Transeuropejska sieć transportowa

Transeuropejska sieć transportowa, TEN-T (od ang.Trans-European Transport Network) – program unijny dotyczący sieci drogowych, kolejowych, wodnych i powietrznych. Jest to część Trans-European Networks (TEN).

Za realizację programu odpowiadała Agencja Wykonawcza ds. Transeuropejskiej Sieci Transportowej (Trans-European Transport Network Executive Agency, TEN-T EA), przekształcona w 2014 w Innovation and Networks Executive Agency (INEA)^[1].

Założenia i cele[edytuj | edytuj kod]

Wytyczne obejmujące cele, priorytety i ogólne kierunki działań przewidzianych w dziedzinie sieci transeuropejskich zdefiniowane zostały w Decyzji Nr 1692/96 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 lipca 1996^[2]. Aktualne założenia programu TEN-T zawarte są w białej księdze Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu^[3]. Plan przewiduje m.in.:

do 2030 przeniesienie 30% transportu drogowego towarów na odległości większe niż 300 km na inne środki transportu (kolej, transport wodny), a do 2050 – 50% tego typu transportu;
do 2030 trzykrotny wzrost istniejącej sieci kolei dużych prędkości, a do 2050 – ukończenie budowy europejskiej sieci kolei dużych prędkości;
do 2050 połączenie wszystkich lotnisk należących do sieci bazowej z siecią kolejową, najlepiej z kolejami dużych prędkości oraz zapewnienie, aby wszystkie najważniejsze porty morskie miały dobre połączenie z kolejowym transportem towarów, a – w miarę możliwości – z systemem wodnego transportu śródlądowego;
do 2020 wprowadzenie zmodernizowanej infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (SESAR) oraz równoważnych systemów zarządzania transportem lądowym i wodnym.

Sieć TEN-T w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Polska może korzystać ze środków funduszu TEN-T od 2004, czyli od przystąpienia do Unii Europejskiej. W pierwszych latach mogła ubiegać się jedynie o część pozostającą do rozdysponowania w konkursach corocznych (tzw. non-MAP), czyli poza środkami ujętymi w projektach wieloletnich (MAP, multi-annual programme). Od 2007 może brać również udział w konkursach na środki MAP na lata 2007–2013. Na projekty wieloletnie przeznaczona jest zdecydowana większość, bo ok. 85%, budżetu TEN-T.

W latach 2004–2010 Polska uzyskała dofinansowanie z funduszu TEN-T w wysokości 74,01 mln euro na realizację 27 przedsięwzięć o łącznej wartości 157,31 mln euro. Niemal wszystkie to projekty studialne dotyczące przygotowania dokumentacji niezbędnej do uzyskania pozwoleń i uruchomienia inwestycji, a jedynie dwa to inwestycje. Pierwszy z nich dotyczy wdrożenia Europejskiego Systemu Sterowania Pociągiem (European Train Control System, ETCS) na Centralnej Magistrali Kolejowej na odcinku Grodzisk Mazowiecki–Zawiercie, co pozwoli pociągom pasażerskim rozwijać prędkość do 200 km/h. Całkowity koszt tego przedsięwzięcia ma wynieść 17,65 mln euro, z czego 50% (8,82 mln euro) zapewni uzyskane dofinansowanie. Drugie przedsięwzięcie ma na celu pilotażowe wdrożenie europejskiego systemu zarządzania żeglugą śródlądową (River Information System, RIS) Dolnej Odry. Jego wartość ma wynieść 7,28 mln euro, a dofinansowanie ze środków TEN-T 1,60 mln euro. W 2011 Polska uzyskała zgodę na dofinansowanie 4 kolejnych projektów o łącznej wartości 53,51 mln euro, z czego środki europejskie mają wynieść 19,66 mln euro. Poza tym, począwszy od 2004, podmioty z Polski są w gronie beneficjentów projektów wielostronnych^[4].

W grudniu 2021 opublikowano nowy projekt rozporządzenia, w którym uwzględniono wiele propozycji dotyczących polskiej sieci kolejowej, m.in. przedłużenie Centralnej Magistrali Kolejowej na północ oraz budowę nowych linii kolejowych: Ostrołęka – Łomża – Giżycko, Stalowa Wola – Rzeszów i Milanów – Biała Podlaska – Siemiatycze^[5].