Trogon czarnosterny

Trogon czarnosterny

Trogon melanurus
Swainson, 1838
Samica
Samiec
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	trogony
Rodzina	trogony
Rodzaj	Trogon
Gatunek	trogon czarnosterny
Synonimy
Trogon macroura Gould, 1838
Podgatunki
T. m. eumorphus Zimmer, 1948 T. m. macroura Gould, 1838 T. m. melanurus Swainson, 1838
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Trogon czarnosterny (Trogon melanurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje w wilgotnych nizinnych lasach Amazonii oraz w Panamie, Kolumbii i Wenezueli. Opisany po raz pierwszy w 1838. Jest gatunkiem najmniejszej troski.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał William Swainson pod nazwą Trogon melanurus. Opis ukazał się w 1838 roku w 98. tomie The cabinet cyclopedia „Animals in menageries”. Jako miejsce typowe autor wskazał Demerarę. W 2003 roku South American Classification Committee (SACC) podniósł w głosowaniu podgatunek T. m. mesurus do rangi gatunku Trogon mesurus (trogon ekwadorski). Obecnie zwykle wyróżnia się trzy podgatunki T. melanurus:

• T. m. eumorphus Zimmer, 1948
• T. m. macroura Gould, 1838 – trogon długosterny
• T. m. melanurus Swainson, 1838 – trogon czarnosterny

Birds of the World wyróżnia dodatkowo T. m. occidentalis J.T. Zimmer, 1948; IOC traktuje go jako synonim T. m. eumorphus.

Etymologia

• Trogon: gr. τρωγων trōgōn „owocożerny, gryzący”, od τρωγω trōgō „gryźć”.
• melanurus: gr. μελανουρος melanouros – „z czarnym ogonem”, od gr. μελας melas – czarny; gr. -ουρος -ouros -ogoniasty.

Morfologia

Średniej wielkości ptak o długości ciała 28–30 cm i bardzo zróżnicowanej masie ciała wahającej się od 52 g do 122 g. Występuje dymorfizm płciowy. Samce mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka nagą, pomarańczowo-czerwoną skórę, silny, żółty dziób o długości 20–25 mm. Twarz i gardło czarniawe. Korona, kark, górne części ciała i górna część piersi zielone. Górną część piersi od dolnej oddziela biały pasek piersiowy. Dolna część ciała: dolne piersi, brzuch, boki i pokrywy podogonowe czerwone. Pokrywy skrzydłowe biało-czarne, marmurkowe. Górne sterówki ciemnoniebieskie czasem z zielonym odcieniem. Dolne sterówki łupkowate. Samice mają ciemnobrązowe tęczówki, wokół oka nagą, szarą skórę, żółty dziób z łupkowatą górna szczęka w jego przedniej części. Korona, kark, górne części ciała i pierś bladoszare. Dolna część ciała, brzuch, boki i pokrywy podogonowe czerwone. Pokrywy skrzydeł czarniawo-łupkowe z niewyraźnymi szarawobiałymi plamkami. Krawędzie lotek pierwszego rzędu z białawymi krawędziami. Podgatunek T. m. eumorphus ma ciemniejsze skrzydła, bardziej niebieski ogon i węższą opaskę piersiową. T. m. macroura ma większy dziób, dłuższe skrzydła z większymi prążkami i dłuższy ogon.

Zasięg występowania

Trogon czarnosterny jest gatunkiem osiadłym. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 8,52 mln km². Poszczególne podgatunki występują:

• T. m. eumorphus – od południowej Kolumbii do Ekwadoru, Peru, Boliwii i brazylijskiej Amazonii,
• T. m. macroura – od środkowej Panamy (na wschód od Strefy Kanału Panamskiego) do północnej Kolumbii i skrajnie północno-zachodniej Wenezueli (zachodnia część stanu Zulia),
• T. m. melanurus – na wschód od Andów, od Kolumbii na wschód poprzez Wenezuelę do regionu Gujana i północno-wschodniej Brazylii (aż po stan Maranhão).

Ekologia

Głównym habitatem trogona czarnosternego są nizinne i górskie wiecznie zielone lasy wilgotne, jak i ich obrzeża. Występuje także w lasach wtórnych. W Panamie od strony Karaibów w lasach namorzynowych. W Kolumbii występuje do 2200 m n.p.m. (zwykle jednak dużo niżej), a także w niewielkich pozostałościach lasów na wykarczowanych obszarach północno-zachodniej Kolumbii. W Wenezueli głównie w lasach deszczowych na wysokościach od 100 m n.p.m. na północ od Orinoko i do wysokości 1000 m n.p.m. na południe od niej. W Amazonii w górnych piętrach lasów wilgotnych, zalewowych, bagiennych, galeriowych, także na obrzeżach lasów. Spotykany jest w towarzystwie kwezala pawiego i trogona obrożnego. Główną składową diety tego gatunku są jagody, owoce, w tym owoce palm, kwiaty cekropki oraz owady z prostoskrzydłych, chrząszcze, a czasami także patyczaki i gąsienice. Z obserwacji wynika, że w zdecydowanej większości przypadków żeruje pojedynczo, podążając za mieszanymi stadami w górnych partiach lasu. Długość pokolenia jest określana na 4,71 roku.

Rozmnażanie

Sezon lęgowy trwa w Panamie w marcu, w północno-zachodniej Kolumbii od stycznia do maja, w Gujanie Francuskiej od lipca do października, w Peru od września do października, a w pozostałej części Amazonii od czerwca do lipca. Wszystkie udokumentowane gniazda w Peru znajdowały się w aktywnych termitierach termitów z gatunku Nasutitermes corniger, które już wcześniej były zajęte przez mrówki z rodzaju Dolichoderus, prawdopodobnie uczestniczące w oczyszczaniu gniazda. Zbadane gniazda znajdowały się w dojrzałych lasach zalewowych, głównie na dużych palmach Scheelia lub Astrocaryum. Komory gniazdowe miały średnicę 15–20 cm, z wejściem o średnicy 6,8–8 cm. Wydaje się, że gniazda są wykorzystywane tylko jeden raz. Możliwe, że gatunek ten sporadycznie lęgnie się w dziuplach drzew, ale brak na to przekonujących dowodów. W lęgu 2–3 jaja, białawe, nie są dobrze opisane. Jedno zmierzone miało wymiary 37 mm x 27 mm.

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN trogon czarnosterny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji, według szacunków organizacji Partners in Flight z 2019 roku, mieści się w przedziale 5–50 mln dorosłych osobników, a jej trend jest umiarkowanie spadkowy. Gatunek jest opisywany jako pospolity.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology  (ang.).
• Nagrania głosów, [w:] xeno-canto [online] .