Toporów (województwo lubuskie)
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
110 m n.p.m. |
Liczba ludności (2010) |
811[2] |
Strefa numeracyjna |
68 |
Kod pocztowy |
66-233[3] |
Tablice rejestracyjne |
FSW |
SIMC |
0911530 |
Położenie na mapie gminy Łagów | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego | |
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego | |
52°15′56″N 15°15′40″E/52,265556 15,261111[1] |
Toporów (Toporów Wielkopolski, niem. Topper) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Łagów.
W latach 1945–1954 siedziba gminy Toporów.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zielonogórskim.
Informacje podstawowe[edytuj | edytuj kod]
Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Toporów jest jedną z miejscowości ziemi lubuskiej na Pojezierzu Lubuskim. Leży na zachodnim krańcu Puszczy Rzepińskiej pomiędzy Łagowsko-Sulęcińskim Parkiem Krajobrazowym na północy, a Gryżyńskim Parkiem Krajobrazowym na południu. Miejscowość leży 8 km na południe od Łagowa oraz 24 km na zachód od Świebodzina.
- Samochodem do Toporowa:
– można dojechać drogą DK92, skręcając na południe na skrzyżowaniu w miejscowości Poźrzadło.
- Pociągiem do Toporowa:
– miejscowość znajduje się przy linii kolejowej nr 3: Warszawa Zachodnia – Poznań Główny – Zbąszynek (stacja kolejowa) – Toporów (stacja kolejowa) – Rzepin (stacja kolejowa) – Słubice (przystanek kolejowy) – Berlin Hauptbahnhof
– Toporów jest końcową stacją węzłową na nieczynnej linii kolejowej nr 375:
Toporów (stacja kolejowa) – Międzyrzecz (stacja kolejowa)
Ulice[edytuj | edytuj kod]
|
|
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0911546 | Brzezinki | osada |
0911552 | Pasałka | osada |
0911569 | Zabiele | osada |
Najbliższe miejscowości[edytuj | edytuj kod]
- Pasałka (Toporek) – 0,5 km
- Kłodnica – 3,4 km
- Kosobudz – 3,6 km
- Troszki – 3,6 km
- Czyste – 3,6 km
- Poźrzadło – 3,8 km
- Niedźwiedź – 4,9 km
- Gronów – 5,1 km
- Zagórze – 5,1 km
- Zamęt – 5,5 km
- Koryta – 7,9 km
- Łagów – 8,0 km
- Torzym – 13,3 km
- Świebodzin – 18,7 km
- Sulęcin – 22,2 km
- Krosno Odrzańskie – 25,8 km
Okoliczne jeziora i stawy[edytuj | edytuj kod]
- Stawy rybne w Kłodnicy i Troszkach (2,5 km).
- Kosobudzkie – Kosobudz (4 km)
- Jezioro Dziarg (Duże) – Kosobudz (5 km)
- Jezioro Łagowskie – Łagów (5 km)
- Jezioro Bobrze – Poźrzadło (5,5 km)
- Jezioro Złoty Potok – Przełazy (7 km)
- Jezioro Trześniowskie (Ciecz) – Łagów (8 km)
- Jezioro Niesłysz – Przełazy (8 km)
- Linie – Jemiołów (10 km)
- Jezioro Malcz – Raków (12 km)
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według niemieckich źródeł przed II wojną światową, kiedy Toporów leżał na terenie Niemiec, liczba mieszkańców wynosiła odpowiednio:
Demografia Toporowa w 2008 roku na podstawie załącznika do uchwały nr XX/113/08 z dnia 18 września 2008 r.[8]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 802 | 100 | 363 | 45,26 | 439 | 54,74 |
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 186 | 23,19 | 76 | 9,48 | 110 | 13,72 |
Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 510 | 63,59 | 212 | 26,43 | 298 | 37,16 |
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 106 | 13,22 | 75 | 9,35 | 31 | 3,87 |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Toporów to miejscowość otoczona szachownicą lasów i pól. Znajdując się niegdyś w głębi Puszczy Rzepińskiej odgrywał znaczącą rolę w tej okolicy.
Za czasów „niemieckich” Topper był starą osadą ziemi lubuskiej, znajdującą się na głównym szlaku handlowym, łączącym kraje zachodnie z krajami wschodu.
Średniowiecze[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze dane w zapisach kronikarskich o Toporowie pochodzą z roku 1350, w którym to zamek łagowski wraz z okolicą przeszedł w posiadanie zakonu joannitów. Następna wzmianka dotycząca Toporowa podaje, że w 1467 roku został zbudowany drewniany kościół.
Historia nowożytna[edytuj | edytuj kod]
W latach 1660-1668 właścicielem Toporowa był komtur łagowski zakonu joannitów – wolny pan Johan Franz Löben. W późniejszym okresie panami Toporowa byli Cobeltinowie. Przez pewien okres miejscowość ta była też własnością rodu Rissmanów, a od roku 1874 przeszła we władanie hrabiego rodu Manteuffel.
Według źródeł historycznych[jakich?] już w drugiej połowie XVIII wieku zaznaczył się wyraźny rozwój miejscowości: znalazło tu zatrudnienie wielu rzemieślników m.in.: szewcy, ślusarze, kowale, tokarze.
-
Topper (koniec XIX w.)
-
Topper (koniec XIX w.)
-
Dom Towarowy Gustava Seifferta
-
Browar Roberta Knispela
Znaczący rozwój nastąpił w latach 1870-1880, kiedy to przez Toporów przeprowadzono linię kolejową: powstały nowe domy, wzrosła liczba zatrudnionych, poszerzyło się rzemiosło i sieć handlowa. W tym też okresie wybudowano murowany kościół (istniejący do dziś). Murowana kaplica obok pochodzi z okresu wcześniejszego – jest to grobowiec rodziny Rissmanów, w którego podziemiach pochowano właścicieli Pałacu w Toporowie.
Przed II wojną światową znajdowało się tu wiele zakładów rzemieślniczych i sklepów, np. w zakładzie betoniarskim wyrabiano dachówki, cegły, słupy betonowe, pustaki. Był też zakład bednarski, kilka warsztatów szewskich, warsztat stolarski, malarski oraz 2 kuźnie. Wśród sklepów różnej branży były 4 spożywcze, 2 mięsne, rzeźnia, 2 piekarnie, punkt skupu płodów leśnych. Wspaniale prosperowały też: gorzelnia, hotel, gospoda, zakład przemysłowy przy majątku oraz browar prowadzony przez Roberta Knispela (Märkische Wirtenbrauerei – Robert Knispel). Dawniej znajdowała się tu także huta szkła. Otaczające pola stanowiły bogate zaplecze dla ogrodnictwa.
-
Mapa Messtischblatt nr 3757 z 1933 r.
-
Piwo karmelowe
-
Piwo ciemne
-
Piwo słodowe
-
Piwo z Toporowa
-
Porcelanowy kapsel
-
Porcelanowa zatyczka
-
Pieczęć Robert Knispel Topper
Po 1945 r.[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu działań wojennych w Pałacu stacjonowali żołnierze radzieccy. Panowała tu zemsta, anarchia i przemoc. Pałac został rozgrabiony i zdewastowany.
W wyniku ofensywnych działań wojennych Toporów wraz z okolicami został zajęty pod koniec stycznia 1945 roku przez wojska frontu białoruskiego pod dowództwem marszałka Żukowa. Na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z czerwca 1945 roku Toporów i jego okolice zostały zajęte przez osadnictwo Wojska Polskiego. Techniczną stroną akcji zajmował się „Państwowy Urząd Repatriacyjny” (PUR). Placówka PUR-u udzielała dla przybywających osadników wszelkich informacji o warunkach osiedlania się oraz przydzielała środki transportu do nowego miejsca zamieszkania. Gdy zachodziła taka potrzeba, przydzielano też czasowe kwatery w Pałacu.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[9]:
- zespół pałacowy, z XIX wieku/XX wieku:
- budynek gospodarczy
- stodoła
- park
- pałac myśliwski, środkowa część została wykonana w stylu renesansowym, zaś południowe skrzydło w stylu gotyckim. Zakończenie od strony północnej zdobi potężna wieża niosąca znamiona potężnych zamków obronnych. O rodowodzie wieży mówi dokument znaleziony u szczytów jej wnętrza w roku 1992 (podczas prac dekarsko – renowacyjnych) – fragment zapisu: Wieża pałacowa została zbudowana w roku 1884 przez ekscelencję feldmarszałka wolnego pana Edwina Manteuffla i nadburmistrza w Alzacji-Lotaryngii. (...) ...Kopułki i chorągiewki zostały zamontowane w dniu 12 XI 1884 r.
- Osobny artykuł:
inne zabytki:
- kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków architektury. Pierwsza wzmianka o kościele z pochodzi 1467 r. Wzniesiony w XIX w. na miejscu dawnego drewnianego kościoła. Do roku 1945 kościół wyznania protestanckiego, zbudowany w stylu neogotyckim. Poświęcony 22 września 1945 r. przez ks. dziekana Piotra Janika.
- Osobny artykuł:
- mauzoleum; w zachodniej części miejscowości, kilkaset metrów za cmentarzem w lesie znajdują się ruiny grobowca jednego z pierwszych właścicieli Toporowa. Miejsce to zostało wybrane nieprzypadkowo, za względu na wspaniały krajobraz. Umiejscowione na wzgórzu, z którego widać było na kilka kilometrów malowniczą panoramę lasów, pól i łąk należących do Toporowa. Okrągłe mauzoleum zbudowane było z cegieł, wewnątrz w podłodze pod szklanym przykryciem znajdowała się trumna. W pobliżu były też dwa inne groby. Alejka prowadząca do tego miejsca, cała obsadzona została świerkami, a wzdłuż drogi postawione były ławeczki. Obecnie krypta jest całkowicie zdewastowana, a cały teren porasta kilkudziesięcioletni las.
- Pomniki przyrody Dąb Piotrowy; w krótkim zarysie dziejów Toporowa na uwagę zasługują też 2 dęby przykościelne. Źródła historyczne podają, że jeden z tych dębów to Dąb Piotrowy. Nazwa ta łączy się z pamiętnym wydarzeniem, kiedy to car rosyjski Piotr I Wielki (1672-1725) podczas podróży do Holandii jadł pod tym dębem śniadanie. Jest to możliwe, ponieważ jego konary wznoszą się ku niebu już ponad 700 lat. Oba dęby szypułkowe są pomnikami przyrody. Większy z nich – Dąb Piotrowy ma w obwodzie 870 cm i mierzy ok. 20 m wysokości.
- Osobny artykuł:
Instytucje i organizacje społeczne[edytuj | edytuj kod]
Dom Pomocy Społecznej[edytuj | edytuj kod]
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
Toporów |
Adres |
ul. Lipowa 17 |
Data założenia |
1 kwietnia 1991 |
Dyrektor |
Katarzyna Patrzek-Lebiotkowska |
Dom Pomocy Społecznej w Toporowie, razem z otaczającym go parkiem, zajmuje ponad 2 ha powierzchni, przeznaczony jest dla dzieci, młodzieży i dorosłych, kierowanych tu przez Centrum Pomocy Rodzinie. Obecnie (2008) przebywa w nim 77 osób z upośledzeniem umysłowym i problemami krążeniowymi, narządu ruchu i wzroku. Dom jest jednostką stałego lub okresowego pobytu przeznaczoną dla osób, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie. W miarę potrzeb i możliwości może świadczyć usługi pielęgnacyjne na rzecz społeczności lokalnej, w szczególności dla osób oczekujących na miejsce.
W latach 1987–1993 Pałac Myśliwski w Toporowie przeszedł gruntowny remont. Majątek wraz z parkiem przeznaczono na Dom Pomocy Społecznej (DPS Toporów) dla dzieci z upośledzeniem umysłowym. Zaistniała więc konieczność dostosowania pomieszczeń do wymogów i potrzeb przyszłych pensjonariuszy.
W skład Domu wchodzą dwa budynki główne tj. XIX-wieczny Pałac Myśliwski, w którym znajdują się pokoje mieszkalne dla 38 osób, pomieszczenia biurowe, sale rewalidacyjne, świetlica, stołówka i cały dział żywieniowy, magazyny, pomieszczenia socjalne i sanitarne.
Drugi budynek główny to Pawilony przeznaczone dla 38 mieszkańców, są to budynki nowe wybudowane w latach 1993–1996. Oprócz pokoi mieszkalnych znajdują się pomieszczenia terapii zajęciowej, kawiarnia, kaplica, sala gimnastyczna, magazyny, rehabilitacja, gabinet zabiegowy, kuchnia oraz pomieszczenia socjalne i sanitarne. W skład kompleksu budynków DPS wchodzi także budynek techniczny, w którym znajduje się mieszkanie usamodzielnień, pralnia, kotłownia, pomieszczenia terapii i zespołu terapeutyczno–wychowawczego, magazyny, warsztat. Ponadto DPS dysponuje hydrofornią, dwoma garażami, budynkiem gospodarczym.
DPS w Toporowie jako odrębna jednostka organizacyjna działa od 1 kwietnia 1991 r. i powołany został Zarządzeniem nr 60 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 20 marca 1991 roku. Obecnie jest samodzielną jednostką organizacyjną prowadzoną przez Radę Powiatu Świebodzińskiego, działającą w oparciu o Statut Domu Pomocy Społecznej nadany Uchwałą Nr XXXVI/275/06 Rady Powiatu Świebodzińskiego z dnia 29 sierpnia 2006 roku.
Pięcioosobowa kadra instruktorska prowadzi zajęcia pod nazwą „Szkoła życia” z osobami o lekkim i umiarkowanym upośledzeniu, intensywną rehabilitację ruchową i terapię zajęciową. DPS w Toporowie ściśle współpracuje z nauczycielami ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Świebodzinie.
Szereg przeprowadzonych modernizacji i odbudowy fragmentów budynku spowodował, że Pałac stał się niejako wizytówką Toporowa. Zamek stojąc przy głównej drodze Toporowa, w zabytkowym parku wśród sędziwych drzew, wspaniale komponuje się z otaczającym go krajobrazem.
Klub Sportowy Błękitni Toporów[edytuj | edytuj kod]
Toporów ma drużynę piłkarską „Błękitni Toporów” założoną w 1961 r. – w bieżącym sezonie 2009/2010 – IV liga lubuska. Trenerem drużyny od 2004 r. był Marian Fiodorowicz (były wieloletni selekcjoner III-ligowej „Pogoni Świebodzin”).
Tutejszą sekcję piłki nożnej reaktywowano w 1993 roku, głównie za sprawą nieżyjącego już wielkiego miłośnika tej najpopularniejszej w Polsce dyscypliny sportu – Andrzeja Graczyka. Dzięki jego inicjatywie i wielkiemu zaangażowaniu, w Toporowie po wielu latach, doszło do wznowienia rozgrywek. Drużyna w 1993 roku zaczęła z najniższego pułapu – C klasy i już po pierwszym sezonie zmagań awansowała o szczebel wyżej. Po kolejnych dwóch latach, Błękitni dostali się do grona drużyn rywalizujących w klasie A – tam piłkarze z Toporowa grali przez kolejne 4 lata. W roku 2001, dzięki wspaniałej postawie zawodników, udało się „wskoczyć” jeszcze wyżej do ligi okręgowej, gdzie piłkarze z Toporowa prowadzili zacięte rozgrywki przez następne 3 sezony, a w 2005 roku uzyskali historyczny awans do IV ligi, gdzie utrzymali się przez kolejnych 5 sezonów. W roku 2010 zespołowi „Błękitni Toporów” zabrakło 1 punktu, w rezultacie czego spadli do ligi okręgowej.
Mecze ligowe rozgrywane są na boisku obok Szkoły Podstawowej im. Janusza Korczaka przy ul. Szkolnej 11.
Szkoła Podstawowa im. J. Korczaka[edytuj | edytuj kod]
podstawowa | |
Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Toporowie | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
Toporów |
Adres |
ul. Szkolna 11 66-220 Toporów |
Patron | |
Liczba uczniów |
112 |
Dyrektor |
Małgorzata Ewa Kozołubska |
Członkostwo |
W Toporowie przy ul. Szkolnej 11 mieści się publiczna Samorządowa Szkoła Podstawowa i Oddział Przedszkolny im. Janusza Korczaka. W szkole zatrudnionych jest 12 nauczycieli, którzy kształcą ok. 100 uczniów w klasach „0"-"VIII”.
Foto Toporów[edytuj | edytuj kod]
-
Cmentarz w Toporowie
2006 r. -
Dworzec PKP w Toporowie
2004 r. -
Oczyszczalnia ścieków – w tle widoczny Toporek
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Kościół Matki Bożej Różańcowej w Toporowie
- Parafia Matki Bożej Różańcowej w Toporowie
- Pałac Myśliwski w Toporowie
- Toporów (stacja kolejowa)
- Linia kolejowa nr 375 – Łagówka
- Dąb Piotrowy
- Gmina Toporów
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 140079
- ↑ Dane statystyczne - lipiec 2010. bip.wrota.lubuskie.pl, 5 kwietnia 2012. [dostęp 2015-09-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1306 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900
- ↑ Landkreis Crossen. [dostęp 2017-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-23)].
- ↑ UCHWAŁA Nr XX/113/08, Rady Gminy Łagów, z dnia 18 września 2008 r. w sprawie zatwierdzenia „Planu Odnowy Miejscowości Toporów na lata 2008-2013”. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-28)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubuskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 72 [dostęp 2015-09-17] .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Toporów – Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej. kuria.zg.pl. [dostęp 2015-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-25)].
- Materiały Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. kuria.zg.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-01)].
- Rozporządzenie Wojewody Lubuskiego nr 29 z dnia 19 maja 2006 r.: W sprawie ustanowienia pomników przyrody
- Gmina Łagów
- Kronika Zamku Myśliwskiego w Toporowie – Dom Pomocy Społecznej w Toporowie
- Księga parafialna – Parafii Rzymsko Katolickiej w Toporowie.
- Klasa okręgowa 2010/2011 – grupa: Zielona Góra
- Zamki pałace dwory województwa lubuskiego - Toporów
- Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków - Pałac w Toporowie