Thorgal
 Mural komiksowy w Brukseli przedstawiający Thorgala i Aaricię (2014) | |
| Scenariusz | |
|---|---|
| Rysunki | |
| Kraj wydania | |
| Język | |
| Data pierwszego wydania |
1977 |
| Wydawca | |
| Tematyka | |
| Tomów |
42 (71 wraz z seriami pobocznymi) |
Thorgal – francuskojęzyczna seria komiksowa stworzona przez belgijskiego scenarzystę Jeana Van Hamme'a i polskiego rysownika Grzegorza Rosińskiego. Opowiada o przygodach Thorgala Aegirssona, który stara się chronić swoją rodzinę przed niebezpiecznymi ludźmi i bogami. Fabuła serii osadzona jest głównie w świecie wikingów i utrzymana jest w konwencjach fantasy, science fiction oraz dramatu historycznego i wykorzystuje wiele motywów z mitologii nordyckiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pomysł na komiks pojawił się na początku listopada 1976 roku, gdy Rosiński dostał listownie, od Van Hamme'a, projekt o pacyfistycznym wikingu o imieniu Ragnar Aegirsson. Okazało się jednak, że wiking Ragnar, był już bohaterem komiksu z lat 50., dlatego zmieniono imię na Thorgal[1].
Pilot serii ukazywał się od 3 marca do 25 października 1977 roku w odcinkach na łamach belgijskiego czasopisma „Le Journal de Tintin”[1][2][3], a od 1980 publikowany jest w indywidualnych tomach przez belgijskie wydawnictwo Le Lombard[4]. Po zakończeniu prac nad Thorgalem przez Van Hamme'a (w 2006) i Rosińskiego (w 2018) tworzenie serii przejęli scenarzyści: Yves Sente, Xavier Dorison i Yann oraz rysownik Fred Vignaux. Thorgal zadebiutował po polsku w 1978 w odcinkach na łamach czasopisma "Relax", a w formie indywidualnych tomów ukazuje się od 1988; obecnym polskim wydawcą jest Egmont Polska[5].
Seria Thorgal zyskała uznanie krytyków i czytelników, zwłaszcza na zachodzie Europy i w Polsce[6][7]. Dotychczas sprzedano ponad 16 milionów egzemplarzy komiksu w 18 językach[8], a jego popularność przyczyniła się do stworzenia czterech komiksowych serii pobocznych oraz adaptacji w formie powieści, słuchowiska, gier komputerowych, planszowych i karcianych.
Fabuła
[edytuj | edytuj kod]Akcja toczy się we wczesnym średniowieczu i rozpoczyna w Skandynawii. Thorgal Aegirsson, młody mężczyzna o nieznanym pochodzeniu, którego w dzieciństwie przygarnęli i wychowali wikingowie, zostaje skazany na śmierć przez ich władcę Gandalfa Szalonego za romans z córką Gandalfa, Aaricią. Thorgal zwycięża jednak Gandalfa i poślubia Aaricię. Po wielu perypetiach oboje opuszczają wioskę wikingów i osiedlają się na odludnej wyspie, gdzie wychowują syna imieniem Jolan. W ich spokojne życie wkracza Kriss de Valnor, bezwzględna najemniczka skrycie zakochana w Thorgalu. Kriss wplątuje Thorgala i jego rodzinę (z czasem powiększoną o córeczkę imieniem Louve) w kolejne intrygi, które zaprowadzą ich w odległe zakątki świata, wystawią na próbę rodzinne więzi oraz każą Thorgalowi skonfrontować się z własną przeszłością. Jednym z powracających wątków serii jest stopniowo odkrywana tajemnica pochodzenia Thorgala oraz psychokinetycznych i telepatycznych mocy, które wykazują jego dzieci.
Bohaterowie
[edytuj | edytuj kod]- Thorgal Aegirsson: Syn Vartha (Ogotaia) i Haynee, wnuk Xargosa (Tanatloca), kapitana statku kosmicznego, który wylądował na Ziemi w poszukiwaniu energii. Ocalony i wychowany przez Leifa Haraldsona, znaleziony na rozbitej tratwie. Thorgal jest fenomenalnym łucznikiem, odważnym i zręcznym wojownikiem. Jego główne cechy charakteru, w tym moralność przez wielu Wikingów uważane są za oznakę słabości. Jego życiowym celem jest znalezienie miejsca, w którym jego rodzina będzie mogła żyć w pokoju. Na pewien czas zostaje pozbawiony pamięci i zostaje władcą piratów Shaiganem, choć jego umiejętność współczucia wciąż pozostała taka sama. Jego żoną jest Aaricia, córka Gandalfa Szalonego. Ojciec Jolana, Louve i Aniela.
- Aaricia: żona i towarzyszka życiowa Thorgala oraz córka Gandalfa Szalonego, przywódcy Wikingów. Jest związana z Thorgalem od momentu narodzin przez magiczny przedmiot o nazwie Łzy Tjahziego. Aaricia jest kobietą o silnym charakterze, piękną i łagodną, bardzo kochającą Thorgala, wyrozumiałą wobec zagadek losu, które „przeznaczenie Thorgala” nieustannie wpływają na ich życie. Matka Jolana i Louve. Opiekuje się też Anielem, synem Kriss de Valnor i Thorgala.
- Jolan Thorgalson: syn Thorgala i Aaricii. Posiada nadprzyrodzone moce będące dziedzictwem tajemniczych przodków Thorgala. Jego moc ogranicza się do pobudzenia molekularnego (najczęściej do dezintegracji obiektów w większości części serii). Dopiero w miarę upływu czasu Jolan stopniowo uczy się doskonalić swoje umiejętności. Starszy brat Louve.
- Louve: córka Thorgala i Aaricii, młodsza siostra Jolana, posiada zdolności komunikowania się ze zwierzętami, za sprawą swoich narodzin w towarzystwie rodzącej wilczycy.
- Kriss de Valnor: pozbawiona skrupułów wojowniczka i łuczniczka, piękna, acz niebezpieczna. Największe nemezis Thorgala, skrycie kocha się w Thorgalu i wielokrotnie próbuje skrzywdzić jego i jego rodzinę. Kiedy Thorgal traci pamięć, oszukuje go, by uwierzył, że są małżeństwem i przekonuje Thorgala, że jest bezwzględnym lordem piratów Shaiganem. Matka Aniela, syna Thorgala.
- Aniel de Valnor: syn Thorgala i Kriss de Valnor, poczęty w czasie, kiedy Thorgal żył jako lord piratów Shaigan. Za sprawą bizantyjskich handlarzy niewolników, zostaje niewolnikiem, jest niemy (ma podcięte struny głosowe).
- Gandalf Szalony: ojciec Aaricii i król Wikingów Północy. Został przywódcą swojego plemienia po śmierci przybranego ojca Thorgala. Chciwy, okrutny i szalony, wielokrotnie usiłuje zabić Thorgala, którego widzi jako zagrożenie dla prawowitości własnych rządów.
- Bjorn Gandalfsson: brat Aaricii i syn Gandalfa Szalonego.
- Ogotai (znany również jako Varth): prawdziwy ojciec Thorgala, kochający wojnę, bezlitosny „bóg” sprowadzony przez morze do krainy Qa (prawdopodobnie południowoamerykańskiej cywilizacji prekolumbijskiej). Prowadzi swój lud do niezliczonych podbojów sąsiednich plemion i zleca sobie niekończące się ludzkie ofiary. Ma wyższą inteligencję, wiedzę o wysoce zaawansowanej technologii i nadprzyrodzone moce, których używa, aby oszukać ludzi, by uwierzyli, że jest prawdziwym bogiem. W rzeczywistości jest pogrążonym w żałobie, szalonym człowiekiem, który żąda zemsty na planecie, którą uważa za odpowiedzialną za śmierć jego ukochanej żony Haynee i syna (Thorgala).
- Haynee: prawdziwa matka Thorgala. Pochodzi z rodu ludzi z gwiazd.
- Leif Haraldson: dzielny Wiking, przybrany ojciec Thorgala.
- Muff: ukochany pies Louve i Jolana.
- Fural: koń Thorgala.
- Solveig: pochodzi z plemienia Wikingów, najlepsza przyjaciółka Aaricii, pomaga rodzinie Aegirssonów w ich kolejnych zmaganiach z „przeznaczeniem Thorgala”.
- Vlana: tajemniczy Władca gór.
- Slivia: czarodziejka o płomienno-rudych włosach i królowa wyspy wśród lodów, więziona przez Gandalfa Szalonego. Pochodzi z rodu ludzi z gwiazd.
- Akwila (znana jako Pan Trzech Orłów): córka Slivii, również o płomienno-rudych włosach. Nosi hełm i nie rozstaje się ze swoimi trzema orłami, które ją chronią i jej służą.
- Tanatloc (znany również jako Xargos): „niewidzialny bóg” z krainy Qa. Stanowi nemezis Ogotaia; mają też wspólną tajemniczą przeszłość.
- Strażniczka kluczy: potężny czarnoksiężnik pod postacią pięknej kobiety ubranej jedynie w złoty pas, dający jej moc i nieśmiertelność. Pilnuje przejść między światami.
- Wąż Nidhogg: potężny, mitologiczny potwór, któremu w młodości Thorgal odważył się stawić czoła z pomocą bogini Frigg.
Drzewo genealogiczne rodziny Thorgala
[edytuj | edytuj kod]| Xargos (Tanatloc) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vilnia | Kahaniel de Valnor | Olgava | Varth (Ogotai) | Haynee | Kayla | Gandalf Szalony | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Manthor | Kriss de Valnor | Thorgal Aegirsson | Aaricia | Bjorn Gandalfson | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aniel de Valnor | Jolan | Louve | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lista tomów
[edytuj | edytuj kod]Seria główna
[edytuj | edytuj kod]
| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Scenariusz | Rysunki |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Zdradzona czarodziejka (1988) | La Magicienne trahie (1980) | Jean Van Hamme | Grzegorz Rosiński |
| 2 | Wyspa wśród lodów (1988)[11] (1980) | L’Île des mers gelées (1980) | ||
| 3 | Nad jeziorem bez dna[12](1989) | Les Trois Vieillards du pays d’Aran (1981) | ||
| 4 | Czarna galera (1990) | La galère noire (1982) | ||
| 5 | Ponad krainą cieni (1990) | Au-delà des ombres (1983) | ||
| 6 | Upadek Brek Zarith (1991) | La Chute de Brek-Zarith (1984) | ||
| 7 | Gwiezdne dziecko (1989) | L’Enfant des étoiles (1985) | ||
| 8 | Alinoe (1989) | Alinoë (1985) | ||
| 9 | Łucznicy (1989) | Les Archers (1985) | ||
| 10 | Kraina Qa (1989) | Le Pays Qâ (1986) | ||
| 11 | Oczy Tanatloca (1989) | Les Yeux de Tanatloc (1986) | ||
| 12 | Miasto zaginionego boga (1990) | La Cité du dieu perdu (1987) | ||
| 13 | Między ziemią a światłem (1990) | Entre Terre et lumière (1988) | ||
| 14 | Aaricia (1990) | Aaricia (1989) | ||
| 15 | Władca gór (1990) | Le mâitre des montagnes (1989) | ||
| 16 | Wilczyca (1990) | Louve (1990) | ||
| 17 | Strażniczka kluczy (1991) | La Gardienne des clés (1991) | ||
| 18 | Słoneczny miecz (1994) | L’Épée-soleil (1992) | ||
| 19 | Niewidzialna forteca (1995) | La Forteresse invisible (1993) | ||
| 20 | Piętno wygnańców (1999) | La Marque des bannis (1994) | ||
| 21 | Korona Ogotaia (1999) | La Couronne d’Ogotaï (1995) | ||
| 22 | Giganci (2000) | Géants (1996) | ||
| 23 | Klatka (2000) | La Cage (1997) | ||
| 24 | Arachnea (2000) | Arachnéa (1999) | ||
| 25 | Błękitna zaraza (2001) | Le Mal bleu (1999) | ||
| 26 | Królestwo pod piaskiem (2002) | Le Royaume sous le sable (2001) | ||
| 27 | Barbarzyńca (2003) | Le Barbare (2002) | ||
| 28 | Kriss de Valnor (2004) | Kriss de Valnor (2004) | ||
| 29 | Ofiara (2006) | Le Sacrifice (2006) | ||
| 30 | Ja, Jolan (2007) | Moi, Jolan (2007) | Yves Sente | |
| 31 | Tarcza Thora (2008) | Le Bouclier de Thor (2008) | ||
| 32 | Bitwa o Asgard (2010) | La Bataille d’Asgard (2010) | ||
| 33 | Statek miecz (2011) | Le Bateu-sabre (2011) | ||
| 34 | Kah-Aniel (2013) | Kah-Aniel (2013) | ||
| 35 | Szkarłatny ogień (2016) | Le Feu écarlate (2016)[13] | Xavier Dorison | |
| 36 | Aniel (2018) | Aniel (2018) | Yann | |
| 37 | Pustelnik ze Skellingaru (2019) | L'Ermite de Skellingar (2019) | Fred Vignaux | |
| 38 | Selkie (2020) | La Selkie (2020) | ||
| 39 | Neokora (2021) | Neokóra (2021) | ||
| 40 | Tupilaki (2022) | Tupilaks (2022) | ||
| 41 | Tysiąc oczu (2023) | Mille yeux (2023) | ||
| 42 | Wareg Ozur (2024) | Özurr le Varègue (2024) | ||
| 43 | La vengeance de la déesse Skædhi (2025) |
Seria poboczna Thorgal: Kriss de Valnor
[edytuj | edytuj kod]| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Scenariusz | Rysunki |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Nie zapominam o niczym! (2010) | Je n'oublie rien! (2010) | Yves Sente | Giulio de Vita |
| 2 | Wyrok walkirii (2012) | La Sentence des Walkyries (2012) | ||
| 3 | Czyn godny królowej (2012) | Digne d'une reine (2012) | ||
| 4 | Sojusze (2013) | Alliances (2013) | ||
| 5 | Czerwona jak Raheborg (2014) | Rouge comme le Raheborg (2014) | ||
| 6 | Wyspa zaginionych dzieci (2015) | L'Île des enfants perdus (2015) | Xavier Dorison | Roman Surżenko |
| 7 | Góra Czasu (2017) | La montagne du temps (2017) | Xavier Dorison, Mathieu Mariolle | Fred Vignaux |
| 8 | Strażnik Sprawiedliwości (2018) | Le Maître de justice (2018) | Mathieu Mariolle |
Seria poboczna Thorgal: Louve
[edytuj | edytuj kod]| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Scenariusz | Rysunki |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Raissa (2011) | Raïssa (2011) | Yann | Roman Surżenko |
| 2 | Dłoń boga Tyra (2012) | La Main coupée du dieu Thyr (2012) | ||
| 3 | Królestwo chaosu (2013) | Le Royaume du chaos (2013) | ||
| 4 | Crow (2014) | Crow (2014) | ||
| 5 | Skald (2015) | Skald (2015) | ||
| 6 | Królowa czarnych elfów (2016) | Le Reine des Alfes noirs (2016) | ||
| 7 | Nidhogg (2017) | Nidhogg (2017) |
Seria poboczna Thorgal: Młodzieńcze lata
[edytuj | edytuj kod]| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Scenariusz | Rysunki |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Trzy siostry Minkelsönn (2013) | Les trois sœurs Minkelsönn (2013) | Yann | Roman Surżenko |
| 2 | Oko Odyna (2014) | L'Œil d'Odin (2014) | ||
| 3 | Runa (2015) | Runa (2015) | ||
| 4 | Berserkowie (2016) | Berserkers (2016) | ||
| 5 | Slivia (2017) | Slive (2017) | ||
| 6 | Lodowy drakkar (2018) | Le Drakkar des glaces (2018) | ||
| 7 | Sinozęby (2019) | Le dent bleu (2019) | ||
| 8 | Bękarty (2020) | Les Deux Batards (2020) | ||
| 9 | Łzy Hel (2021) | Les larmes de Hel (2021) | ||
| 10 | Sydönia (2022) | Sydönia (2022) | ||
| 11 | Grym (2023) | Grym (2023) |
Seria poboczna Thorgal Saga
[edytuj | edytuj kod]| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Scenariusz | Rysunki |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Żegnaj, Aaricio (2023) | Adieu Aaricia (2023) | Robin Recht | Robin Recht |
| 2 | Wendigo (2024) | Wendigo (2024) | Fred Duval | Corentin Rouge |
| 3 | Shaigan (2024) | Shaïgan (2024) | Yann | Roman Surżenko |
| 4 | Szron i ogień (2025) | De Givre et de Feu (2025) | Jean-Blaise Djian, Olivier Legrand | David Etien |
| 5 | Ruchome miasto (2025) | La Cité mouvante (2025) | Antoine Ozanam | Mohamed Aouamri |
Poza serią
[edytuj | edytuj kod]| Tom | Tytuł i rok I wydania polskiego | Tytuł i rok I wydania oryginalnego | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1 | Świat Thorgala (2014) | Aux Origines des mondes (2012) | Jest to albumowy zbiór wywiadów o powstawaniu pobocznych serii Thorgala, przeprowadzonych przez Patricka Gaumera z Grzegorzem Rosińskim, Giuliem de Vitą, Yvesem Sente’em, Romanem Surżenką i Yannem Le Pennetier |
Powieści na podstawie serii komiksowej
[edytuj | edytuj kod]Francuskie wydawnictwo Éditions Milan wydało powieściowe adaptacje albumów Gwiezdne dziecko i Ponad krainą cieni, napisane przez Amélie Sarn i z okładkami namalowanymi przez Grzegorza Rosińskiego[14]. Polskie wydanie pierwszej z książek, zatytułowane Dziecko z gwiazd, ukazało się w 2011 nakładem Egmont Polska. Drugi tom, Wyprawa do krainy cieni, trafił do polskich księgarń rok później.
Znaczki pocztowe
[edytuj | edytuj kod]Poczta Belgijska wydała także znaczki z fragmentami okładek Thorgala (w 2007 roku) oraz pojedynczy znaczek z wizerunkiem Thorgala (w 2015 roku)[15]
Słuchowisko
[edytuj | edytuj kod]W 2014 na polskim rynku ukazało się dwuczęściowe słuchowisko w formie audiobooka, zrealizowane na podstawie trzech pierwszych tomów Thorgala – część 1: Zdradzona czarodziejka. Wyspa wśród lodów i część 2: Prawie raj. Trzech starców z krainy Aran[16].
Obsada:[16]
- Thorgal – Jacek Rozenek,
- Aaricia – Maria Niklińska,
- Solveig – Agnieszka Więdłocha,
- Slivia – Sonia Bohosiewicz,
- Gandalf Szalony – Arkadiusz Jakubik,
- narrator – Mirosław Czyżykiewicz.
Gry
[edytuj | edytuj kod]W 2002 roku wydana została gra komputerowa Klątwa Odyna. W 2023 natomiast pojawiła się gra karciana i planszówka. 25 kwietnia 2025 wydana została gra fabularna[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Birek 2024 ↓, s. 82.
- ↑ Thorgal-BD, Thorgal a 40 ans | Thorgal [online] [dostęp 2020-12-06] (fr.).
- ↑ red, Thorgal kończy 40 lat. Skąd się wzięła ta polsko-belgijska seria? [online], Polska Times, 17 grudnia 2017 [dostęp 2020-12-06] (pol.).
- ↑ Thorgal, la série — Éditions Le Lombard [online], Le Lombard [dostęp 2020-12-06] (fr.).
- ↑ Thorgal – Księgarnia Internetowa Egmont [online], egmont.pl [dostęp 2020-12-06].
- ↑ Jakub Demiańczuk, Król Thorgal [online], Wprost, 3 lutego 2013 [dostęp 2020-12-06] (pol.).
- ↑ Grupa Wirtualna Polska, Wirtualna Polska, "Thorgal" skończył 40 lat. Polak i "ten gość z Philipsa" zmienili bieg historii komiksów – Magazyn WP [online], magazyn.wp.pl [dostęp 2020-12-06] (pol.).
- ↑ BD : une page se tourne pour la série culte Thorgal [online], Les Echos, 15 listopada 2018 [dostęp 2020-12-06] (fr.).
- ↑ Redakcja, 🥇 Thorgal - komiks: jak czytać? Od czego zacząć? [online], 💥Najlepsze komiksy, 25 maja 2019 [dostęp 2021-02-12] (pol.).
- ↑ Tytuły. thorgal.pl. [dostęp 2025-03-23]. (pol.).
- ↑ Tom wydany ponownie p.t. "Wyspa lodowych mórz" przez wydawnictwo Orbita w roku 1991, a następnie opublikowany znów pt. "Wyspa wśród lodów" przez wydawnictwo Korona i na końcu wydany znowu przez Egmont Polska pt. Wyspa lodowych mórz.
- ↑ Tom wznowiony pt. Trzech starców z krainy Aran przez Orbitę w 1991 roku, a później przez Egmont Polska pt. Trzej starcy z kraju Aran.
- ↑ THORGALVERSE: Tytuł nowego „Thorgala” [online], THORGALVERSE [dostęp 2015-12-15].
- ↑ Thorgal – Tome 1 : L’enfant des étoiles – SARN Amélie – Thorgal – Catalogue Jeunesse. [dostęp 2012-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-07)].
- ↑ Birek 2024 ↓, s. 150,152.
- ↑ a b Audioteka SA, Thorgal – Zdradzona Czarodziejka. Wyspa wśród lodów (Albumy 1 i 2) – Jean Van Hamme, Grzegorz Rosiński (audiobook) [online], Audioteka.pl [dostęp 2021-08-07].
- ↑ Adam Waskiewicz, Rzut okiem na Thorgal: Gra Fabularna. Gwiezdne dziecko (pierwsze wrażenia) [online], polter.pl, 18 maja 2025 [dostęp 2025-05-19].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Birek: Grzegorz Rosiński w Ilustracjach. 2024. ISBN 978-83-963588-6-8.