Trześń (powiat tarnobrzeski)
50°38′57″N 21°47′21″E/50,649167 21,789167| wieś | |
 Kościół w Trześni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1540[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
39-434[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RTA |
| SIMC |
0791711[4] |
Położenie na mapie gminy Gorzyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego  | |
| 50°38′57″N 21°47′21″E/50,649167 21,789167[1]
| |
Trześń – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, w gminie Gorzyce[4][5].
Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 77 z Lipnika do Przemyśla. Przez Trześń przepływa rzeka Trześniówka, która wzięła swą nazwę od tej miejscowości. Wieś zajmuje powierzchnię 1019,29 ha, co stanowi 14,74% powierzchni gminy Gorzyce. Przez wieś przebiega żółty szlak turystyczny z Sandomierza do Leżajska[6].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0791728 | Bazary | część wsi |
| 0791734 | Błonie | część wsi |
| 0791740 | Dębina | część wsi |
| 0791757 | Piekło | część wsi |
| 0791763 | Raj | część wsi |
| 0791770 | Sapy | część wsi |
| 0791786 | Za Wałem | część wsi |
| 0791800 | Zabrody | przysiółek |
| 0791792 | Żabie Dołki | część wsi |
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2010-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Osada Trześń wzięła swoją nazwę od drzew – czereśni, które w tym miejscu zwarcie występowały, wcześniejszą nazwę Trześnia – czereśnia wymienia Jan Długosz w Księdze majątków Diecezji Krakowskiej. Dokładny czas powstania osady Trześń nie jest znany. Ocenia się, że powstała około 1100 roku, lecz odkryte cmentarzysko i znalezione przedmioty wskazują na działalność człowieka na tym terenie jeszcze w czasach prehistorycznych. Najstarsze ślady osadnictwa na terenach obecnej gminy Gorzyce datuje się na X tysiąclecie p.n.e. Z tego okresu pochodzą znaleziska narzędzi kamiennych w Trześni.
W Trześni około 1300 roku istniała kapelania, co potwierdza akt lokacyjny wsi Węgrzynowo z 1302 roku, który jako świadków wymienia m.in. Wita kapelana z Trześni. Pełne prawa parafii Trześń uzyskała między rokiem 1302 a 1325, w tych latach powstał tam również drewniany kościół. Fundatorem parafii był najprawdopodobniej ród rycerzy z Galowa, gdzie jeden z nich – Pełka występuje w dokumencie z roku 1365 jako dziedzic z Trześni. Do parafii w Trześni należały osady: Sokolniki, Nadbrzezie, Zarzykowice i Ostrów. W 1365 roku w dokumencie z dnia 4 stycznia, Trześń została sprzedana przez dziedzicznego właściciela Pełkę z Galowa Rafałowi z Tarnowa.
Rafał Tarnowski, dbając o rozwój wsi, jeszcze w tym samym roku dokonał jej przeniesienia z prawa polskiego na prawo niemieckie. Wiele informacji na temat Trześni w XV wieku przedstawia Jan Długosz w Księgach Majątkowych. Długosz pisze, że w Trześni istniał kościół drewniany pod wezwaniem św. Mikołaja, którego proboszczem w tamtym czasie był prezbiter Maciej. We wsi były zarówno łany kmiecie, jak i zagrodnicy, folwark rycerski i karczmy. Średniowieczny okres dziejów Trześni zakończył się wraz ze śmiercią Jana Tarnowskiego. W dokumencie z 15 lutego 1508 roku Trześń odziedziczył jego najmłodszy syn – Spytek Tarnowski. W 1629 roku właścicielem wsi w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Michał Stanisław Tarnowski[7].
Okolice Trześni, ze względu na swe położenie w widłach Wisły i Sanu oraz między dwiema mniejszymi rzekami: Trześniówką i Łęgiem, stanowiły ważny teren strategiczny, wykorzystywany w celach obronnych. Był on również schronieniem dla mieszkańców lewobrzeżnej sandomierszczyzny podczas najazdów Tatarów, Rusinów, Jaćwingów i Litwinów w XV i XVI wieku. Natomiast w czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku Stefan Czarniecki osaczył wojska Karola Gustawa między Gorzycami, Trześnią a Wrzawami. Fakt ten został nawet wspomniany w Potopie Henryka Sienkiewicza (w rozdziale VIII tomu III):
Obóz był bardzo obszerny, obejmował bowiem cały trójkąt, utworzony przez San i Wisłę. U wierzchołka trójkąta leżała Pniew; u podstawy Tarnobrzeg z jednej strony, Rozwadów z drugiej.[...]W samym środku okolicy, w Gorzycach, była kwatera królewska, tam też stały główne siły armii.[8]
Lustracja dóbr królewskich województwa sandomierskiego w latach 1660–1664 wspomina, iż w Trześni funkcjonował młyn wodny o jednym kole mącznym. W XVI i XVII wieku Trześń nadal pozostawała w rękach rodziny Tarnowskich, wchodząc w skład klucza dzikowsko-wielowiejskiego.
Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 roku w Trześni stacjonowały wojska Księstwa Warszawskiego. W dworku Tarnowskich w czerwcu 1809 roku swoją kwaterę miał książę Józef Poniatowski wraz z generałem Sokolnickim. W tym dworku również 8 czerwca 1809 roku otrzymał nominację na podporucznika Aleksander Fredro. 10 czerwca sztab generalski przeniósł się do Pniowa, a 12 rozegrała się Bitwa pod Wrzawami.
W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie gminy Trześń istniały silne placówki Armii Krajowej, a także mniej liczne oddziały Batalionów Chłopskich i Narodowych Sił Zbrojnych. Najważniejszą akcją AK był atak na posterunek policji we Wrzawach.
Do 1954 roku istniała gmina Trześń. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego[9].
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
W Trześni występują w miarę dogodne warunki przyrodnicze dla produkcji rolnej, tj.:
- przewaga terenów równinnych,
- gleby dobrej jakości,
- długi okres wegetacyjny 210-220 dni,
- stabilna pogoda oraz klimat, który pozwala uprawiać większość roślin uprawnych.
Podstawowym kierunkiem w produkcji roślinnej jest uprawa roślin zbożowych i roślin okopowych. Występujące na terenie wsi gospodarstwa indywidualne cechują się dużym rozdrobnieniem. Ich właściciele oprócz pracy we własnych gospodarstwach, pracują również w pobliskich zakładach pracy[10].
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miejscowości Trześń działa wiele podmiotów gospodarczych, w tym:
- 13 w branży usługowej,
- 4 w handlu,
- 15 w branży handlowo-usługowej,
- 6 w budownictwie,
- 7 cegielni,
- młyn,
- piekarnia,
- Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”.
Służba zdrowia
Na terenie miejscowości Trześń znajduje się ośrodek zdrowia w którym mieszkańcy są objęci opieką medyczną przez Zakład Opieki Zdrowotnej „ESKULAP”. Mieści się tam również gabinet stomatologiczny. Do dyspozycji mają również prywatne gabinety lekarskie i stomatologiczne oraz aptekę.
Parafia i Kościół[edytuj | edytuj kod]
Trześń obecnie jest jedną z parafii wchodzących w skład diecezji sandomierskiej. Parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny erygowana została między 1302 a 1325 rokiem. Do parafii należą wierni z miejscowości: Furmany, Orliska, Sokolniki, Trześń. Obecnie istniejący kościół wybudowany został w latach 1893–1899, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego[11] pod kierownictwem proboszcza ks. Józefa Witkowskiego[12]. Ostatnie prace remontowe przy kościele wykonano w latach 1988–1989, aktualnie przeprowadzana jest konserwacja zabytkowych polichromii. Parafia posiada akta parafialne od 1785 roku.
Placówki edukacyjne[edytuj | edytuj kod]
W Trześni znajduje się Publiczna Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Trześni.
Powódź tysiąclecia[edytuj | edytuj kod]
Podczas powodzi w Europie 19 maja 2010 roku pękł wał na Wiśle w miejscowości Koćmierzów w powiecie sandomierskim, to spowodowało, że woda Wisły przerwała wały na Trześniówce w gminie Gorzyce. Przez 200-metrową wyrwę woda zalała między innymi Trześń. Po ulewnych deszczach 4 czerwca 2010 roku, sytuacja się powtórzyła, woda z rzeki wylała się na Trześń i okoliczne miejscowości, przez nienaprawiony wał. Woda z rzeki Trześniówka bardzo naruszyła konstrukcje wałów.
Media[edytuj | edytuj kod]
Prasa
Radio
Prasa internetowa
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141222
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.20 [dostęp 2022-01-22]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1312 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Szlak żółty, szlak doliny Sanu: Sandomierz-Leżajsk 107km | pieszy żółty | TRAIL.PL [online], trail.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 55.
- ↑ Potop
- ↑ Ciekawostki o Trześni. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-01)].
- ↑ Rolnictwo, przemysł, powierzchnia
- ↑ Wowczak 2017 ↓, s. 38.
- ↑ strona parafii ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Strona parafii. diecezjasandomierska.pl. [dostęp 2023-02-13]. (pol.).
- Jerzy Wowczak: Jan Sas-Zubrzycki. Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika Kraków, 2017. ISBN 978-83-65080-63-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Trześń1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 575.
- Ochotnicza Straż Pożarna w Trześni
- Urząd Gminy Gorzyce. gorzyce.itl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-08)].
- LZS Płomień Trześń
- Parafia Trześń
- Publiczna Szkoła Podstawowa w Trześni. szkola_trzesn.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-18)].
- Siedziba gminy: Gorzyce
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
_COA.svg)