Tomasz Winnicki (1828–1883)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tomasz Winnicki
Chmurski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1828
Majdan Łopacki

Data i miejsce śmierci

25/26 kwietnia 1883
Berehy

Narodowość

polska

Multimedia w Wikimedia Commons

Tomasz Winnicki ps. „Chmurski” (ur. 1828 w Majdanie Łopackim, zm. 25/26 kwietnia 1883 w Berehach) – polski działacz niepodległościowy, pułkownik powstania styczniowego, ziemianin, przemysłowiec.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Nagrobek Tomasza Winnickiego

Urodził się w 1828 w Majdanie Łopackim na Lubelszczyźnie jako syn księdza greckokatolickiego[1][2][3][4]. Od 1860 pracował jako urzędnik pocztowy w Warszawie[1][5][3][4].

Od 1860 był zaangażowany w działalność tajnej organizacji niepodległościowej, brał udział w manifestacjach[1][3][4]. Został zatrzymany przez władze carskie pod zarzutem udziału w redakcji konspiracyjnego czasopisma „Strażnica”, po czym na przełomie 1861/1862 był więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, po czym z decyzji namiestnika Królestwa Polskiego Aleksandra Lüdersa 15 maja 1862 został zesłany na obszar guberni tambowskiej[1][3][4]. Na mocy amnestii w tym samym roku powrócił stamtąd na ziemie polskie[1][4]. Został działaczem stronnictwa czerwonych[4]. Objął funkcję zastępcy członka Komitetu Centralnego Narodowego, odpowiadając za resort łączności w konspiracji[4][3]. Z polecenia KCN w tajnej organizacji otrzymał zadanie zorganizowania policji narodowej miasta Warszawy, której objął stanowisko naczelnika (dyrektora)[1][3][5]. De facto był ministrem policji na obszarze całego kraju, jako że konspiracyjne oddziały policyjne organizowano na wzór struktur stworzonych przez niego w stolicy[5]. Do 17 stycznia 1863 kierował resortem policji narodowej[4]. Zorganizował też struktury tzw. poczty obywatelskiej, działającej na rzecz łączności konspiracyjnej[3]. Posługiwał się pseudonimem „Chmurski”[3][6].

Po wybuchu powstania styczniowego w styczniu 1863, pragnąc przejść do służby wojskowej, złożył dymisję ze stanowiska cywilnego, nie przejętej przez Rząd Narodowy[5]. Przez kilka tygodni wnioskował o zgodę, ostatecznie uzyskał zezwolenie na udział w walkach powstańczych (jego stanowisko dyrektora policji zostało jednak nieobsadzone, funkcję pełnił faktycznie Jan Kasprowicz vel Janek Biały w randze zastępcy dyrektora, któremu później niesłusznie przypisywano tworzenie i kierowanie policją, zaś później w okresie trwania Rządu Romualda Traugutta stanowisko dyrektora piastował Adolf Pieńkowski)[5]. Został mianowany naczelnikiem powiatu rawskiego[7], gdzie był organizatorem oddziału powstańczego, którego został mianowany dowódcą, jednak tę funkcję przekazał Antoniemu Jeziorańskiemu, u boku którego następnie jako szef sztabu i dowódca kawalerii zgrupowania odbył kampanię[5][1][7][4]. Był faktycznym kierownikiem tego zgrupowania działającego na Lubelszczyźnie, odpowiadając za jego formowanie, wyposażenie i aprowizację (gen. Jeziorański był dowódcą w polu)[5][4]. Był dowódcą jednego z oddziałów w trakcie ataku na Rawę 26/27 stycznia 1863[7]. Potem walczył pod Studziankami i Żarnowcem[7]. Po ogłoszeniu dyktatury gen. Mariana Langiewicza 10 marca 1863 został awansowany przez tegoż na stopień pułkownika[8][5][1][2][4] i jednocześnie mianowany na stanowisko głównego (generalnego) intendenta zgrupowania wojsk powstańczych[9][7]. Po tym jak scalono siły powstańcze z oddziałami gen. Langiewicza odpowiadał za zarząd intendentury, a także tymczasowo był szefem sztabu scalonych sił[4]. Jako szef sztabu był duszą wszystkich działań oddziału[10]. Uczestniczył w bitwie pod Małogoszczem (24 lutego 1863), potem w bitwie pod Pieskową Skałą (4 marca 1863)[7], w bitwie pod Grochowiskami (18 marca 1863)[5][1]. Kilkakrotnie odnosił rany[5][1]. Po klęsce gen. Langiewicza przeszedł na obszar zaboru austriackiego[1][7]. W czerwcu 1863 otrzymał od płk. Jana Stelli-Sawickiego ps. „Struś” obowiązki naczelnego organizatora wojsk na obszarze Galicji i został mianowany jego następcą[11]. Ponownie wkroczywszy na obszar Królestwa walczył w bitwy pod Kobylanką (1-6 maja 1963), gdzie został ranny w głowę (wskutek odłamka granatu) i nie był zdolny do dalszej służby[5][1][7]. Po rekonwalescencji jeszcze raz przedostał się na teren walk w szeregach oddziału Ślawskiego[7]. Przebywał w szpitalu, później trafił do dworu na ziemi jarosławskiej, gdzie przez kilka miesięcy leczył rany[5][1]. Później otrzymał od Naczelnika zapomogę w wysokości 150 zł. z tytułu utraty swojego majątku w trakcie pracy niepodległościowej[12].

Po upadku powstania nie zdecydował się na emigrację i pozostał w Galicji[5][4][7]. Początkowo przebywał w okolicach Jarosławia, potem przeniósł się na ziemię sanocką[5]. Pracował jako agent Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń[1][4][7]. Był właścicielem dóbr ziemskich i parał się gospodarowaniem[5][1]. Ponadto działał jako przemysłowiec zajmując się poszukiwaniem nafty i kopalnictwem[1][4]. Udzielał się także w życiu publicznym, występując przeciw ugrupowaniu Stańczyków[5].

Ożenił się z kobietą pielęgnującą go w czasie leczenia z ran odniesionych w powstaniu[5]. Miał troje dzieci[5]. Zamieszkiwał w Berehach[5][7]. W swoich domostwach przyjmował na schronienie działaczy niepodległościowych[7]. W wyniku powstańczych ran cierpiał na zdrowiu[5]. Zmarł 25[2][7] lub 26 kwietnia 1883[5][4]. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Jasieniu (przy obecnym Sanktuarium Matki Bożej Rudeckiej Królowej Bieszczadzkiej w Ustrzykach Dolnych)[5][2][4][6][7]. Jego pomnik nagrobny został ufundowany przez społeczeństwo[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 398.
  2. ↑ a b c d Józef Białynia Chołodecki: Cmentarzyska i groby naszych bohaterów z lat 1794–1864 na terenie wschodniej Małopolski. Lwów: 1928, s. 11.
  3. ↑ a b c d e f g h Augustyn 1999 ↓, s. 142.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Tomasz Winnicki. muzeum-niepodleglosci.pl. [dostęp 2018-06-13].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Tomasz Winnicki. „Kurjer Paryzki”. Nr 41, s. 2–3, 15 maja 1883. 
  6. ↑ a b Uczcili pamięć powstańca styczniowego. bieszczadzka24.pl. [dostęp 2018-06-13].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Augustyn 1999 ↓, s. 143.
  8. ↑ Stella 1913 ↓, s. 30.
  9. ↑ Stanisław Myśliborski-Wołowski: Generał Marian Langiewicz 1827–1887. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971, s. 121, seria: Bitwy, kampanie dowódcy.
  10. ↑ Stella 1913 ↓, s. 59.
  11. ↑ Stella 1913 ↓, s. 182.
  12. ↑ Stella 1913 ↓, s. 191.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tomasz_Winnicki_(1828–1883)&oldid=71788290”