Trzebina (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł

50°17′30″N 17°36′10″E

- błąd

39 m

WD

50°20'N, 17°35'E, 50°17'27.13"N, 17°36'7.16"E

- błąd

19610 m

Odległość

4 m

Trzebina
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Wysokość

260 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

792[1]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-200[2]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498448

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Trzebina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Trzebina”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Trzebina”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Trzebina”
Ziemia50°17′30″N 17°36′10″E/50,291667 17,602778
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Trzebina (niem. Kunzendorf[3], cz. Kunčice[4]) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na pograniczu Gór Opawskich i Przedgórza Głuchołasko-Prudnickiego.

Częścią wsi jest Skrobacz.

We wsi ma swoją siedzibę leśnictwo Trzebina, które należy do nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Panorama Trzebiny z wieży widokowej na Koziej Górze

Wieś leży na wysokości 260 m n.p.m., na ziemi prudnickiej, w dolinie Trzebinieckiego Potoku, który po czeskiej stronie granicy nosi nazwę Hraniční potok. Dolina ta oddziela dwie części Gór Opawskich – masywu Długoty i masywu Lipowca. Do 26 lutego 1959 terytorium Czech wrzynało się w terytorium polskie na wschód od należącego do drugiego masywu szczytu Gajnej (Wężowej). Wieś leży nieopodal Prudnika. Wieś jest łańcuchówką nie leży jednak przy drodze krajowej, lecz na równoległej do niej lokalnej drodze położonej na wschód.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Do 1945 miejscowość nosiła niemiecką nazwę Kunzendorf. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Kończyce[7]. 12 listopada 1946 nadano miejscowości nazwę Trzebina[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Rysunek kościoła w XVIII w. autorstwa Friedricha Bernharda Wernera

Wieś została założona w drugiej połowie XIII wieku[9]. Pierwsza wzmianka o Trzebinie pochodzi z 1362[10]. Wieś była położona na szlaku handlowym biegnącym z Wrocławia przez Brzeg i Grodków do Nysy, a później do Prudnika i przez Trzebinę do Opawy, a dalej przez Bramę Morawską na Morawy[11]. W XV wieku należała do rodu Elsterberg, który posiadał liczne majątki w okolicach Prudnika. W dokumentach księcia głogówecko-prudnickiego Bolka V z 1448 pojawia się Kunze Elsterberg z Trzebiny[9].

W XVI wieku wieś należała do rodu Kottulinskich. Ich panowanie było okresem szybkiego rozwoju miejscowości. W 1542 Trzebina otrzymała od króla Ferdynanda Habsburga lokację miejską. W 1559 baron Adom Kottulinski wydał córkę Katarzynę za Krzysztofa von Wachtel, który następnie otrzymał Trzebinę[9]. W 1631 został jej odebrany status miasta[12]. Miejscowość należała do Wachtlów do 1670, kiedy to Helena Polixena Schmeskal, wdowa po Janie Krzysztofie Wachtlu, zapisała go zakonowi bożogrobców z Nysy[9].

Do niedawna sądzono, że miejscowy zamek został wzniesiony w XVI wieku przez rodzinę Wachtlów[13]. Nowe światło na początki założenia dały badania architektoniczne Andrzeja Legendziewicza z 2006, które datują powstanie dworu na XV wiek[14].

Mapa ilustrująca bitwę pod Trzebiną

Do 1742 wieś należała do weichbildu (okręgu prawa miejskiego) prudnickiego[15]. 30 lipca 1761, podczas wojny siedmioletniej, pod Trzebiną doszło do bitwy pomiędzy wojskami austriackimi i pruskimi. Prusacy, dowodzeni przez generała Zietena, podeszli od strony Niemysłowic i zaatakowali Trzebinę ostrzałem armatnim. Druga część wojsk pruskich ruszyła w kierunku Trzebiny z Chocimia. Austriacy, pod dowództwem generała Draskowitza, wycofali się w kierunku Karniowa[16].

W 1809 na terenie parku krajobrazowego przy rezydencji w Trzebinie odkryto źródła wód mineralnych i utworzono w niej uzdrowisko z zakładem kąpielowym[9]. Wieś była własnością zakonną do 1810, kiedy to doszło do sekularyzacji majątków klasztornych na terytorium ówczesnego Królestwa Pruskiego. Dwa lata później, w 1812, król Fryderyk Wilhelm III Pruski przekazał Trzebinę marszałkowi Gebhardowi Leberechtowi von Blücher. W listopadzie tego samego roku, Blücher wydzierżawił Trzebinę, Miłowice, Wierzbiec i Włóczno Jerzemu Hübnerowi. Swoje posiadłości, wraz z Trzebiną, sprzedał w 1817 Franzowi Hübnerowi. W Trzebinie, oprócz Blüchera, przebywała również jego małżonka Katarzyna Amelia z domu Colomb, córka Fryderyka i bratanica von Gaudi[17].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1463 mieszkańców Trzebiny 1440 posługiwało się językiem niemieckim, 20 językiem polskim, 1 innym językiem, a 2 było dwujęzycznych. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Trzebina znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[18].

Trzebina na mapie z 1936

7 października 1938 przez przejście graniczne w Trzebinie przejeżdżali m.in. Adolf Hitler i feldmarszałek Hermann Göring w ramach wizytacji Kraju Sudetów po układzie monachijskim[19]. Podczas II wojny światowej w sanatorium w Trzebinie zakwaterowano oddział Wehrmachtu. W budynkach wypoczynkowych przebywali uchodźcy z Berlina podczas bombardowań miasta. 17 lutego 1945 mieszkańcy Trzebiny zostali ewakuowani przed nadchodzącym frontem w kierunku Czechosłowacji[20]. Po zakończeniu wojny wieś została przejęta przez administrację polską. Osiedlono w niej wówczas część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Grabiczy koło Stanisławowa na terenie obecnej Ukrainy[21]. Pozostali niemieccy mieszkańcy, którzy zdecydowali się zostać w Trzebinie, zostali wysiedleni w maju 1946[20].

Przejście graniczne mrg Trzebina-Bartultovice (lata 90. XX w.)

W latach 1945–1950 Trzebina należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza, a w latach 1954–1972 była siedzibą gromady Trzebina.

W latach 1945–1976 i 1989–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. 16 maja 1991 roku włączona została w struktury Straży Granicznej i funkcjonowała do 1 stycznia 2003 roku, kiedy to została rozformowana.

Podczas powodzi w lipcu 1997 wylała rzeka Prudnik między Prudnikiem i Trzebiną. Droga do Czech została częściowo zalana, uniemożliwiając dojazd do Trzebiny[22]. W 1997 Trzebina przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[23]. Po reformie administracyjnej w 1999 mieszkańcy Trzebiny zaczęli starać się o odłączenie wsi od gminy Lubrza i przyłączenie do gminy Prudnik[24], jako powody podając „względy geograficzne, funkcjonalne i gospodarcze”. W maju 2001 Rada Miejska w Prudniku poprzez uchwałę zaakceptowała starania mieszkańców Pokrzywnej, Jarnołtówka i Trzebiny, a Rada Powiatu Prudnickiego przegłosowała uchwałę o niezajmowaniu stanowiska w tej sprawie[25]. W czerwcu 2001 odbyły się w tej sprawie konsultacje społeczne, polegające na głosowaniu mieszkańców całej gminy Lubrza[26]. W głosowaniu wzięło udział 1139 mieszkańców gminy, z czego za odłączeniem Trzebiny opowiedziało się 385 (33,80%), a przeciwko 708 (62,16%) osób. Sami mieszkańcy Trzebiny oddali 361 głosów, z czego 294 było za, 43 przeciw, 12 wstrzymało się, a 12 oddało nieważne głosy[27].

6 lipca 2010 w wyremontowanym dawnym budynku bramnym zamku w Trzebinie otworzono Wielokulturową Izbę Regionalną[28]. W sierpniu 2015 rozebrano resztki ruin dawnego budynku sanatoryjnego[20].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[32]:

  • kościół par. pw. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny, z XV w., XVII w., 1726 r., wypisany z księgi rejestru
  • kapliczka i kapliczka przy domu nr 115, XVIII w., wypisane z księgi rejestru
  • kapliczka przy domu nr 128, z XVIII w.
  • figura św. Jana Nepomucena, wypisana z księgi rejestru
  • zespół zamkowy:
    • ruina zamku, z XVII w., XIX w., wypisane z księgi rejestru
    • budynek bramny z murem obwodowym, obecnie spichlerz, z pocz. XVII w.
    • kapliczka, z XVIII w.
    • park, z XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Trzebinie chronione są ponadto[33]:

  • układ ruralistyczny, z 2 poł. XIV w.
  • szkoła, ob. dom mieszkalny, nr 2, z pocz. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 109, z pocz. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 112, z pocz. XX w.
  • kapliczka, nr 127, z 1905 r.
  • budynek mieszkalny nr 133, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 135, z l. 30. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 137, z XIX/XX w.
  • budynek mieszkalny nr 138, z 1 ćw. XX w.
  • budynek gospodarczy nr 138, z pocz. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 140a, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 167, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy, d. wycug, nr 169a, z 4 ćw. XIX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 169, z 1904 r.
  • dom mieszkalny nr 175, z 4 ćw. XIX w.
  • budynek gospodarczy nr 175, z 4 ćw. XIX w.
  • budynek mieszkalny, d. gospodarczo-produkcyjny, nr 199a, z XIX/XX w.
  • dom mieszkalny nr 208, z l. 30. XX w.
  • cmentarz w zespole kościoła, z 2 poł. XIX w.
  • kaplica cmentarna w zespole kościoła, z kon. XIX w.
  • mur w zespole kościoła, z XV-XVI w.
  • Kapliczka przy domu nr 115

    Kapliczka przy domu nr 115

  • Kapliczka przy domu nr 128

    Kapliczka przy domu nr 128

  • Kapliczka przy domu nr 128

    Kapliczka przy domu nr 128

  • Figura św. Jana Nepomucena

    Figura św. Jana Nepomucena

  • Ruina zamku

    Ruina zamku

  • Budynek bramny

    Budynek bramny

  • Kapliczka przy murze zamkowym

    Kapliczka przy murze zamkowym

  • Park

    Park

  • Dom nr 2

    Dom nr 2

Transport[edytuj | edytuj kod]

Wjazd do Trzebiny od strony Czech (DK41)

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Trzebinę przebiega droga krajowa

  • 41 Nysa – Prudnik – granica z Czechami w Trzebinie

Trzebina posiada połączenia autobusowe z Lubrzą, Prudnikiem. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Trzebina”, „Granica”[34].

Przejście graniczne[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Trzebina-Bartultovice.

Do 21 grudnia 2007 roku funkcjonowało przejście graniczne Trzebina-Bartultovice, które to na mocy układu z Schengen zostało zlikwidowane.

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Trzebinie znajduje się katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Prudnik)[35].

Sport[edytuj | edytuj kod]

We wsi funkcjonuje klub rekreacyjno-sportowy LZS Trzebina. Klub bierze udział m.in. w zawodach nordic walking, imprezach narciarskich, spływach kajakowych, wyjazdach rowerowych i wydarzeniach turystycznych[36]. W przeszłości klub posiadał sekcję piłkarską[37]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[38].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Przez Trzebinę prowadzą szlaki turystyczne[39][40]:

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Trzebinę prowadzi szlak rowerowy[39][41]:

  • szlak rowerowy zielony Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla II (13,5 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku-Lesie – rozdroże pod Trzebiną – Dębowiec – Prudnik

Ludzie związani z Trzebiną[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1299 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. ↑ František Machát, Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ Leśnictwa – Nadleśnictwo Prudnik – Lasy Państwowe, www.prudnik.katowice.lasy.gov.pl [dostęp 2020-01-17].
  7. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 25.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  9. ↑ a b c d e Kasza 2020 ↓, s. 943.
  10. ↑ TRZEBINA ..., lubrza.opole.pl [dostęp 2020-01-27] (pol.).
  11. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 947.
  12. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78–79.
  13. ↑ pałac w Trzebinie [dostęp 2020-01-27] (pol.).
  14. ↑ Andrzej Dereń, Tygodnik Prudnicki – Artykuły Tygodnika, www.tygodnikprudnicki.pl, 17 lutego 2010 [dostęp 2020-07-06].
  15. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  16. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 951.
  17. ↑ Franciszek Dendewicz, Gebhard Leberecht von Blücher, [w:] Lidia Procner, Sławne postacie pogranicza polsko-czeskiego Euroregionu Pradziad – wspólne dziedzictwo historyczne, Czesław Kowalczyk, Nysa: Powiat nyski, 2007, s. 23, ISBN 978-83-60431-09-2.
  18. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  19. ↑ Andrzej Dereń. Swastyka nad miastem. „Tygodnik Prudnicki”. 47 (522), s. 5, 2000. ISSN 1231-904X. 
  20. ↑ a b c Krzysztof Strauchmann, To już koniec uzdrowiska Bluchera, „Tygodnik Kędzierzyn-Koźle/Prudnik/Głubczyce”, Magdalena Żołądź – redaktor prowadzący, 34 (332), bezpłatny dodatek do „Nowej Trybuny Opolskiej”, Opole: Pro Media, 21 sierpnia 2015, s. 4, OCLC 833857597.
  21. ↑ Miejscowości osiedleń grupowych ludności wiejskiej pochodzącej z obszaru Polski w granicach do 1939 r., brozbar.cieplowizja.pl [dostęp 2022-10-09].
  22. ↑ Ryszard Nowak, Wsie odcięte od świata, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (861), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 4 lipca 2007, s. 14, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Trzebina, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  24. ↑ Andrzej Dereń, Koalicja przeciw mieszkańcom Trzebiny, Pokrzywnej i Jarnołtówka, „Tygodnik Prudnicki”, 23 (550), 14 czerwca 2001, s. 6.
  25. ↑ Andrzej Dereń, Pokrzywna znów chce do Prudnika, „Tygodnik Prudnicki”, 28 (1640), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 13 lipca 2022, s. 8–10, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ Jan Poniatyszyn, Wioska chce secesji, Nowa Trybuna Opolska, 8 maja 2001 [dostęp 2022-02-19] (pol.).
  27. ↑ Beata Cichecka, Konsekwencje poniosą pozostali, Nowa Trybuna Opolska, 19 czerwca 2001 [dostęp 2022-02-19] (pol.).
  28. ↑ Otwarcie Wielokulturowej Izby Regionalnej – Trzebina 6.07.2010 r., Trzebina.pl, 30 czerwca 2015 [dostęp 2023-01-19] (pol.).
  29. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien, verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  30. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 217.
  31. ↑ a b c d e Trzebina, Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  32. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 109. [dostęp 2013-01-10].
  33. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza, bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  34. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Trzebina, gm. Lubrza, e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  35. ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  36. ↑ Andrzej Dereń, Jedyny taki LZS!, Teraz Prudnik!, 15 marca 2019 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  37. ↑ LZS Trzebina, www.90minut.pl [dostęp 2023-09-05].
  38. ↑ Janusz Stefanko, Damian Wicher, Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X.
  39. ↑ a b Tadeusz Górecki, Szlaki turystyczne – Urząd Miejski w Prudniku, prudnik.pl, 21 marca 2012 [dostęp 2023-01-19] (pol.).
  40. ↑ Ścieżki piesze – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl [dostęp 2023-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-20].
  41. ↑ Trasy rowerowe – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl, 13 października 2018 [dostęp 2023-01-19] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Gmina Lubrza
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trzebina_(województwo_opolskie)&oldid=71358593”