Przejdź do zawartości

Towarzystwo Naukowe w Toruniu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Ilustracja
Siedziba towarzystwa (2012)
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Siedziba

Toruń

Data założenia

16 grudnia 1875

Rodzaj stowarzyszenia

towarzystwo naukowe

Prezes

Andrzej Radzimiński[1]

Nr KRS

0000010071

Data rejestracji

26 kwietnia 2001

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Towarzystwo Naukowe w Toruniu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Towarzystwo Naukowe w Toruniu”
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Towarzystwo Naukowe w Toruniu”
Ziemia53°00′45″N 18°36′27″E/53,012500 18,607500
Strona internetowa
Tablica na budynku hotelu „Pod Trzema Koronami” upamiętniająca założenie Towarzystwa Naukowego w Toruniu

Towarzystwo Naukowe w Toruniu (TNT) – regionalne towarzystwo naukowe ogólne założone w 1875 w Toruniu; pierwsze polskie towarzystwo naukowe na Pomorzu; od 2015 prezesem towarzystwa jest Andrzej Radzimiński.

Siedziba towarzystwa mieści się przy ulicy Wysokiej 16.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki działalności

[edytuj | edytuj kod]

Towarzystwo Naukowe w Toruniu założono 16 grudnia 1875 roku w hotelu Pod Trzema Koronami. Pierwszym prezesem Towarzystwa został Ignacy Łyskowski. W chwili założenia Towarzystwo liczył 34 członków, do końca roku dołączyło jeszcze 26 osób. W 1876 roku Towarzystwo liczyło 130 osób, w następnych latach liczba członków zaczęła się zmniejszać. W lutym 1876 roku Towarzystwo podzielono na trzy wydziały: historyczno-archeologiczny, lekarsko-przyrodniczy i teologiczny. Najprężniej rozwijał się wydział historyczno-archeologiczny. W listopadzie 1876 roku powołano muzeum Towarzystwa[2].

Towarzystwo początkowo działało w prywatnym pomieszczeniu przy ulicy Łaziennej. W maju 1881 roku rozpoczęto budowę nowej siedziby przy ulicy Wysokiej. Budowę zakończono w 1882 roku. W nowej siedzibie założono bibliotekę, która do 1916 roku liczyła 5 tys. woluminów[2].

1878 roku Towarzystwo zaczęło wydawać czasopismo naukowe Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, wydawane na obszarze Prus Zachodnich. Czasopismo wydawano do 1884 roku. W 1886 roku zmarł pierwszy prezes Towarzystwa Ignacy Łyskowski. Nowym prezesem został dr Leon Szuman. Pod koniec lat 90. XIX wieku stanowisko prezesa objął Witold Jaworowicz, a w 1897 roku ks. Stanisław Kujot[2].

W 1897 roku Towarzystwo liczyło 226 członków, w 1905 – 458, w 1910 – 591. Większość członków stanowiły osoby nie mieszkające na stałe w Toruniu. Pod względem zawodu dominowali księża (68% członków w 1903, 57% w 1913). W wyniku tego Towarzystwo stało się największą tego typu organizacją w Prusach Zachodnich. Ks. Stanisław Kujot reaktywował Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz powołał czasopismo Fontes, gdzie publikowano materiały źródłowe do historii Pomorza. W 1908 roku zaczął ukazywać się periodyk Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu, będąca początkowo gazetą informującą o działalności Towarzystwa, a następnie czasopismem historycznym. Po śmierci ks. Stanisława Kujota w 1914 roku nowym prezesem został ks. Brunon Czapla, pełniący tę funkcję do 1918 roku[3].

Okres międzywojenny

[edytuj | edytuj kod]

Towarzystwo zmieniło swoje cele po przyłączeniu Pomorza Nadwiślańskiego do Polski w styczniu-lutym 1920 roku oraz utworzenia województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu. Wśród członków zaczęli dominować przedstawiciele inteligencji miejskiej oraz artyści. Towarzystwo kontynuowało wydawanie Roczników i serii Fontes. W latach 1920–1923 prezesem Towarzystwa był dr Józef Łęgowski, a w latach 1923–1939 ks. Alfons Mańkowski. W latach 20. Towarzystwo współuczestniczyło w tworzeniu Książnicy Miejskiej. W 1923 roku przekazało swój księgozbiór w trwały depozyt Książnicy. W 1930 roku Towarzystwo oddało swoje zbiory muzealne Muzeum Miejskiemu w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu. Ponadto Towarzystwo pracowało nad stworzeniem Pomorskiego Instytutu Naukowego, mającego być podstawą pod utworzenie uczelni wyższej w Toruniu. W 1934 roku Towarzystwo znalazło się w składzie Rady Zrzeszeń Naukowych, Artystycznych i Kulturalnych Ziemi Pomorskiej. Przewodniczącym Rady został ks. Alfons Mańkowski[4].

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej władze okupacyjne rozwiązały Towarzystwo. Cały majątek został skonfiskowany. Księgozbiór przejęła Stadtbibliothek Torun. Ks. Alfons Mańkowski zginął w 1941 roku w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Stutthof. Po wojnie Towarzystwo odzyskało księgozbiór[4].

Czasy najnowsze

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze powojenne Walne Zgromadzenie Towarzystwa odbyło się 17 lipca 1945 roku. Nowym prezesem został ks. Paweł Czaplewski. Po utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i zmianę statutu (w 1946 roku) Towarzystwo przekształciło się w organizację zatrudniającą uczonych. Po wojnie Towarzystwo liczyło trzy wydziały: I – Nauk Historycznych, Prawniczych i Społecznych, II – Filologiczno-Filozoficzny i III – Matematyczno-Przyrodniczy. W 1948 roku nowym prezesem Towarzystwa został prof. Konrad Górski. Rok później zrezygnował ze stanowiska w wyniku nacisków władz komunistycznych. Nowym prezesem został prof. Władysław Dziewulski. W 1957 roku prezesem ponownie został prof. Konrad Górski. Urząd ten sprawował do 1983 roku. W 1964 powołano samodzielny Wydział Nauk Prawnych i Społecznych. W 1983 roku stanowisko prezesa objął prof. Marian Biskup[4].

W 2000 roku Towarzystwo otrzymało Medal „Za zasługi dla Miasta Torunia” na wstędze[5]. W 2004 roku prezesem Towarzystwa został prof. dr. hab. Andrzej Woszczyk. W 2012 roku prezesem został prof. Jan Kopcewicz[4]. W 2015 roku prezesem został prof. Andrzej Radzimiński[6].

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]
  • Wydział I – Historyczny
  • Wydział II – Filologiczno-Filozoficzny
    • Komisja Filologiczna
    • Komisja Filozoficzna
    • Komisja Historii Sztuki i Konserwatorstwa
    • Komisja Bibliografii i Bibliotekoznawstwa
  • Wydział III – Matematyczno-przyrodniczy
  • Wydział IV – Prawny
  • Wydział V – Teologiczny
  • Wydział VI – Ekonomii i Biznesu
  • Komisja Przyjaciół Pamiętnikarstwa przy Towarzystwie Naukowym w Toruniu

Źródło: [7]

Prezesi

[edytuj | edytuj kod]

Członkowie

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. http://www.tnt.torun.pl/o-nas,struktura,zarzad.html.
  2. a b c d e f Niedzielska 2003 ↓, s. 314.
  3. Niedzielska 2003 ↓, s. 315.
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p Dzieje TNT. tnt.torun.pl. [dostęp 2022-07-23].
  5. Medal Za Zasługi dla Miasta Torunia na wstędze. torun.pl. [dostęp 2022-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-19)].
  6. a b Zarząd. tnt.adgrape.com. [dostęp 2022-07-23].
  7. Wydziały i komisje. tnt.torun.pl. [dostęp 2022-07-23].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]