Terapia schematów
Terapia schematów (TS) – podejście psychoterapeutyczne wywodzące się pierwotnie z terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), integrujące w swoich założeniach podejście poznawczo-behawioralne z elementami terapii psychodynamicznej oraz terapii Gestalt. Ojcem Terapii Schematu jest Jeffrey E. Young[1]. Zaliczana jest do terapii tzw. "3 fali CBT".
Założenia teoretyczne terapii schematów
[edytuj | edytuj kod]Podstawowymi pojęciami którymi operuje TS są:
- wczesne nieadaptacyjne schematy,
- obszary schematów,
- style radzenia sobie,
- tryby.
Potrzeby emocjonalne
[edytuj | edytuj kod]Według twórców, schematy powstają wskutek niezaspokojenia pięciu podstawowych potrzeb emocjonalnych człowieka do których zaliczają[2]:
- bezpieczne przywiązanie do innych,
- autonomię, kompetencje i poczucie tożsamości,
- wolność wyrażania potrzeb i emocji,
- spontaniczność,
- realistyczne granice i samokontrolę.
Obszary schematów
[edytuj | edytuj kod]W modelu, którym posługuje się terapia schematów, istnieje pięć ogólnych obszarów schematów, którym towarzyszą zdefiniowane wczesne nieadaptacyjne schematy. Obszary te to:
- rozłączenie i odrzucenie,
- osłabiona autonomia i brak dokonań,
- uszkodzone granice,
- nakierowanie na innych,
- nadmierna czujność i zahamowanie.
Nieadaptacyjne schematy
[edytuj | edytuj kod]Do obszarów tych zaliczają się poszczególne, zdefiniowane nieadaptacyjne schematy. Wyróżniono 18 nieadaptacyjnych schematów[3]:
- opuszczenie/niestabilność więzi,
- nieufność/skrzywdzenie,
- deprywację emocjonalną,
- wadliwość/wstyd,
- izolację społeczną/wyobcowanie,
- zależność/niekompetencja,
- podatność na zranienie lub zachorowanie,
- uwikłanie emocjonalne,
- porażkę,
- roszczeniowość, wielkościowość,
- niedostateczną kontrolę, samodyscyplinę,
- podporządkowanie się,
- samopoświęcenie,
- poszukiwania samoakceptacji i uznania,
- negatywizm/pesymizm,
- zahamowanie emocjonalne,
- nadmierne wymagania/nadmierny krytycyzm,
- bezwzględną surowość.
Istnieje hipoteza wiążąca model nieadaptacyjnych schematów z biologią. Hipoteza opiera się na warunkowaniu lęku i traumy poprzez utrwalanie emocjonalne nieświadome w ciele migdałowatym[4].
Tryby
[edytuj | edytuj kod]Tryb można określić jako stan emocjonalny bądź nastrój, który występuje w danym momencie. Czynnikami wywołującymi dany tryb może być: określone wspomnienie, krytyka, rozstanie. Pojedynczy tryb może być wyrażeniem wielu schematów (czyli wzorców), np. opuszczenia, nieufności albo podatności na zranienie.
Terapia schematów w leczeniu zaburzeń osobowości
[edytuj | edytuj kod]Terapia schematów stawia sobie za cele m.in. zwiększenie skuteczności terapeutycznej podejścia poznawczego wśród pacjentów z zaburzeniami osobowości. Terapia schematów wyewoluowała w sposób naturalny jako gałąź terapii poznawczo-behawioralnej, w drodze poszukiwania większej niż CBT skuteczności w leczeniu głębszych zaburzeń osobowości – jak np. zaburzenia borderline i stanowi modyfikację klasycznego podejście CBT stworzonego przez Aarona Becka[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Obecnie dyrektor Centrum Terapii Poznawczej w Nowym Jorku i Instytutu Terapii Schematu.
- ↑ Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar: Terapia schematów. Wyd. 1. Gdańsk: GWP, 2013, s. 29. ISBN 978-83-7489-496-8.
- ↑ Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar: Terapia schematów. Wyd. 1. Gdańsk: GWP, 2013, s. 33–42. ISBN 978-83-7489-496-8.
- ↑ Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar: Terapia schematów. Wyd. 1. Gdańsk: GWP, 2013, s. 49. ISBN 978-83-7489-496-8.
- ↑ Agnieszka Madej. Techniki i metody poznawczo-behawioralne w terapii schematu zaburzeń osobowości. „Psychoterapia”. 152. s. 53–66. Kraków. ISSN 0239-4170.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Marjorie E. Weishaar: Terapia schematów. Wyd. 1. Gdańsk: GWP, 2013. ISBN 978-83-7489-496-8.