Przejdź do zawartości

Torfowiec Dusena

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Torfowiec Dusena
ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec Dusena

Nazwa systematyczna
Sphagnum majus (Russow) C.E.O. Jensen
Festskr. Bot. Foren. Kjøbenhavn 106 1890[3]

Torfowiec Dusena (Sphagnum majus (Russow) C.E.O. Jensen) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae). Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej[4].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

W Europie występuje najpospoliciej w północno-wschodniej części, przy czym jest rzadki na obszarach z klimatem o charakterze wyraźnie oceanicznym. W strefie arktycznej nie został odnotowany. W strefie borealnej rozproszony w zachodniej Norwegii, częstszy na wschodzie kraju, w Szwecji, Finlandii, północno-zachodniej i centralnej Rosji aż po Ural; w górach spotykany powyżej granicy drzew. W strefie klimatu umiarkowanego typowego występuje od Wysp Brytyjskich (choć tam rzadki i niepodawany z Irlandii) i północno-zachodniej Hiszpanii przez zachodnią i środkową Europę oraz południowy Półwysep Fennoskandzki po kraje bałtyckie, Białoruś, Ukrainę i centralną Rosję. Znany jest z Karpat, w tym z Tatr, oraz francuskich, szwajcarskich i austriackich Alp, choć najczęściej rośnie tam poniżej 1600 m n.p.m. W strefie okołośródziemnomorskiej podawany z Hiszpanii, Gór Dynarskich oraz Rumunii, lecz wszędzie tam jest rzadki. Nie jest znany ze strefy klimatu śródziemnomorskiego[5].

W Polsce jest rzadki, rozproszony i rośnie głównie w północnej części kraju. Znane są stanowiska z Sudetów, w tym najwyżej położone (1430 m n.p.m.) w Karkonoszach; zaobserwowany także w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej[6], na wysokości 601 m n.p.m.[7]

Morfologia i anatomia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Torfowiec średniej wielkości bądź dość duży[5][6] (określany także jako duży[8]), luźno ugałęziony[8], tworzący nieco tylko zbite darnie koloru żółtawego, żółtawozielonego, szarozielonego, brunatnozielonego, brudnozielonobrązowego, brązowego lub brudnobrunatnego[5][6][8], rzadko białawego lub fioletowo nabiegłego[8]; w miejscach zacienionych, choć bardzo rzadko, darnie mogą być zielone[6]. Większe rozmiary osiągają zazwyczaj formy wodne, które tworzą bardziej luźne darnie[6], te także z pokroju podobne do torfowca spiczastolistnego[8].
Główki
Dobrze wykształcone, spłaszczone do półkolistych, zbite (zwłaszcza w suchych warunkach)[6]. Gałązki główki są zakrzywione[5] w różnych kierunkach[6].
Pęczki
Składają się z trzech lub czterech niezbyt zróżnicowanych gałązek, lekko strzelistych, ale bez wyraźnego punktu końcowego[5], do 20 mm długości[6].
Łodyżki
Cienkie, do 0,8 mm średnicy[6], bladozielone lub żółte, z dwu- lub trzywarstwową korą[5], niezbyt rozwiniętą[6], zbudowaną z rozdętych komórek bez porów[5]. Cylinder wewnętrzny żółty[6]. Łodyżki gałązek są zielone, czasami czerwonawe na końcu proksymalnym, z wyraźnymi komórkami retortowymi osadzonymi w korze, zazwyczaj podwójnymi, z nieznacznie uwydatnioną aperturą[5].
Listki łodyżkowe
Nieznacznie językowato-trójkątne[5] (trójkątno-owalne[6]), wklęsłe[6], z ostrym do nierówno ściętym szczytem; odstające od łodyżki lub luźno do niej przylegające. Komórki wodne są stosunkowo wąskie i wyraźnie pozbawione listewek po stronie wypukłej liścia[5].
Listki gałązkowe
Duże, lancetowate, podłużnie lancetowate[6], jajowato-lancetowate, zakrzywione i pofalowane w okresach suszy[5], do 2,8 mm długości[6]. Komórki wodne są długie, po stronie wypukłej liścia z licznymi, małymi, bezpierścieniowymi porami ułożonymi w nieregularnych rzędach bądź rozproszonymi[5], w przekroju poprzecznym przeważnie spłaszczone od strony wypukłej liścia, nieznacznie wypukłe po stronie wklęsłej[6]. Po stronie wklęsłej pory są nieliczne. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym trapezowe, z dość grubymi ścianami, szersze po stronie wypukłej liścia[5].

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zaliczany jest do podrodzaju Cuspidata Lindb.[5] Podrodzaj obejmuje przeważnie dużych rozmiarów torfowce hydrofilne o długich łodyżkach, tworzące głębokie i miękkie darnie[9]. W podrodzaju tym najczęściej spotyka się formy zielone i żółtozielone, nieco rzadziej żółte i brunatne, nie występują natomiast formy czerwone[9].

Ekologia i biologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośnie na torfowiskach (od ombrotroficznych torfowisk wysokich po minerotroficzne torfowiska przejściowe[5], zalesionych lub otwartych[8]), najczęściej w miejscach stale podtopionych[6] – w wykopach (torfiankach), rowach i na okrajkach[8]. Był także obserwowany na brzegach starorzeczy i jezior[6].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[10][11][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-06-01] (ang.).
  3. Sphagnum majus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2015-06-03]. (ang.).
  4. Sphagnum majus. [w:] Bryophyte Flora of North America vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-06-03]. (ang.).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o Laine i in. 2018 ↓, s. 240–244.
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Stebel 2017 ↓, s. 144–146.
  7. A. Koczur. New national and regional bryophyte records, 45. Sphagnum majus. „Journal of Bryology”. 4 (37), s. 321, 2015. DOI: 10.1179/1743282015Y.0000000035. (ang.). 
  8. a b c d e f g Lubliner-Mianowska 1957 ↓, s. 72–73.
  9. a b Lubliner-Mianowska 1957 ↓, s. 48.
  10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
  • Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
  • Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.