Trybunał inkwizycji w Ankonie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Trybunał inkwizycji w Ankonie – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Ankonie w Państwie Kościelnym i należący do struktur inkwizycji rzymskiej. Był kierowany przez dominikanów. Istniał w latach 1565–1860 (z przerwą w latach ok. 1808–1824).

Historia[edytuj | edytuj kod]

W średniowieczu prowincja Marchia Ankońska (Marche) podlegała jurysdykcji inkwizytorów z zakonu franciszkańskiego. W XVI wieku jednak franciszkanie w dużej mierze zaniedbali sprawowania tego urzędu, toteż po utworzeniu w 1542 przez papieża Pawła III Kongregacji Inkwizycji Rzymskiej i Powszechnej (Świętego Oficjum) jako centralnego organu w Kurii Rzymskiej kierującego działalnością inkwizycyjną, byli stopniowo od tej działalności odsuwani. Początkowo Kongregacja działała w Ankonie za pośrednictwem specjalnie delegowanych z Rzymu komisarzy. 26 lipca 1555 mianowany został neapolitański duchowny Giovanni Vincenzo Falangonio, który jednak szybko został odwołany. 14 października 1555 mianowani zostali na jego miejsce dwaj kolejni komisarze: protonotariusz apostolski Cesare della Nave i gubernator Loreto Gaspare Dotti, przy czym tego drugiego 4 marca 1556 zastąpił dominikanin Vincenzo Cisoni da Lugo. Nominacje te miały związek z podejrzeniami wobec ankońskiej wspólnoty marranów, czyli chrześcijan żydowskiego pochodzenia, w większości przybyłych z Portugalii. Oskarżano ich o potajemne wyznawanie judaizmu. W wyniku śledztwa prowadzonego przez komisarzy 60 osób zostało zmuszonych do abiuracji, a 24 spalono na stosie.

Utworzenie właściwego trybunału inkwizycyjnego w Ankonie nastąpiło w roku 1565 za sprawą władz zakonu franciszkanów konwentualnych, które odwołały się do prerogatyw nadanych im w średniowieczu. Jednak w 1566 nowym papieżem został dominikanin Pius V, poprzednio wielki inkwizytor, który odebrał franciszkanom sprawowanie urzędu inkwizytorskiego w Ankonie, co oficjalnie potwierdził bullą z 1569, uzasadniając to zaniedbaniem przez franciszkanów obowiązków w tym zakresie.

Pierwszy dominikański inkwizytor, Michele da Asti został mianowany bezpośrednio przez Kongregację Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, co w drugiej połowie XVI wieku stało się standardem w przypadku włoskich trybunałów inkwizycyjnych, jednak trzy kolejne nominacje (w 1569, 1578 i 1580) zostały dokonane zgodnie z regułami średniowiecznymi przez generała zakonu dominikanów. W latach 90. XVI wieku doprecyzowano ostatecznie obszar jurysdykcji trybunału ankońskiego i podzielono go na tzw. wikariaty rejonowe, w których rezydowali wikariusze rejonowi jako reprezentanci inkwizytora na prowincji.

W 1631 z obszaru podległego inkwizycji ankońskiej wydzielono kilka okręgów i podporządkowano je nowo utworzonemu trybunałowi w Fermo.

W 1687 biskup Jesi, kardynał Pier Matteo Petruci został uznany za podejrzanego o sprzyjanie herezji kwietystycznej i zmuszony do wyrzeczenia się swych poglądów (abiuracji). Miał on wielu zwolenników i uczniów w swojej diecezji (w tym w kurii biskupiej). Mimo że Jesi leżało na obszarze podległym inkwizycji w Ankonie, Kongregacja Inkwizycji Rzymskiej i Powszechnej delegowała do Jesi specjalnego komisarza Orazio Perozziego, który został też wikariuszem tej diecezji (Petrucci formalnie nie został pozbawiony biskupstwa). W ciągu czterech lat działalności Perozzi zmusił zwolenników kardynała w diecezji do uległości, a wielu spośród nich wytoczył procesy o herezję.

W połowie XVIII wieku dużą popularność w Europie zyskała relacja szkockiego jezuity Alexandra Bowera, który twierdził, że w 1726 był urzędnikiem trybunału inkwizycji w Maceracie i przekazał wiele niepochlebnych informacji na temat działalności inkwizycji w tym mieście. W odpowiedzi na tę publikację, inkwizytor Ankony Giuseppe Ignazio Zabberoni wydał w 1757 oświadczenie zaprzeczające twierdzeniom Bowera i wprost wskazujące na wiele niedokładności w jego relacji, m.in. na to, że w Maceracie nie ma i nigdy nie było trybunału inkwizycji, a jedynie wikariat podległy inkwizytorowi Ankony.

Trybunał inkwizycji w Ankonie został po raz pierwszy rozwiązany prawdopodobnie po jej podboju przez Francuzów (1808) i włączeniu do napoleońskiego Królestwa Włoch (1809). 7 maja 1810 Napoleon wydał dekret rozwiązujący wszystkie zgromadzenia zakonne w Królestwie Włoch. Na mocy tego dekretu rozwiązaniu uległ m.in. konwent dominikanów w Ankonie, będący siedzibą trybunału inkwizycji.

W 1815 na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego Ankona ponownie znalazła się w granicach Państwa Kościelnego. Papież Leon XII wznowił działalność miejscowego trybunału inkwizycyjnego w 1824. Głośnym echem wśród europejskiej opinii publicznej odbił się edykt inkwizytora Tommaso Vincenzo Airaldiego z 1856, nakazujący wszystkim wiernym denuncjowanie heretyków.

W 1860 Ankona została zajęta przez wojska Królestwa Sardynii i rok później przyłączona do proklamowanego wówczas Królestwa Włoch. Już 27 września 1860 komisarz generalny i nadzwyczajny prowincji Marche wydał dekret o zniesieniu trybunałów inkwizycji w Ankonie i Fermo.

Organizacja[edytuj | edytuj kod]

Siedziba trybunału znajdowała się w konwencie S. Domenico w Ankonie. Na jego czele inkwizytor z prowincji lombardzkiej zakonu dominikanów. Podlegał mu obszar siedmiu diecezji: Ankona, Cingoli, Jesi, Macerata e Tolentino, Osimo, Recanati e Loreto, Senigallia. Obszar ten podzielony był na 29 wikariatów: Camerano, Cingoli, Corinaldo, Falconara, Filottrano, Jesi, Loreto, Macerata, Maiolati, Massaccio (Cupramontana), Mondolfo, Monte Alboddo (Ostra), Montalfoglio, Montecarotto, Montecassiano, Montefano, Monte Milone (Pollenza), Monte San Vito, Monte Sicuro, Osimo, Polverigi, Porto Recanati, Recanati, Roccacontrada (Arcevia), San Marcello, Senigallia, Serra de’ Conti, Tolentino, Urbisaglia.

Inkwizytorzy Ankony (1565–1860)[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ancona illustrata, colle risposte ai sigg. Peruzz, s. 440; Giuseppe Santarelli, Legends of the Sibilline Mountains, s. 36.
  2. ↑ Calendario generale della città, diocesi, e provincia di Ancona, Ankona 1835, s. 94, 265.
  3. ↑ Evaristo Masi, Pio IX pontefice ottimo massimo in Ancona nei giorni 22, 23, 24 maggio 1857, Ankona 1857, s. 45.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.
  • Vincenzo Lavenia: Giudici, eretici, infedeli. Per una storia dell’Inquisizione nella Marca nella prima età moderna. [w:] www.giornaledistoria.net [on-line]. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2015)]. (wł.).
  • Luca Al Sabagh, Daniele Santarelli, Herman Schwedt, Domizia Weber: I Giudici della Fede. L'Inquisizione romana e i suoi tribunali in eta moderna, Florencja 2017
  • Dennj Solera: “Sotto l’ombra della patente del Santo Officio” I familiares dell’Inquisizione romana tra XVI e XVII secolo, Firenze University Press 2019
Inkwizycja rzymska
Instytucje i
urzędy centralne
Inkwizycja rzymska
w państwach włoskich
Trybunały lokalne
Inne
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trybunał_inkwizycji_w_Ankonie&oldid=66891314”