Trening autogenny
Trening autogenny Schultza (gr. auto „sam”, genesis „powstanie”) – technika relaksacji neuromięśniowej opracowana przez niemieckiego psychiatrę Johanna Heinricha Schultza w latach 30. XX w.2[1][2], oparta na autosugestii i pasywnej koncentracji, której celem jest wywołanie stanu podobnego do głębokiego relaksu i wewnętrznej medytacji.
Historia i rozwój
[edytuj | edytuj kod]System treningu został po raz pierwszy przedstawiony w 1926 jako „autogenne ćwiczenia organów” i opublikowany jako Das Autogene Training w 1932[1][2]. Schultz inspirował się obserwacjami bodźców wprowadzających w stan hipnotyczny, szczególnie odczucia ciężaru i ciepła w kończynach[2]. Uczeń Schultza – Dr Wolfgang Luthe – rozpowszechnił metodę w krajach anglojęzycznych, publikując Autogenic Therapy (1959–69)[2]. W Polsce istotny wkład w popularyzację techniki wniósł Jerzy Aleksandrowicz z Collegium Medicum UJ[3].
Zasady i struktura
[edytuj | edytuj kod]Trening autogenny składa się z sześciu sformułowanych, stopniowych formuł autosugestywnych stosowanych w następującej kolejności[4][2]
- uczucie ciężaru („Moje ręce są ciężkie”),
- uczucie ciepła („Moje ręce są ciepłe”),
- regulacja pracy serca („Moje serce bije spokojnie i regularnie”),
- regulacja oddechu („Oddycha mną”),
- ciepło w splocie słonecznym („Mój splot słoneczny jest ciepły”),
- chłód na czole („Moje czoło jest przyjemnie chłodne”).
Ćwiczenia wprowadzane są etapami (3–5 min uczucie ciężaru, potem kolejne etapy do 15–20 min)[2]. Centralne są postawa bierno-aktywna, koncentracja na doznaniach ciała i akceptacja procesu[5].
Skuteczność kliniczna
[edytuj | edytuj kod]Meta-analizy i badania randomizowane
[edytuj | edytuj kod]- Stetter & Kupper (2002): analiza 60 RCT, efekt średni–duży na objawy somatyczne, psychologiczne, poprawę nastroju i jakości życia[6].
- Kohlert i in. (2021): 13 RCT, umiarkowane efekty redukcji bólu przewlekłego (g=0,58) i porównywalne do innych technik relaksacyjnych[7].
- Álvarez‑Pérez i in. (2024): przegląd RCT i systematycznych SR od 2006–21 wykazał korzystne efekty na symptomy psychiczne i fizyczne, bez potwierdzonej toksyczności – wymaga jednak dalszych badań wysokiej jakości[8].
- Ramirez‑Garcia i in. (2020, protokół): AT poprawia samopoczucie i jakość życia u osób z chorobami przewlekłymi[9].
Obszary zastosowań
[edytuj | edytuj kod]Udowodniono korzyści w:
- bólach głowy (napięciowe, migreny),
- zaburzeniach lękowych i depresjach łagodnych–umiarkowanych[6][7][8]
- chorobach somatycznych: nadciśnienie, astma, choroby sercowo-naczyniowe, dolegliwości położnicze[6][8]
- zaburzeniach snu, funkcjach endokrynologicznych i psychosomatyce[6][8].
Mechanizmy działania
[edytuj | edytuj kod]Trening autogenny wywołuje tzw. reakcję relaksacyjną: spadek napięcia mięśniowego, obniżenie ciśnienia, zmniejszenie aktywacji układu współczulnego i poprawę nastroju[6][10].
Bezpieczeństwo i przeciwwskazania
[edytuj | edytuj kod]Badania nie wykazały istotnych działań niepożądanych; rzadko pojawiają się krótkie „rozładowania autogenne” sensoryczne, które zwykle nie wymagają interwencji[8]. Zgodnie z wytycznymi VA i NHS, techniki należy prowadzić przez przeszkolonego specjalistę[11][12].
Wskazania i ograniczenia
[edytuj | edytuj kod]Zaleca się prowadzenie przez przeszkolonych psychologów lub lekarzy. Nie zaleca się stosowania AT jako jedynej metody w ciężkich zaburzeniach psychicznych (np. psychoza)[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Schultz, J. H. (1932). Das Autogene Training. Springer.
- ↑ a b c d e f Schultz, J. H. & Luthe, W. (1959). Autogenic Therapy. Grune & Stratton.
- ↑ Aleksandrowicz, J. – prace z UJ (potrzebne uzupełnienie bibliograficzne).
- ↑ Derra, C. (2005). Trening autogenny dla każdego. Warszawa: Amber.
- ↑ Leibold, G. (1997). Hipnoza i autosugestia. Warszawa: J&BF.
- ↑ a b c d e Stetter, F., & Kupper, S. (2002). Autogenic training: a meta-analysis. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 27(1), 45–98. doi:10.1023/a:1014576505223
- ↑ a b Kohlert, A., Wick, K., & Rosendahl, J. (2021). Autogenic training for reducing chronic pain. International Journal of Behavioral Medicine, 29, 531–542.
- ↑ a b c d e Álvarez‑Pérez, Á., et al. (2024). Evidence on the Safety and Efficacy of Autogenic Training. Papeles del Psicólogo.
- ↑ Ramirez‑Garcia, M. P., et al. (2020). Protocol RCT – psychological well‑being. Systematic Reviews, 9, 74.
- ↑ Linden, W. (1994). Autogenic Training: narrative & quantitative review. Biofeedback and Self Regulation, 19, 227–264.
- ↑ VA Whole Health Library – wskazania, bezpieczeństwo. Dostęp: 2024.
- ↑ NHS/UCLH – zalecenia dotyczące AT. Dostęp: 2024.
- ↑ Verywell Mind – uwagi o przeciwwskazaniach. Dostęp: 2024.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leibold, G. (1997). Hipnoza i autosugestia. Warszawa: J&BF. ISBN 83-907369-3-4.
- Derra, C. (2005). Trening autogenny dla każdego. Warszawa: Amber. ISBN 83-241-2295-8.
- Luthe, W., & Schultz, J. H. (1969). Autogenic Therapy (Vols. 1–6). Grune & Stratton.