Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich
Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich – terytorium Polski pod względem występowania zjawisk sejsmicznych można zaliczyć do obszarów asejsmicznych i pensejsmicznych, na których trzęsienia ziemi zdarzają się dość rzadko; dodatkowo nie są to zbyt silne wstrząsy. Strefami o wyższej aktywności sejsmicznej są obszary polskich gór: Karpaty i Sudety, a także obszary działalności górniczej, gdzie częstym zjawiskiem są tzw. tąpnięcia.
Wstęp
[edytuj | edytuj kod]Największym historycznie odnotowanym zdarzeniem sejsmicznym na terenach Polski jest trzęsienie ziemi z dnia 5 czerwca 1443 roku. Współcześni badacze posiadają dość szczegółowy opis tego zjawiska (m.in. dzięki zapiskom kronikarskim Jana Długosza). Sejsmolodzy siłę tego wydarzenia szacują na co najmniej 6,0 magnitudy, choć w kwestii konkretnej lub przybliżonej wartości wciąż występują rozbieżności (patrz – tabela niżej).
Kolejnymi wartymi odnotowania są wstrząsy, do jakich doszło w latach 80. XVIII wieku w Karpatach, a których magnituda przekraczała 5,0.
Oba wymienione wyżej zdarzenia stanowią przykłady typowych wstrząsów pochodzenia czysto tektonicznego na terenach Polski.
Polska leży na granicy trzech dużych struktur geologicznych budujących kontynent europejski: prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, paleozoicznej platformy zachodnioeuropejskiej oraz strefy kenozoicznych fałdowań alpejskich. Platformę wschodnioeuropejską od zachodnioeuropejskiej dzieli strefa szwu transeuropejskiego.
Sejsmolodzy wyróżniają na terenie Polski jedenaście odrębnych jednostek (regionów) sejsmicznych: Zachodniopomorski, Białostocki, Polski Centralnej i Pogranicza, Gór Świętokrzyskich, Karkonoszy i Kotliny Kłodzkiej, Strzelińsko-Hronowski, Śnieżnika, Opawski, Cieszyński, Pieniński oraz Krynicki.
Trzęsienia ziemi na obecnym terenie Polski
[edytuj | edytuj kod]Data | Epicentrum[1] | Obszar epicentralny | Magnituda | Uwagi |
---|---|---|---|---|
1011 | ? | Karkonosze | ok. 4,0 | |
1200 | region południowo-wschodnich Gorców | Pieniny | ok. 4,0 | |
1258 | na południe od Głubczyc | Kotlina Raciborska | ok. 4,0 | |
1259(dts) | 31 styczniaprawdopodobnie na północ od Wadowic, Brama Krakowska (województwo małopolskie) | Małopolska | ok. 6,0 | intensywność w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie ok. VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”) |
1433 | na wschód od Brzegu Dolnego | Pradolina Wrocławska | ok. 4,0 | |
1443(dts) | 5 czerwcapomiędzy rzeką Ślęzą a Strzelinem, Wzgórza Strzelińskie | Europa Środkowa | ok. 6,0 (5,8?) | najsilniejsze z odnotowanych na ziemiach polskich trzęsień ziemi (intensywność w strefie epicentralnej wyniosła prawdopodobnie ok. IX stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „pustoszące”); trzęsienie spowodowało rozległe zniszczenia kościołów i kamienic we Wrocławiu, w Krakowie (kościół św. Katarzyny) i Brzegu; zginęło ok. trzydzieści osób |
1483 | prawdopodobnie między Oławą a Strzelinem, na rzece Oława | Pradolina Wrocławska | ok. 4,0 | |
1556 | na południowy zachód od Zakopanego | Tatry Zachodnie | ok. 4,0 | |
1562 | ? | Pogórze Wielickie | ok. 4,0 | |
1572 | prawdopodobnie k. Solca Kujawskiego | Pradolina Toruńska | ok. 4,0 | |
1591 | na południe od Krakowa | Pogórze Wielickie | ok. 4,0 | |
1606 | Tuczno | Pojezierze Wałeckie | ok. 6,0[2] | |
1662(dts) | 9 sierpniana południowy wschód od Zakopanego | Tatry Wysokie | <6,0 | intensywność wibracji w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie około VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”) |
1680 | okolice Ożarowa Mazowieckiego | Kotlina Warszawska | ok. 5,0 | trzęsienie ziemi spowodowało poważne uszkodzenia części zabudowań Warszawy |
1715 | k. Cieszyna | Pogórze Śląskie | ok. 4,0 | |
1716 | na południowy zachód od Zakopanego | Tatry Wysokie | ok. 4,0 | |
1717 | k. Rabki | Pieniny | ok. 4,0 | |
1751 | prawdopodobnie k. Mirska | Kotlina Jeleniogórska | ok. 4,0 | |
1774(dts) | 26 styczniaprawdopodobnie k. Baborowa | Kotlina Raciborska | ok. 5,0 | |
1778 | ? | Beskid Niski | ok. 4,0 | |
1785(dts) | 25 sierpniak. Wisły | Beskid Śląski | ok. 6,0 | |
1786(dts) | 27 lutegona północ od Cieszyna | Pogórze Śląskie i Pogórze Karwińskie | ok. 6,0 (5,2?) | odczuwalne silnie (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) na obszarze trójkąta: Wrocław-Lwów-Wiedeń |
1786(dts) | 3 grudniak. Tresnej | południowa Polska, Czechy, Słowacja | ok. 6,0 (5,7?) | wstrząsy (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) odczuwalne od Wrocławia, Opola, Nysy, Olesna[3] i Kalisza[4] po Lwów; zniszczenia kamienic i kościoła św. Katarzyny w Krakowie |
1789 | centralne Góry Izerskie, strona czeska | Karkonosze | ok. 4,0 | |
1840(dts) | 25 kwietniana zachód od Czorsztyna | Pieniny | ok. 5,0 | |
1875 | Hrubieszów[5] | |||
1895(dts) | 11 czerwcamasyw Ślęży, Wzgórza Strzelińskie | Dolny Śląsk (obszar 25 tys. km²) | ok. 5,0 (4,8?) | zniszczenia obejmujące zawalone kominy; powstanie w murach rys centymetrowej szerokości |
1901(dts) | 21 październikana południe od Turbacza | Pieniny | 4,7 | odczute na Spiszu, w Krościenku, Szczawnicy i Sromowcach |
1909(dts) | 11 lutegona wschód od Gryfic, Równina Białogardzka | Pomorze Zachodnie | w przedziale: 4,0–5,0 | trzy zdarzenia sejsmiczne, odczuwalne w pasie od Kołobrzegu po Białogard; pojawienie się w gruncie szczelin długością dochodzących do dwustu metrów |
1932(dts) | 3 lutegona północny wschód od Włocławka | Pradolina Toruńska | ok. 4,0 | |
1935(dts) | 23 marcapomiędzy Babią Górą a Chabówką | Pogórze Podtatrzańskie | > 4,0 | |
1980(dts) | 29 listopadaokolice Bełchatowa | Rów Bełchatowa | 4,6 | związane z działalnością Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, odczuwane po Sieradz, Pabianice, Radomsko i Piotrków Trybunalski |
1992(dts) | 29 czerwcana północ od Jaworzyny | Beskid Sądecki i Beskid Niski | 4,2 | |
1993(dts) | 1 marcak. Łabowej | Beskid Sądecki i Beskid Niski | 4,6 | |
1995(dts) | 11 wrześniaCzarny Dunajec | 2,3 | ||
1995(dts) | 13 październikaBukowina Tatrzańska | 2,3 | ||
1996(dts) | 1 czerwcak. Augustowa | Równina Augustowska | 4,3 | |
2004(dts) | 21 wrześniaokolice Bałtijska na półwyspie Sambia (obwód królewiecki) | Pomorze Gdańskie, Warmia, Mazury, Podlasie, Kujawy | 5,3 (według amerykańskiej służby USGS – 5,0) | szeroko odczuwalne w północno-wschodniej Polsce, na Litwie i Białorusi |
2004(dts) | 30 listopadaokolice Czarnego Dunajca[6] | Kotlina Orawsko-Nowotarska | 4,7 | |
2005(dts) | 13 styczniaokolice Wodzisławia Śląskiego[7][8] | województwo śląskie | 3,8 | wstrząs spowodowany przez KWK Rydułtowy-Anna, odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski, Radlin, Rydułtowy, Pszów, Rybnik |
2010(dts) | 22 styczniaokolice Pajęczna[9] | województwo łódzkie | 4,42 | |
2010(dts) | 30 grudniaokolice Polkowic[10] | województwo dolnośląskie | 4,8 | |
2011(dts) | 5 marcaokolice Lubina i Polkowic[11] | województwo dolnośląskie | 4,4 | |
2011(dts) | 13 majaokolice Lubina i Polkowic[12] | województwo dolnośląskie | 4,4 | |
2012(dts) | 6 styczniaokolice Żerkowa[13][14][15] i Jarocina | województwo wielkopolskie | 3,7 | tajemnicze trzęsienie w regionie asejsmicznym, odczuwalne szczególnie w budynkach wielopiętrowych, nie spowodowało większych strat materialnych |
2012(dts) | 8 marcaokolice Wodzisławia Śląskiego[16] | województwo śląskie | 3,5 | wstrząs spowodowany przez KWK Marcel, w wyniku którego zginął 26-letni górnik. Odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski i Radlin oraz gminie Marklowice. |
2012(dts) | 9 grudniaokolice Polkowic[17] | województwo dolnośląskie | 4,3 | |
2013(dts) | 5 marcaPodhale, okolice Jeziora Czorsztyńskiego[6] | województwo małopolskie | 3,2 | |
2013(dts) | 19 marcaokolice Polkowic[18] | województwo dolnośląskie | 4,7 | |
2013(dts) | 24 listopadaokolice Lubina[19] | województwo dolnośląskie | 4,3 | |
2015(dts) | 18 kwietniaokolice Katowic[20][21] (Świętochłowice) | województwo śląskie | 4,0–4,2 | Ofiarami śmiertelnymi wstrząsu było 2 górników w kopalni Wujek. |
2015(dts) | 15 wrześniaLędziny[22] | województwo śląskie | 3,25 | W Kopalni Ziemowit w Lędzinach doszło do tąpnięcia. |
2015(dts) | 30 wrześniaokolice Libiąża[23] | województwo małopolskie | 3,7 | W Kopalni Węgla Kamiennego Janina w Libiążu doszło do tąpnięcia. Straż pożarna otrzymała zgłoszenia od mieszkańców Chrzanowa, Libiąża i Żarek, którzy mają uszkodzone domy. |
2015(dts) | 20 październikaokolice Libiąża[24][25]. | województwo małopolskie | 3,7 | Silny wstrząs w kopalni Janina w Libiążu; wstrząs odczuwalny w rejonie Libiąża, Chrzanowa, Oświęcimia, Bierunia, Alwerni, Bukowna i Olkusza. |
2016(dts) | 3 czerwcaBytom[26] | województwo śląskie | 3,5 | Silne tąpnięcie w kopalni Bobrek-Centrum, odczuwalne na większości obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i okolic. |
2017(dts) | 10 grudniaokolice Wodzisławia Śląskiego[27] | pogranicze polsko-czeskie | 3,4 | Naturalne trzęsienie ziemi. Doszło do niego o 3:52 lokalnego czasu na głębokości 10 km w pobliżu miejscowości Olza w powiecie wodzisławskim. Odczuli je mieszkańcy regionu od Prudnika do Bielska-Białej[28][29]. |
2018(dts) | 23 kwietniaokolice Bytomia[30] | województwo śląskie | 3,95[31] | Silny wstrząs w kopalni Bobrek-Centrum w Bytomiu. Odczuwalne w promieniu około 20 kilometrów[30] |
2018(dts) | 16 lipcaokolice Krynicy-Zdroju[32] | województwo małopolskie | ||
2018(dts) | 8 listopadaOrnontowice, Gliwice[33][34][35] | województwo śląskie | 3.7 | wstrząs odczuwalny w promieniu ok. 60 km, na głębokości 5 km |
2020(dts) | 8 lipcaLubin[36] | województwo dolnośląskie | ok. 5,2 | |
2021(dts) | 16 czerwcaokolice Turowa[37] | województwo dolnośląskie | 4,0 | |
8 grudnia 2021 | okolice Rybnika[38] | województwo śląskie | 3,3 | |
9 grudnia 2021 | okolice Lubina[39] | województwo dolnośląskie | 4,0 | |
20 listopada 2022 | okolice Lubina[40] | województwo dolnośląskie | 3,1 | |
23 listopada 2022 | okolice Libiąża[41] | województwo małopolskie | 3,15 | Tąpnięcie w kopalni ZG Janina o godzinie 16:50. Wstrząs odczuwalny w gminach Chrzanów, Trzebinia, Babice, Alwernia, Libiąż. |
2023(dts) | 9 październikaokolice Humennégo[42] | wschodnia Słowacja | 5,2 | Silne trzęsienie ziemi odczuwalne na terenie Słowacji, Węgier, Rumunii, Ukrainy oraz Polski (na obszarze Małopolski i Śląska). Doszło do niego o 20:23 lokalnego czasu ok. 18 km na północny zachód od miasta Humenné we wschodniej Słowacji. |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dla lepszej orientacji w określaniu miejsca epicentrum posłużono się w części przypadków miejscowościami nieistniejącymi jeszcze w czasach opisywanego zjawiska.
- ↑ Pagaczewski J., Katalog trzęsień ziemi w Polsce w latach 1000–1970, [w:] Materiały i prace Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1972.
- ↑ Trzęsienia ziemi w Polsce i na Opolszczyźnie. Kataklizm zniszczył kiedyś miasto Brzeg. Czy grożą nam takie katastrofy?
- ↑ Władysław Rusiński , Życie codzienne w Kaliszu w dobie Oświecenia, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988, s. 54, ISBN 83-210-0695-7 .
- ↑ „Geografia Polski”, Wyd. Arti, Warszawa 2014.
- ↑ a b Trzęsienie ziemi nawiedziło Podhale. twojapogoda.pl, 2013. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].
- ↑ EMSC.
- ↑ To było straszne, Nowiny Wodzisławskie 3/2005.
- ↑ Trzęsienie ziemi w Polsce: Są już pierwsze zniszczenia. [w:] Dziennik Wschodni [on-line]. 2010. [dostęp 2011-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-23)]. (pol.).
- ↑ M 4.8 – POLAND – 2010-12-30 08:56 UTC. emsc-csem.org, 2010. [dostęp 2011-04-12]. (ang.).
- ↑ M 4.4 – POLAND – 2011-03-05 04:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ M 4.4 – POLAND – 2011-05-13 03:59 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ W okolicach Kalisza zatrzęsła się ziemia. polskieradio.pl, 2012. [dostęp 2012-02-06]. (pol.).
- ↑ M 4.0 – POLAND – 2012-01-06 15:37 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ Ekspert: wstrząsy ziemi w okolicach Kalisza to tajemnicze zjawisko.
- ↑ igra: Wstrząs w KWK Marcel. 26-letni górnik nie żyje. tuwodzislaw.pl, 9 marca 2012. [dostęp 2021-06-17]. (pol.).
- ↑ GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2012. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ M 4.7 – POLAND – 2013-03-19 22:09 UTC. emsc-csem.org, 2013. [dostęp 2013-03-19]. (ang.).
- ↑ M 4.3 – POLAND – 2013-11-24 00:15 UTC. volcanodiscovery.com, 2013. [dostęp 2013-11-24]. (ang.).
- ↑ MB4.0 Poland. ds.iris.edu, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ WSTRZĄS W KOPALNI ZIEMOWIT.
- ↑ M 3.7 – POLAND – 2015-09-30 09:14:51 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
- ↑ Potężny wstrząs odczuwalny m.in. w Oświęcimiu i Sosnowcu. „Obrazki spadały ze ściany”. rmf24.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Earthquake, Magnitude 3.7 – POLAND – 2015 October 20, 20:23:50 UTC. EMSC-CSEM. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Silny wstrząs górniczy w Bytomiu i Zabrzu. Odczuliście? Zgłoszenia o wstrząsie płyną z całego Śląska [online], Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-06-03] .
- ↑ M 3.4 – POLAND – 2017-12-10 02:52:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
- ↑ Andrzej Dereń , Zatrzęsło ziemią bardzo blisko Prudnika! [online], 11 grudnia 2017 [dostęp 2020-08-07] (pol.).
- ↑ Trzęsienie ziemi miało centrum w Polsce, a nie w Czechach. Nowiny.pl. [dostęp 2017-12-11]. (pol.).
- ↑ a b OK, Wstrząs w Bytomiu [23.04.2018]. Odczuli go mieszkańcy wielu śląskich miast. Wstrząs miał siłę 3,7 w skali Richtera, „slaskie.naszemiasto.pl”, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-24] (pol.).
- ↑ Mocny wstrząs w kopalni. Odczuli go mieszkańcy kilku miast w regionie [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2018-04-24] .
- ↑ Agnieszka, Absolutnie niewiarygodne! Trzęsienie ziemi w Krynicy i Muszynie [online], sadeczanin.info, 16 lipca 2018 [dostęp 2018-07-16] (pol.).
- ↑ M 3.7 – POLAND – 2018-11-08 19:23:37 UTC. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ 3.9 magnitude earthquake from Ornontowice, Silesian Voivodeship. earthquaketrack.com. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ Miejscowości gdzie odczuwalny był wstrząs. Volcanosicovery. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ Seria bardzo silnych wstrząsów tektonicznych w Zagłębiu Miedziowym [online], Radio Wrocław [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Poland – M 4.0. Hungarian National Association of Radio Distress-Signalling and Infocommunications, 16 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-17]. (ang.).
- ↑ Quake info: Light mag. 3.3 earthquake – Powiat rybnicki, 8.4 km west of Rybnik, Silesia, Poland, on Wednesday, Dec 8, 2021 8:43 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
- ↑ Quake info: Moderate mag. 4.0 earthquake – 8.6 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Thursday, Dec 9, 2021 10:37 pm (GMT +1) – 34 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
- ↑ Quake info: Light mag. 3.1 earthquake – 9.3 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Sunday, Nov 20, 2022 at 8:13 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-21] (ang.).
- ↑ Quake info: Unconfirmed earthquake or seismic-like event: 1.8 km southwest of Chrzanow, Lesser Poland, Wednesday, Nov 23, 2022 at 4:50 pm (GMT +1) – 35 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-23] (ang.).
- ↑ Trzęsienie ziemi na Słowacji. Odczuło je sześć milionów ludzi. rp.pl, 2023-10-09. [dostęp 2023-10-10]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Materiał naukowy na temat sejsmiczności Polski wraz z dołączoną tabelą zawierającą większość historycznych zjawisk sejsmicznych na ziemiach polskich. edupress.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-26)].
- Trzęsienia ziemi w Polsce. staff.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-09)].
- Tabela przedstawiająca większe trzęsienia ziemi na ziemiach polskich na portalu edukacyjnym WIEM
- Materiał dotyczący trzęsienia ziemi w obwodzie królewieckim z 2004 roku na portalu amerykańskiej Służby Geologicznej USGS