Tetradium
Tetradium daniellii | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
Tetradium | ||
Nazwa systematyczna | |||
Tetradium Lour. Fl. Cochinch.: 91 (1790)[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
T. trichotomum Loureiro[4] | |||
Synonimy | |||
| |||
Homonimy | |||
Tetradium – rodzaj roślin z rodziny rutowatych. Obejmuje 9 gatunków[3]. Dawniej gatunki tu zaliczane włączane były do rodzaju ewodia Euodia[7] (stąd myląca nazwa zwyczajowa jednego z gatunków). Występują one w południowo-wschodniej i wschodniej Azji od Himalajów po Japonię, Filipiny i Jawę[3][7]. Centrum zróżnicowania stanowią Chiny, gdzie rośnie 7 gatunków, ale też tylko jeden z nich jest endemitem tego kraju[8]. Rosną w różnych formacjach leśnych[7].
Jako drzewa ozdobne uprawiane są ewodia Daniella T. daniellii i T. fraxinifolium. Owoce tego drugiego używane są do sporządzania sosu chutney oraz leczniczo. T. ruticarpum wykorzystywany jest leczniczo w Chinach od co najmniej dwóch tysięcy lat jako środek przeciwrobaczy[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości[7]. Pędy pokryte pojedynczymi, prostymi włoskami[10].
- Liście
- Sezonowe i zimozielone[10], skrętoległe, nieparzysto pierzastozłożone z 1–9 listkami[10].
- Kwiaty
- Zwykle jednopłciowe (rośliny dwupienne i jednopienne)[7], drobne i zielonkawe[7]. Zebrane są w szczytowe lub wyrastające w kątach liści, ale w szczytowych częściach pędów wiechy i baldachogrona. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5 zrośnięte nasadami, drobne. Płatki korony w tej samej liczbie rozpostarte, na szczycie haczykowate[10][7]. Pręciki w liczbie odpowiadającej płatkom są od nich 1,5 raza dłuższe w kwiatach męskich, podczas gdy w żeńskich zredukowane są do krótkich, języczkowatych prątniczek[8]. Zalążnie w kwiatach męskich są szczątkowe, a w żeńskich składają się z jednego do pięciu owocolistków połączonych nasadami, poza tym wolnych, jednokomorowych z dwoma zalążkami w każdej komorze. Szyjki słupka wyrastają z nich szczytowo i zakończone są podzielonymi znamionami[8].
- Owoce
- Mieszki w liczbie od 1 do 5, zawierających jedno lub dwa błyszczące, czarne nasiona[7][10].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Toddalioideae z rodziny rutowatych Rutaceae[11].
- Wykaz gatunków[3]
- Tetradium austrosinense (Hand.-Mazz.) T.G.Hartley
- Tetradium calcicola (Chun ex C.C.Huang) T.G.Hartley
- Tetradium daniellii (Benn.) T.G.Hartley – ewodia Daniella
- Tetradium fraxinifolium (Hook.) T.G.Hartley
- Tetradium glabrifolium (Champ. ex Benth.) T.G.Hartley
- Tetradium ruticarpum (A.Juss.) T.G.Hartley
- Tetradium sambucinum (Blume) T.G.Hartley
- Tetradium sumatranum T.G.Hartley
- Tetradium trichotomum Lour.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-03-01] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-03-01] (ang.).
- ↑ a b c d Tetradium Lour.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-01].
- ↑ Tetradium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-03-02].
- ↑ Tetradium Lour.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-02].
- ↑ Tetradium. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-02].
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 375. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c Dianxiang Zhang, Thomas G. Hartley: Tetradium Loureiro. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-03-02].
- ↑ David J. Mabberley , Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 913, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 318-319. ISBN 978-3-642-14396-0.
- ↑ Genus: Tetradium Lour.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-01].
- EoL: 2874626
- Flora of China: 132553
- Flora of North America: 132553
- GBIF: 3232955
- identyfikator iNaturalist: 332552
- IPNI: 329441-2
- ITIS: 825200
- NCBI: 354519
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:329441-2
- identyfikator Tropicos: 40011730
- USDA PLANTS: TETRA25
- identyfikator taksonu Fossilworks: 5083