Transition Towns

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przykład Transition Town – Totnes w hrabstwie Devon w Wielkiej Brytanii

Transition Towns (pol. Miasta Przemian; synonimy angielskie: Transition network (małe n) lub Transition Movement[1]) – oddolny ruch ogólnoświatowy[2] na rzecz dostosowania się do zmniejszającej się ilości paliw kopalnych, zmian klimatu i wahań ekonomicznych, również mający na celu stworzenie silniejszych i szczęśliwszych społeczności ludzkich[3]. Kierunki oddolnego działania ruchu są zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, ustalanymi odgórnie m.in. na konferencjach ONZ, np. „Mamy tylko jedną Ziemię” w Sztokholmie (1972) oraz podczas Szczytów Ziemi 1992 i 2002, i wdrażanymi w programie edukacyjnym UNESCO Teaching and Learning for a Sustainable Future (dział Sustainable communities; marzec 2010)[2].

Idea Miast Przemian rozprzestrzeniła się także na inne zbiorowości ludzkie (np. gminy, wsie czy wyspy), w związku z tym można też spotkać się z określeniem Transition Initiatives (Inicjatywy Przemian)[4].

Według danych ze stycznia 2013 zostało zarejestrowanych 1075 inicjatyw tego typu, działających w 35 krajach świata[3][5], z czego ponad 500 w 23 krajach europejskich[6]. Jedna z inicjatyw działa w Polsce, jest nią Sopocka Inicjatywa Rozwojowa[7][8].

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Jest to ruch społeczny, „założony (częściowo) na zasadach permakultury” (“founded (in part) upon the principles of permaculture”), w oparciu o podręcznik Billa Mollisona Permaculture, a Designers Manual (1988)[9] i 12 zasad projektowania permakulturowego zaczerpniętych z książki Davida Holmgrena pt. Permaculture: Principles and Pathways Beyond Sustainability (2003)[4][10]. Zostały one również zawarte w studenckim projekcie Kinsale Energy Descent Action Plan pod opieką instruktora permakultury Roba Hopkinsa w college'u Kinsale Further Education College w Irlandii[11].

Idea przemian wyłoniła się w drodze prac, jakie projektant permakultury Rob Hopkins prowadził ze studentami Kinsale Further Education College, tworząc dla miasta plan zmniejszania zapotrzebowania na energię "Energy Descent Action Plan". Plan uwzględniał kreatywne rozwiązania w wielu dziedzinach, takich jak wytwórczość energii, zdrowie, edukacja, gospodarka i rolnictwo, będące drogą do zrównoważonej przyszłości miasta. Dwie studentki Hopkinsa, Louise Rooney i Catherine Dunne, opracowując koncepcję przemian, ukuły termin transition town[12] i posunęły się aż do zaprezentowania idei radzie miejskiej w Kinsale, co zaowocowało historyczną decyzją radnych o przyjęciu planu i podjęciu działań na rzecz niezależności energetycznej miasta.

Po rozpoczęciu działalności w Kinsale w Irlandii, ruch przeniósł się do Totnes w Anglii, gdzie w latach 2005 i 2006 Rob Hopkins i Naresh Giangrande rozwijali jego koncepcję i organizowali spotkania z mieszkańcami[13]. Ich celem było uświadomienie społeczności podwójnego problemu zmiany klimatu i wyczerpywania się pokładów ropy naftowej. W 2007, kiedy do działaczy dołączył dyrektor Sustrans Pete Lipman, założono organizację charytatywną Transition Network Ltd, łączącą społeczności na całym świecie podczas podejmowanego przez nie procesu przemian i służącą im informacjami[14].

Inicjatywa szybko nabrała rozgłosu, a ilość wspólnot uczestniczących w projekcie wzrastała w miarę zdobywania przez dane miejsca statusu „oficjalnych” miejsc przemian[15]. Strona internetowa The Transition Network zawiera wykaz zarejestrowanych inicjatyw (1075 w dniu 8 stycznia 2013)[5]. W styczniu 2013 było już 441 wspólnot o statusie „oficjalnych” Transition Towns[16], zlokalizowanych m.in. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii[17], Stanach Zjednoczonych, Włoszech i Chile. Termin Transition Towns ewoluował w Transition Initiatives, aby odzwierciedlić rodzaje wspólnot podejmujących akcję, np. miasteczka (Kinsale), dzielnice miast (Brixton), duże miasta (Edynburg) czy całe rejony i dystrykty (Penwith)[4].

Cechy[edytuj | edytuj kod]

Głównym celem ruchu jest podniesienie świadomości potrzeby zrównoważonego stylu życia i stworzenie lokalnej odporności ekologicznej w najbliższej przyszłości. Społecznościom zaleca się poszukiwanie sposobów zmniejszenia zużycia energii poprzez np. skracanie długich łańcuchów dostaw podstawowych towarów, które to całkowicie zależą od dostępności paliw kopalnych. Przede wszystkim chodzi o dostawy żywności, której idealną odległość transportu działacze określają jako "Food feet, not food miles!"[18][19] („stopy żywnościowe, nie mile żywnościowe”. „Mila żywnościowa” to jednostka odległości, na jaką transportowana jest żywność.) Wśród inicjatyw znalazły się takie projekty, jak stworzenie wspólnego ogrodu w celu produkcji żywności; produkcja żywności w nieoczekiwanych miejscach (np. jak robi to akcja Incredible Edible Todmorden), sadzenie drzew w przestrzeni miejskiej[20], wymiana odpadów pomiędzy firmami, mająca na celu dopasowanie odpadów jednej gałęzi przemysłu do materiałów przetwarzanych przez drugą[18].

O ile cele są podobne, różne są metody realizacji. Np. Totnes wprowadziło lokalną walutę, Totnes pound, którym można płacić w miejscowych sklepach, co pomaga zmniejszyć „mile żywnościowe” i jednocześnie wspiera lokalny handel[21]. Własną walutę wprowadzono też w Lewes (Lewes pound)[22], Stroud (Stroud pound)[23] oraz Brixton (Brixton pound)[24].

Wizja przyszłości[edytuj | edytuj kod]

Kluczową koncepcją w ruchu przemian jest nie tylko odpowiedź na pytanie, jak ma wyglądać przyszłość; ale tworzenie opowiadań i mitów przedstawiających społeczność w przyszłości w formie praktycznej wizji[1]. Mają one przenieść czytelnika w świat, jaki zaistniał po upływie iluś lat i pomóc wyobrazić sobie nowe warunki[25]. Zasadą ruchu jest nie walka przeciwko czemuś, ale dążenie do pozytywnych możliwości[1] i obfitości w przyszłości, takich jak zwiększenie ilości wolnego czasu, mniej stresu, poprawa stanu zdrowia i zwiększenie poczucia szczęścia; przy zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię[25]. W Totnes powołano specjalny zespół Transition Tales, grupujący dziennikarzy, powieściopisarzy, artystów i poetów, w celu pisania tekstów o procesie przemian z różnych punktów widzenia. Część z nich zawarta jest w książce Roba Hopkinsa The Transition Handbook. Są to fikcyjne opowiadania i artykuły prasowe z przyszłości, relacjonujące zaistniałe zmiany, np. odejście od modelu indywidualnej własności samochodów, powstanie małych lokalnych szkół, użycie miejscowej waluty, lokalna produkcja żywności, wykorzystywanie dostępnej ziemi do uprawy żywności nawet w dużych miastach, rozwój naturalnego budownictwa[25].

Integralną częścią filozofii ruchu przemian jest pogląd, że życie bez polegania na paliwach kopalnych będzie przyjemniejsze niż obecnie:

„zmieniając sposób myślenia możemy dostrzec w nadchodzącej erze-po-taniej-ropie szansę, a nie zagrożenie, i zaprojektować przyszły wiek małej ilości węgla tak, aby był odporny na warunki zewnętrzne, pełen obfitości i sukcesów – aby był o wiele lepszym miejscem do życia, niż nasza obecna wyobcowana kultura konsumencka oparta na zachłanności, wojnach i micie ciągłego wzrostu”

("by shifting our mind-set we can actually recognise the coming post-cheap oil era as an opportunity rather than a threat, and design the future low carbon age to be thriving, resilient and abundant — somewhere much better to live than our current alienated consumer culture based on greed, war and the myth of perpetual growth.")[26]

Transition Westcliff

Podobnie, wizją narodowego hubu Transition US jest,

...aby każda wspólnota w Stanach Zjednoczonych zaangażowała się we wspólną kreatywność, w celu rozpętania wyjątkowej, historycznej przemiany ku przyszłości poza paliwa kopalne; przyszłości bardziej tętniącej życiem, obfitej i odpornej; takiej, która jest ostatecznie bardziej pożądana niż stan obecny.

(...that every community in the United States will have engaged its collective creativity to unleash an extraordinary and historic transition to a future beyond fossil fuels; a future that is more vibrant, abundant and resilient; one that is ultimately preferable to the present)[27]

Transition US

Zasady[edytuj | edytuj kod]

Ruch opiera się na kilku najważniejszych zasadach:[1]:

  1. Rozumienie ograniczenia zasobów i budowanie trwałości – paląca potrzeba zredukowania emisji dwutlenku węgla, znacznego zredukowania uzależnienia od paliw kopalnych i mądrego korzystania z pozostałych zasobów jest najważniejsza we wszystkim co robimy.
  2. Promowanie inkluzywności i sprawiedliwości społecznej – najbardziej poszkodowani i najbiedniejsi ludzie w naszych społecznościach najgorzej ucierpią wskutek drożejących paliw i żywności, niedostatku zasobów i ekstremalnych zjawisk pogodowych. Chcemy zwiększyć szanse wszystkich grup społecznych na godne życie, w zdrowiu i mając środki do życia.
  3. Subsydiarność – promujemy samorządność i podejmowanie decyzji na najbardziej odpowiednim poziomie.
  4. Dążenie do równowagi – w odpowiedzi na nagłe, globalne wyzwania, jednostki i grupy mogą odczuwać stres, chęć zamknięcia się zamiast dążenia do otwartości, łączenia i kreatywności. Tworzymy przestrzeń dla refleksji, celebrowania i wypoczynku by zrównoważyć czas, gdy jesteśmy zajęci realizacją zadań. Poznajemy różne sposoby pracowania, które angażują nasze umysły, ręce i serca i pozwalają nam rozwijać współpracę i zaufanie.
  5. Bycie częścią eksperymentalnej, uczącej się sieci – Transition to globalny eksperyment społeczny w prawdziwym życiu, w czasie rzeczywistym. Przynależność do sieci oznacza że możemy wprowadzać zmiany szybciej i bardziej efekywnie, korzystając wzajemnie ze swoich doświadczeń i wglądu. Chcemy uczyć się zarówno na błędach, jak i sukcesach - jeśli mamy odważnie szukać nowych sposobów na życie i pracę, nie zawsze się uda za pierwszym razem. Będziemy otwarci i aktywnie poszukujący opinii innych.
  6. Otwarte dzielenie się pomysłami i mocą – Transition to ruch oddolny, gdzie idee mogą rozprzestrzeniać się szybko, szeroko i efektywnie, ponieważ każda społeczność sama dba o ten proces. To wygląda różnie w różnych miejscach i chcemy raczej wzmacniać niż ograniczać tę różnorodność.
  7. Współpraca i szukanie synergii – ideą jest współpraca jako społeczność, uwalnianie zbiorowej mądrości która pozwoli mieć większą siłę niż jednostka.
  8. Sprzyjanie pozytywnym wizjom i kreatywności - naczelną zasadą jest nie być przeciwko czemuś, ale za rozwijaniem i promowaniem pozytywnych szans. Wierzymy w korzystanie z twórczych metod angażowania i włączania ludzi, zachęcając ich do wyobrażenia sobie przyszłości w jakiej chcieliby żyć.

12 kroków / 5 etapów[edytuj | edytuj kod]

Początkowo ruch wyróżniał 12 kroków (zwanych też składnikami) tworzenia lokalnej akcji przemian, jednak z czasem te zalecenia ewoluowały w złożony program[28], wyróżniający 5 etapów, każdy z licznymi składowymi. Ruch jednocześnie stwierdza, że nie ma idealnej recepty na zakładanie lokalnej inicjatywy. Obecnie (2013) pięć etapów formowania lokalnej akcji przemian to[29]:

  1. Początek (m.in. tworzenie grupy, włączanie i różnorodność, wzajemny szacunek, wizja, sztuka, tworzenie grup roboczych, przemiana wewnętrzna)
  2. Dalsze kroki (m.in. umiejętności praktyczne, lokalna żywność, dostęp do ziemi, edukacja)
  3. Tworzenie powiązań (m.in. tworzenie sieci inicjatyw przemian, współpraca z radą miejską, lokalnymi firmami i młodzieżą, opowiadanie historii)
  4. Budowanie (m.in. plan odejścia od energii, wspólna przedsiębiorczość, infrastruktura lokalna, własność spółdzielcza, myślenie strategiczne)
  5. Odważ się marzyć (zasady przemian, inwestycje w przemiany, wymiana doświadczeń)

Media[edytuj | edytuj kod]

Ruch nakręcił dwa filmy ukazujące istotę przemian: In Transition 1.0 (2009) oraz In Transition 2.0 (2012)[30][31]. Pierwszy z nich jest dostępny bezpłatnie w internecie również w polskiej wersji językowej[32].

W 2008 idea Transition Towns została przedstawiona w nadawanym od lat 50. słuchowisku BBC Radio 4 z cyklu The Archers o mieszkańcach fikcyjnej wsi Ambridge. Słuchowisko adresowane jest przede wszystkim do mieszkańców wsi, a w kwestie postaci wplatane są informacje z zakresu rolnictwa[33][34].

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2012 ruch otrzymał od Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Nagrodę EKES-u Dla Społeczeństwa Obywatelskiego, gdzie zajął pierwsze miejsce[35][36].

W 2011 inicjatywa Transition Together w Transition Town Totnes została nagrodzona Ashden Awards for Sustainable Energy za społeczną akcję zmniejszenia ilości emisji dwutlenku węgla do atmosfery[37]. 468 domostw w Totnes zmniejszyło emisję CO2 o 600 ton rocznie, a zarazem zaoszczędziło średnio £570 każde. Niektóre domy zostały wyposażone w ogniwa słoneczne[38]. Projekt od początku zakładał podejmowanie tylko działań niskokosztowych lub bezkosztowych[39]. Nazwę projektu Transition Together zmieniono na Transition Streets[40].

W 2009 tygodnik The Observer nagrodził lidera ruchu, Roba Hopkinsa, odznaczeniem Grassroots campaigner award w dziedzinie etyki[41][42].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Transition Network Ltd, brytyjska organizacja charytatywna, której misją jest „inspirowanie, zachęcanie, łączenie, wspieranie i szkolenie wspólnot podczas gdy wcielają one model przemian w odpowiedzi na zmiany klimatyczne, Peak Oil i kurczenie się gospodarki” ("inspire, encourage, connect, support and train communities as they adopt/adapt the transition model in response to climate change, peak oil and economic contraction") wychodzi naprzeciw światowym inicjatywom oferując na stronie internetowej materiały w wielu językach, m.in. portugalskim, niderlandzkim, niemieckim, hiszpańskim, węgierskim, włoskim, japońskim, irlandzkim. Wydaje także publikacje książkowe wspierające jej działalność. Mają one pomóc społecznościom na różnych etapach rozwoju inicjatyw.

  • The Transition Handbook: from oil dependency to local resilience – Rob Hopkins (2008 + dwa dodruki w tym samym roku[43])
  • The Transition Timeline: for a local, resilient future – Shaun Chamberlin (2009)
  • Local Food: how to make it happen in your community – Tamzin Pinkerton i Rob Hopkins (2009)
  • Local Money: how to make it happen in your community – Peter North (2010)
  • Local Sustainable Homes: how to make them happen in your community – Chris Bird (2010)
  • Communities, Councils and a Low Carbon Future: what we can if governments won’t – Alexis Rowell (2010)
  • The Transition Companion: Making Your Community More Resilient in Uncertain Times – Rob Hopkins (2011)

W 2008 książka The Transition Handbook znalazła się na 5 miejscu wśród wakacyjnych lektur posłów do parlamentu Wielkiej Brytanii[44].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d transitionnetwork.org: Principles. Transition Network, 2016. [dostęp 2018-05-05]. (ang.).
  2. ↑ a b Sustainable communities. UNESCO, marzec 2010. [dostęp 2013-01-17]. (ang.).
  3. ↑ a b What is a Transition Initiative?. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-09]. (ang.).
  4. ↑ a b c Rob Hopkins: The Transition Handbook. Foxhole, Dartington, Totnes, Devon: Green Books, s. 134–145. ISBN 978-1-900322-18-8.
  5. ↑ a b Transition Initiatives Directory. Transition Network. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  6. ↑ Laura Whitehead: November Round-up of What’s Happening out in the World of Transition. TransitionNetwork.org, 6 grudnia 2012. [dostęp 2013-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 stycznia 2013)]. (ang.).
  7. ↑ Initiatives. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-09]. (ang.).
  8. ↑ Sopocka Inicjatywa Rozwojowa. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 września 2013)]. (ang.).
  9. ↑ Permaculture. Transition Town Ashland. [dostęp 2012-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 lutego 2013)]. (ang.).
  10. ↑ David Holmgren: Permaculture – principles and pathways beyond sustainability. Holmgren Design Press, 2003.
  11. ↑ Rob Hopkins: The Transition Handbook. Foxhole, Dartington, Totnes, Devon: Green Books, s. 122–131. ISBN 978-1-900322-18-8.
  12. ↑ Rob Hopkins: The Transition Companion: Making Your Community More Resilient in Uncertain Times. Cheslea Green, październik 2011, s. 8.
  13. ↑ Rob Hopkins: The Transition Handbook. Foxhole, Dartington, Totnes, Devon: Green Books, s. 177. ISBN 978-1-900322-18-8.
  14. ↑ About Transition Network. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  15. ↑ Becoming official. Transition Towns. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 stycznia 2013)]. (ang.).
  16. ↑ Transition Initiatives Directory. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 marca 2012)]. (ang.).
  17. ↑ Money for climate project. The Nelson Mail, 10 kwietnia 2008. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  18. ↑ a b Transition Wordlwide. Transition Town Brixton. [dostęp 2013-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 grudnia 2012)]. (ang.).
  19. ↑ Graham Burnett: The Transition Handbook by Rob Hopkins reviewed by Graham Burnett. Growing Green / Permaculture Activist / Westcliff Transition, 18 marca 2008. [dostęp 2013-01-13]. (ang.).
  20. ↑ Practical Manifestations. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 stycznia 2013)]. (ang.).
  21. ↑ Jonathan Morris: Town poised for its own currency. BBC News, 4 czerwca 2007. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  22. ↑ Lewes launches its own currency. BBC News, 9 września 2008. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  23. ↑ Gloucestershire town gets its own currency. This Is Gloucestershire, 12 września 2009. [dostęp 2013-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 czerwca 2012)]. (ang.).
  24. ↑ Jamie Dunkley: Brixton to launch its own currency. The Telegraph, 17 września 2009. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  25. ↑ a b c Rob Hopkins: The Transition Handbook. Foxhole, Dartington, Totnes, Devon: Green Books, s. 94–120. ISBN 978-1-900322-18-8.
  26. ↑ LIFE BEYOND OIL – THREAT OR OPPORTUNITY?. Transition Westcliff. [dostęp 2013-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 sierpnia 2013)]. (ang.).
  27. ↑ Transitioning Away From Oil. Transition US, 18 sierpnia 2010. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 kwietnia 2014)]. (ang.).
  28. ↑ 12 ingredients. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  29. ↑ Ingredients. TransitionNetwork.org. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  30. ↑ In Transition Movie. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  31. ↑ Rob Hopkins: In Transition 2.0: everything you need to know about the movie. Transition Network, 5 stycznia 2012. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  32. ↑ Kamil Pachalko: Film – Przemiana 1.0. Transition Towns Polska, 29 sierpnia 2010. [dostęp 2013-01-04]. (pol.).
  33. ↑ Sami Grover: BBC Radio Soap Covers Transition Towns. Tree Hugger, 31 marca 2008. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  34. ↑ Rob Hopkins: Transition Ambridge Begins!. Transition Culture, 25 marca 2008. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  35. ↑ Nagroda EKES-u Dla Społeczeństwa Obywatelskiego za 2012 r.: Innowacje na Rzecz Zrównoważonej Europy. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, 13 grudnia 2012. [dostęp 2013-01-04]. (pol.).
  36. ↑ Award of the EESC Civil Society Prize 2012. European Economic and Social Committee, 12 grudnia 2012. [dostęp 2013-01-04]. (ang.).
  37. ↑ Case study summary. Transition Together, Transition Town Totnes, Devon, UK. Ashden.org, kwiecień 2011. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  38. ↑ Transition Town Totnes, Devon, UK. Neighbours team up to cut carbon. Ashden.org, kwiecień 2011. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  39. ↑ Transition Town Totnes wins green award – video. The Guardian, 17 czerwca 2011. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  40. ↑ Transition Town Totnes wins an Ashden Award!. Transition Culture, 19 czerwca 2009. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  41. ↑ The Observer ethical awards 2009: Rob Hopkins. The Guardian, 4 czerwca 2009. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  42. ↑ Bonnie Alter: Observer Ethical Award Winners Reveal Inspiring Stories. TreeHugger, 9 czerwca 2009. [dostęp 2013-01-08]. (ang.).
  43. ↑ Rob Hopkins: The Transition Handbook. Foxhole, Dartington, Totnes, Devon: Green Books, s. 6. ISBN 978-1-900322-18-8.
  44. ↑ Madeleine Bunting. Beyond Westminster's bankrupted practices, a new idealism is emerging. „The Guardian”, 31 maja 2009. [dostęp 2013-01-08]. (ang.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Transition_Towns&oldid=72673219”