Pozmrokowate
| Trichoceridae | |||
| Kertesz, 1902 | |||
| Okres istnienia: toark–dziś | |||
 Trichocera hiemalis | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
pozmrokowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
Pozmrokowate[1] (Trichoceridae) – rodzina muchówek z podrzędu długoczułkich. Opisano ponad 160 gatunków. Preferują klimat chłodny i umiarkowany. Większość aktywna od jesieni do wiosny. Larwy rozwijają się w glebie, grzybach, odchodach lub gnijących szczątkach roślinnych. W zapisie kopalnym reprezentowane są od jury wczesnej.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Muchówki o ciele długości od 3 do 9 mm, barwy żółtawej do czarnej, zwykle większym u samic niż samców. Głowę mają zaopatrzoną w trzy przyoczka, krótki aparat gębowy oraz pięcioczłonowe głaszczki tak długie jak głowa do nawet dwukrotnie od niej dłuższych. Czułki mają biczyk zbudowany z 13–16 członów o kształcie walcowatym do owalnego. Tułów cechuje się niekompletnym szwem skutalnym. Skrzydło ma od 3 do 12 mm długości. Jego użyłkowanie charakteryzuje obecność czterech żyłek radialnych i tyluż medialnych, zakończonych na krawędzi skrzydła, zakończona pośrodku żyłki subkostalnej żyłka poprzeczna sc-r, obecność żyłki poprzecznej r-r, zamknięta komórka dyskalna, szypułkowata komórka m3 oraz krótka druga żyłka analna. Samice z rodzaju Cladoneura mają pokładełko krótkie i mięsiste, a pozostałych rodzajów zagięte ku dołowi[2].
Stadia rozwojowe[edytuj | edytuj kod]
Larwy mają ciemną, silnie zesklerotyzwoną głowę o czarnych oczach, brodawkowatych czułkach oraz dobrze rozwiniętych szczękach i żuwaczkach. Układ oddechowy ma dwie pary przetchlinek: zagłowową i końcową (typ amfipneustyczny). Odwłok zbudowany jest z dziewięciu segmentów, z których ostatni jest wtórnie podzielony na trzy części i zwieńczony czterema płatami[2].
Poczwarka jest zamknięta. Jej ruchomy odwłok ma segmenty od pierwszego do szóstego podzielone wtórnie na trzy, a siódmy na dwie części. Tylną część każdego z segmentów odwłoka, z wyjątkiem ostatniego, zdobi palisada krótkich kolców[2].
Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Pozmrokowate występują na wszystkich kontynentach, preferując klimat chłodny i umiarkowany, a w strefach zwrotnikowych zamieszkując łańcuchy górskie. Na północy i południu ich zasięg przekracza koła podbiegunowe[2][3]. W Polsce stwierdzono 16 gatunków[4] (zobacz: pozmrokowate Polski). Dorosłe większości gatunków aktywne są od jesieni do wiosny, a im cieplejszy klimat tym później jesienią lub zimą następuje ich pojaw[2][3]. Samice należą do fauny naśnieżnej[1][2]. Samce często tworzą roje[2]. Wyjątkiem jest rodzaj Cladoneura, którego imagines pojawiają się latem[2][3].
Larwy zasiedlają wilgotną glebę, gnijące szczątki roślinne, grzyby i odchody zwierząt[2]. Tylko w przypadku wymarłego Paleotrichocera mongolica istnieje podejrzenie wodnego trybu życia[3]. W ich rozwoju występują cztery stadia[2].
Taksonomia i ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna pozmrokowatych nie została dotąd jednoznacznie rozstrzygnięta. Większość współczesnych autorów umieszcza je w infrarzędzie Tipulomorpha[2]. E. Krzemińska i W. Krzemiński (2003, 2009) klasyfikują je wraz z wymarłymi Gnomuscidae w infrarzędzie Trichoceromorpha, a tenże łączą z Tipulomorpha w podrząd Polyneura[5][3]. Z kolei N. Woodley i współpracownicy (2009) zaliczają je do infrarzędu Psychodomorpha[6].
W zapisie kopalnym reprezentowane są od toarku w jurze wczesnej[3].
Dotychczas opisano ponad 160 gatunków, które klasyfikuje się w 3 podrodzinach i 15 rodzajach[2][3]:
- podrodzina: †Kovalevinae Krzemińska et al., 2009
- †Kovaleva Krzemińska et al., 2009
- podrodzina: Paracladurinae Krzemińska
- Paracladura Brunetti
- podrodzina: Trichocerinae Kertesz, 1902
- plemię: Trichocerini Kertesz, 1902
- Cladoneura Scudder, 1894
- †Eotrichocera Kalugina, 1985
- †Karatina Krzemińska et al., 2009
- †Mailotrichocera Kalugina, 1985
- †Paleotrichocera Kalugina, 1986
- †Rasnitsynina Krzemińska et al., 2009
- Trichocera Meigen, 1803
- plemię: Nototrichocerini Krzemińska et al., 2009
- Nototrichocera
- †Tanyochoreta Zhang 2006
- †Undaya Krzemińska et al., 2009
- †Zherikhinina Krzemińska et al., 2009
- plemię: Trichocerini Kertesz, 1902
- podrodzina: incertae sedis
- †Mesotrichocera Hong et Wang, 1990[7]
- †Musidoromima Rohdendorf 1962[8]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Agnieszka Soszyńska-Maj. Znaczenie kompleksów leśnych dla zachowania różnorodności gatunkowej fauny naśnieżnej miasta Łodzi. „Fauna Miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach”, s. 78-82, 2008. SAR "Pomorze".
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ewa Krzemińska: Trichoceridae (Winter Crane Flies). W: Manual of Central American Diptera. Vol. 1. Brian Victor Brown (red.). Ottawa: NRC Research Press, 2009. ISBN 978-0-660-19833-0.
- ↑ a b c d e f g E. Krzemińska, W. Krzemiński, C. Dahl: Monograph of Fossil Trichoceridae (Diptera): Over 180 Million Years of Evolution. Kraków: Institute of Systematics and Evolution of Animals Polish Academy of Sciences, 2009, s. 1-171. ISBN 978-83-61358-20-6.
- ↑ J. Razowski (red.), T. Zatwarnicki (kompilacja i aktualizacja): Wykaz Muchówek Polski Check-list of Polish Diptera Wersja: IV 2001. 2001. [dostęp 2016-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].
- ↑ Wiesław Krzemiński, Ewa Krzemińska. Triassic Diptera: descriptions, revisions and phylogenetic relations. „Acta zoologica cracoviensia”. 46 (suppl.), s. 153-184, 2003.
- ↑ N.E. Woodley, A. Borkent, T.A. Wheeler: Phylogeny of Diptera. W: Manual of Central American Diptera. Vol. 1. Brian Victor Brown (red.). Ottawa: NRC Research Press, 2009. ISBN 978-0-660-19833-0.
- ↑ Y.C. Hong, W.L. Wang. Fossil insects from the Laiyang Basin, Shandong Province. „Stratigraphy and Palaeontology of Laiyang Basin, Shandong Province”, s. 44-189, 1990.
- ↑ Order Diptera. W: B.B. Rohdendorf: Osnovy Paleontologii. Tom 9: Chlenistonogie, Trakheinye i Khelitserovye. 1962, s. 307-344.