Torfowiec ząbkowany
Wygląd
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
torfowiec ząbkowany |
Nazwa systematyczna | |
Sphagnum denticulatum Brid. Bryol. Univ. 1: 10 1826.[3] |
Torfowiec ząbkowany (Sphagnum denticulatum Brid.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae).
Morfologia i anatomia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Torfowiec średniego, średnio dużego bądź dużego rozmiaru[4][5]. Rzadko mały, a formy wodne mogą mieć nawet kilkadziesiąt centymetrów długości[5]. Tworzy darnie koloru zielonego, żółtego, żółtawobrązowego, miedzianobrązowego bądź brunatnobrązowego[4][5]. Jego pokrój wysoce zmienny w zależności od warunków, w jakich wzrasta[4].
- Główki
- Zaokrąglone[4], u form lądowych duże, u form wodnych mniejsze i gwiazdkowate[6]. Gałązki główki u form lądowych zwężające się ku końcowi i rogato zagięte, natomiast u form wodnych bardziej proste[5].
- Pęczki
- Zbite do luźnych[5], z trzema bądź czterema gałązkami (rzadko pięcioma[5]), z których dwie lub trzy są gałązkami odstającymi[4]. Są raczej mało zróżnicowane, jeśli już to gałązki w górnych partiach torfowca w warunkach suchych są zazwyczaj zakrzywione, powyginane, skręcone i szczególnie u form ziemnych mogą z wyglądu przypominać baranie rogi[4][5], u form wodnych są bardziej proste[5].
- Łodyżki
- U form lądowych mocna, tęga, do 0,9 mm średnicy; u form wodnych cienka[5]. Od bladozielonych do prawie czarnych[4], luźno rozgałęzione, dorastające 20 cm długości[6]; kora wyraźna, choć złożona jedynie z jednej warstwy rozdętych komórek[4][5]; cylinder wewnętrzny brązowy do czarnego, u populacji rosnących w miejscach zacienionych może być żółtozielony[5]. Łodyżki gałązek wyposażone są w wyraźne komórki retortowe, rozmieszczone w grupach po 2-4 w linii[4].
- Listki łodyżkowe
- Przeważnie dłuższe niż 1,2 mm, najczęściej jednak nie większe niż 1,8 mm[5], językowate do łopatkowatych, wklęsłe, wzniesione, odstające lub zwisające, z szeroko zaokrąglonym szczytem[4][5], z kończykiem uciętym, nieco wyszarpanym[5]. Co najmniej połowa komórek wodnych ma listewki[4], przy czym dotyczy to połowy od szczytu liścia, czasami mogą pojawić się u nasady[5]. Pory są zazwyczaj liczniejsze na stronie grzbietowej listka – od 4 do 12 porów (lub więcej) na komórkę wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej porów mniej i mniejsze[4].
- Listki gałązkowe
- Duże, do 2,5 mm długości (u form wodnych nawet większe)[5], jajowate[4], wklęsłe, dość symetryczne, dolne niekiedy zakrzywione[5]. Kończyki mają różny kształt – obcięte, wyszarpane, czasami kapturkowate[5]. Komórki wodne po stronie grzbietowej listka z małymi, okrągłymi porami rozmieszczonymi rzędowo wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej zazwyczaj kilka lub czasami więcej porów[4]. W przekroju poprzecznym komórki wodne po obu stronach są nieznacznie wypukłe[5]. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są eliptyczne lub beczułkowate, równo otwarte po obu stronach liściach[4][5].
-
Główka
-
Listek gałązkowy
-
Listek łodyżkowy
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[7][8][9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B. Goffinet , W.R. Buck , Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2014-12-07] (ang.).
- ↑ Sphagnum denticulatum Brid.. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-04)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Laine i in. 2018 ↓, s. 216–221.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Stebel 2017 ↓, s. 110–112.
- ↑ a b Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 270, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-248-6.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
- Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
- Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):