w zbiorach suwalskiego Archiwum Państwowego.
- ↑ Na nagrobku Edwarda Noniewicza błędnie podano datę śmierci: 1816 zamiast 1916.
- ↑ 2021 rokiem Teofila Noniewicza w Suwałkach [online], Wiadomości Suwałki [dostęp 2021-02-19] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jednodniówka wydana z okazji 50-letniego jubileuszu istnienia Ochotniczej Straży Pożarnej w Suwałkach w dniu 17 maja 1931 r., Suwałki 1931.
- Matusiewicz A.,Szpital w Suwałkach. Dzieje i ludzie. 1842–1985–2015, Suwałki 2015. ISBN 978-83-941971-0-0.
- Matusiewicz A., Teofil Noniewicz : lekarz – społecznik, [w:] Biografie suwalskie. Cz. 1, red. M. Pawłowska, Suwałki 1993.
- Podziewski J., Doktor Teofil Noniewicz – chluba suwalskiej medycyny przełomu XIX i XX wieku. Historia medycyny, „Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej” 2012, Nr 5. http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil50/gazeta/numery/n2012/n201205/n20120514 [Dostęp: 2021.03.31].
- Słobodzianek B., Lekarz na scenie, „Kontrasty” 1973, Nr 3.
- Suwałki : miasto nad Czarną Hańczą, red. J. Kopciał, Suwałki 2005. ISBN 83-87415-37-5.