Trzebinia (podobóz KL Auschwitz)
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
 Brama wjazdowa do obozu | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
sierpień 1944 |
| Zakończenie działalności |
17/18 stycznia 1945 |
| Terytorium |
Polska pod okupacją niemiecką (terytorium anektowane przez III Rzeszę) |
| Miejsce | |
| Liczba więźniów |
641 (stan na 17 stycznia 1945) |
| Narodowość więźniów |
głównie Żydzi |
| Liczebność personelu |
ok. 60 SS-manów |
| Komendanci | |
Położenie na mapie Trzebini  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Trzebinia  | |
 50°09′55,3525″N 19°26′43,4177″E/50,165376 19,445394
| |
Trzebinia – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Trzebionce (osiedle Trzebini).
Historia[edytuj | edytuj kod]
W latach 1941–1944 w Trzebini w pobliżu rafinerii znajdował się obóz pracy, w którym byli uwięzieni angielscy jeńcy wojenni[1]. Mieli oni pracować do końca 1944 roku, ze względu na prośbę kierownictwa rafinerii o 1000 więźniów obozu Auschwitz III-Monowitz, zostali oni przeniesieni do obozu Lamsdorf na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku[2]. Wtedy też, między 2 a 6 sierpnia do baraków pozostałych po jeńcach przywieziono pierwszych 300 więźniów[3].
Początkowo więźniów zaangażowano do usuwania zniszczeń i usuwania niewybuchów po bombardowaniu rafinerii 7 sierpnia przez lotnictwo amerykańskie. Po przybyciu kolejnych transportów więziennych (kolejnych 300 po dwóch tygodniach i 200 w połowie września) skierowano ich do pierwotnego zadania tj. rozbudowy rafinerii[3].
Obóz[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnia obozu wynosiła ok. 7700 metrów kwadratowych, miała kształt nieregularnego czworoboku. W większości stanowiły go zabudowania pozostałe po obozie jenieckim. Otoczony podwójnym ogrodzeniem z czterema wieżami, pod którymi znajdowały się betonowe bunkry. Do środka prowadziła dwuskrzydłowa brama z metalowym napisem „Arbeitslager Trzebinia”. W czterech barakach (nr 2, 3, 4 i 6) mieszkali więźniowie, barak nr 5 pełnił funkcję izby chorych, a w baraku nr 1 umieszczono: ambulatorium dentystyczne, izbę pisarską oraz warsztat szewski. Poza bramą znajdowały się: biura SS (nr 5a), kwatery esesmanów (nr 7 i 8), kuchnia obozowa (nr 9) i magazyn żywności (nr 10)[2]. Po przybyciu pierwszych więźniów wewnętrzny drut kolczasty podłączono do prądu, wybudowano też dodatkowo dwie wieże strażnicze[1]. Ze względu na wysoką śmiertelność wśród więźniów w drugiej połowie listopada 1944 roku powstało metalowe krematorium, w którym palono zwłoki więźniów[3].
Więźniowie[edytuj | edytuj kod]
W obozie przebywało od 600 do 800 więźniów, głównie Żydów polskich i węgierskich płci męskiej[4]. Byli oni traktowani surowo i karani za najdrobniejsze przewinienia, co powodowało wysoką śmiertelność. Same warunki obozowe były, zdaniem więźniów, lepsze niż w macierzystym obozie, gdyż „sprowadzono ich tu nie w celu wyniszczenia ich, lecz dla wykorzystania ich jako siły roboczej”[1].
Zadaniami więźniów były: montaż aparatury chemicznej, kopanie rowów, fundamentów, układanie rurociągów, budowa kanalizacji, torów kolejowych i schronów przeciwlotniczych[3]. Czas pracy wynosił od 8 do 12 godzin, w niedziele krótszy, od 5 do 8 godzin[2].
Kierownictwo obozu[edytuj | edytuj kod]
Na czele obozu stał Unterscharführer Wilhelm Kowol, volksdeutsch z Tarnowskich Gór. Miał on do dyspozycji około 60 esesmanów[2]. Oprócz nich w obozie znajdowali się kapo, początkowo pochodzenia żydowskiego, później, w celu zwiększenia wydajności więźniów, niemieckiego, którzy byli więźniami kryminalnymi[5].
Ewakuacja[edytuj | edytuj kod]
17 stycznia 1945 roku w obozie przebywało 641 więźniów. Ze względu na zbliżające się wojska Armii Czerwonej, kierownictwo obozu zdecydowało się ewakuować więźniów. Pięciu niezdolnych do marszu zostało rozstrzelanych i pochowanych na cmentarzu żydowskim, pozostali chorzy trafili do obozu Auschwitz I. Więźniowie wyruszyli pieszo do Rybnika, gdzie dotarła mniej niż połowa tych, którzy wyruszyli z obozu[2]. Z Rybnika więźniowie zostali przewiezieni koleją do KL Groß-Rosen, KL Sachsenhausen i w końcu do KL Bergen-Belsen[3], gdzie ocaleni zostali wyzwoleni 15 kwietnia 1945 roku[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku pracownicy rafinerii w czynie społecznym wybudowali pomnik upamiętniający obóz. Powstał z betonu, ma 12 metrów długości i 10 metrów wysokości. Początkowo znajdował się na nim metalowy napis „Ofiarom faszyzmu”, w 2018, w związku z wejściem w życie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, został przykryty kamienną tablicą z napisem „Ofiarom niemieckiego faszyzmu”[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Terror rozproszony – podobóz KL Auschwitz w Trzebini. Zeznanie Józefa Wocha.
- ↑ a b c d e f g Tablice, pomniki i miejsca pamięci – Urząd Miasta w Trzebini [online], trzebinia.pl [dostęp 2023-03-11].
- ↑ a b c d e Trzebinia / Podobozy / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], Auschwitz-Birkenau [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Obóz Trzebinia – filia Auschwitz | Wirtualny Sztetl [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Arbeitslager Trzebinia › Przelom.pl – portal ziemi chrzanowskiej [online], przelom.pl [dostęp 2023-03-11] (pol.).