Thymus herba-barona
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Thymus herba-barona | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Thymus herba-barona Loisel. Fl. Gall. 2: 360 (1807)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Thymus herba-barona Loisel. – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Endemit Korsyki[3]. W niektórych ujęciach do gatunku zalicza się również populacje z Sardynii i Majorki[4], które w 2003 zostały wyodrębnione do osobnych taksonów (odpowiednio Thymus catharinae i Thymus bivalens)[3].
Epitet gatunkowy pochodzi z angielskiego herb for flavoring a baron of beef, czyli zioło do przyprawiania steka z polędwicy wołowej[5]. Nazwa zwyczajowa tej rośliny w języku angielskim to caraway thyme, czyli tymianek kminkowy, z uwagi na specyficzny aromat tej rośliny[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Zdrewniały półkrzew, roślina poduszkowa[7], osiągająca wysokość 7,5–15 cm i szerokość 23–30 cm[5]. Ulistnienie okółkowe. Kwiaty różowe, zebrane w wierzchotki, wyrastające w węzłach i zebrane w nibyokółkach, przypominające wierzchołkową główkę. Kielich zrośnięty w dwuwargową rurkę w kształcie lejka. Pręciki z pylnikami skierowanymi do wewnątrz. Owocami są czteroczęściowe rozłupnie[7].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
- Siedlisko
- Suche zbocza gór wysokich i szczeliny skalne[8].
- Cechy fitochemiczne
- Części zielne rośliny zawierają ok. 98 mg/g kwasu kawowego i jego pochodnych, ok. 56 mg/g kwasu rozmarynowego, ok. 22 mg/g flawony, ok. 20 mg/g luteoliny, ok. 11 mg/g kwasu salwianolowego oraz inne kwasy fenolowe i flawonoidy[9]. Składnikami olejku eterycznego tych roślin są tymol, karwakrol, linalol, geraniol, terpenyl i karwon[8].
- Charakterystyka fitosocjologiczna
- W klasyfikacji siedlisk przyrodniczych Europy jest gatunkiem charakterystycznym dla siedliska F7.45 Wrzosowiska cyrno-sardeńskie. W klasyfikacji typów siedlisk przyrodniczych Natura 2000 jest gatunkiem wyróżniającym siedliska:
- 4090-7 i 4090-8 – korsykańskie zarośla twardolistne,
- 9560-6 i 9560-7 – korsykańskie populacje jałowca pospolitego[10].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n=56 (tetraploid)[4].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina przyprawowa
- Zioło ma zapach przypominający kminek i jest doskonałym dodatkiem do zup, warzyw[6], mięs i sałatek ziemniaczanych[5], szczególnie w połączeniu z czosnkiem[6].
- Roślina lecznicza
- Liście, a zwłaszcza zawarty w nich olejek eteryczny, mają silne działanie antyseptyczne, dezodoryzujące i dezynfekujące. Roślina może być używana w stanie świeżym lub zbierana w momencie kwitnienia i albo destylowana w celu uzyskania oleju, albo suszona do późniejszego wykorzystania[6]. W medycynie ludowej roślina stosowana jest jako środek napotny, uspokajający, antyseptyczny i przeciwgrzybiczy oraz do leczenia bezsenności[7].
- Inne zastosowania
- Olejek eteryczny pozyskiwany z liści jest używany w przemyśle perfumeryjnym i jako płyn do płukania ust[6].
- Roślina ozdobna
- Rośliny mogą być uprawiane jako roślina okrywowa, w ogrodach skalnych i pojemnikach. Wymaga gleby przepuszczalnej i stanowiska słonecznego. Dobrze rośnie między kamieniami na ścieżkach. Nie lubi wilgoci, szczególnie zimą. Gatunek ten jest umiarkowanie odporny na mróz, toleruje temperatury od -5 do -10°C[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-08-03]. (ang.).
- ↑ a b Arántzazu Molins, Gianluigi Bacchetta, Marcela Rosato, Josep A. Rosselló i inni. Molecular phylogeography of Thymus herba-barona (Lamiaceae): Insight into the evolutionary history of the flora of the western Mediterranean islands. „TAXON”. 60 (5), s. 1295–1305, 2011-10. DOI: 10.1002/tax.605006.
- ↑ a b c Thymus herba-barona. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2021-08-03].
- ↑ a b c d e f g h Thymus herba-barona. Caraway Thyme. PFAF Plant Database. [dostęp 2021-08-03].
- ↑ a b c Claudia Juliano, Antonella Mattana, Marianna Usai. Composition and in vitro Antimicrobial Activity of the Essential Oil of Thymus herba-barona Loisel Growing Wild in Sardinia. „Journal of Essential Oil Research”. 12 (4), s. 516–522, 2000-07. DOI: 10.1080/10412905.2000.9699578.
- ↑ a b Marc Corticchiato, Félix Tomi, Antoine François Bernardini, Joseph Casanova. Composition and infraspecific variability of essential oil from Thymus herba barona Lois. „Biochemical Systematics and Ecology”. 26 (8), s. 915–932, 1998-12. DOI: 10.1016/s0305-1978(98)00041-6.
- ↑ Andrea Afonso, Olívia Pereira, Rodrigo Neto, Artur Silva i inni. Health-Promoting Effects of Thymus herba-barona, Thymus pseudolanuginosus, and Thymus caespititius Decoctions. „International Journal of Molecular Sciences”. 18 (9), s. 1879, 2017-08-31. DOI: 10.3390/ijms18091879.
- ↑ Thymus herba-barona. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2021-08-03].
Identyfikatory zewnętrzne (takson):