Tomáš Uhorčík
 Janko Alexy: Uhorčík, witraż z 1957 r., Park Kultury i Wypoczynku (Park kultúry a oddychu) w Bratysławie | |
| Data i miejsce śmierci |
1713 |
|---|---|
| Narodowość |
Słowak |
Tomáš Uhorčík, znany także jako Martin Mravec[1] (ur. w osadzie Predmier (dziś w granicach Turzovki[2]), zm. 1713 w Liptowskim Mikułaszu) – karpacki zbójnik słowackiego pochodzenia żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku, towarzysz Juraja Jánošíka[3][4][5].
Pochodził z Kysuc, ubogiego regionu w północno-zachodniej Słowacji[2]. Ze względu na to że słynął z gry na gajdach był często nazywany jako: Gajdoš Uhorčík lub Gajdošík. Jego nazwisko często tłumaczy się na język polski niepoprawnie jako: Tomasz Uhorczyk, Uhorczik, Uchorczyk bądź Uchorczik.
Zajmował się zbójnictwem w latach 1702–1711. Gdy harnasiem zbójów kuszyckich został Juraj Jánošík, Uhorčík porzucił życie zbójnika, zmienił imię na Martin Mravec i osiedlił się we wsi Klenovec[6], gdzie został hajdukiem. Wiosną 1713 roku Jánošík został pojmany w jego domu[7]. Po śmierci Jánošíka, Uhorčík został zdemaskowany. Poddany torturom wyjawił swoje prawdziwe nazwisko. 19 kwietnia został osadzony w sądzie żupnym, a 22 kwietnia zgładzony przez łamanie kołem. Oskarżono go o obrabowanie kaszteli, nakłonienie Jánošíka do zbójowania oraz zagrożenie spokoju publicznego[8].
O Uhorčíku wspominają niektóre legendy. Niektóre z nich, nawiązując do zdrady Judasza, przypisują mu zdradę Jánošíka[1].
W Turzovce, w granicach której znajduje się obecnie osada Predmier, znajduje się obelisk upamiętniający postać zbójnika[2].
Uhorčík w filmie[edytuj | edytuj kod]
- 2009 – Janosik. Prawdziwa historia / Pravdivá história o Jurajovi Jánošíkovi a Tomášovi Uhorčíkovi – słowacko-polsko-czeski film; reżyseria: Agnieszka Holland i Kasia Adamik, Uhorčík: Ivan Martinka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Z gajdosa Uhorcika urobil lud omylom zradneho Gajdosika. kebisek.blog.sme.sk. [dostęp 2012-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 października 2013)]. (słow.).
- ↑ a b c Mirosław J. Barański. Drotári, drotári, jako dzivé husi... „Gazeta Górska”. R. XXIX (4 (116)), s. 46–53, jesień 2021. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie. ISSN 1231-7101. (pol.).
- ↑ Kto to bol Tomáš Uhorčík? („Kim był Tomáš Uhorčík?”). [w:] Turistika. E-Kysuce [on-line]. [dostęp 2009-09-25]. (słow.).
- ↑ Miloš Ferko: Jánošík – pravda alebo legenda? („Jánošík – prawda albo legenda?”). [w:] Historická revue. Vedecko-populárny časopis o histórii a archeológii [on-line]. SAHI – Slovenský archeologický a historický inštitút. [dostęp 2009-09-25]. (słow.).
- ↑ Peter Bárdy: 320. výročie narodenia Juraja Jánošíka – slávneho terchovského zbojníka („320. rocznica urodzin Juraja Jánošíka – sławnego zbójnika tierchowskiego”.). [w:] Žilinský večerník [on-line]. Žilinský večerník, a.s, 2008-01-28. [dostęp 2009-09-25]. (słow.).
- ↑ História obce. [w:] Oficiálna web stránka obce Klenovec [on-line]. [dostęp 2010-03-02]. (słow.).
- ↑ História mesta. Svätý Mikuláš ako stoličné sídlo a miesto súdu s Jurajom Jánošíkom. [w:] Liptovský Mikuláš [on-line]. [dostęp 2010-03-02]. (słow.).
- ↑ Międzynarodowa konferencja naukowa „Mity i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze”. [w:] Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu [on-line]. [dostęp 2010-09-19].