Trznadel rudogłowy
| ||
| Granativora bruniceps[1] | ||
| (J.F. Brandt, 1841) | ||
.jpg) Samiec sfotografowany w Uzbekistanie | ||
.jpg) Samica (zachodnie Indie) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | trznadle | |
| Rodzaj | Granativora | |
| Gatunek | trznadel rudogłowy | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
Trznadel rudogłowy[3] (Granativora bruniceps) – gatunek małego ptaka z rodziny trznadli (Emberizidae). Gniazduje w Azji Środkowej, zimuje w Azji Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Friedrich von Brandt. Opis ukazał się na łamach Bulletin Scientifique, czasopisma wydawanego przez Petersburską Akademię Nauk, w 1841. Holotyp pochodził z Turkmenistanu. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Emberiza bruniceps[4]. Nazwa ta jest obecnie (2021) podtrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny; uznaje on trznadla rudogłowego za gatunek monotypowy[5]. Niektórzy autorzy umieszczają trznadla rudogłowego w rodzaju Granativora, wraz z trznadlem czarnogłowym (G. melanocephala). W okolicy Morza Kaspijskiego zachodzi hybrydyzacja między przedstawicielami tych dwóch gatunków[6]. Trznadel rudogłowy został opisany także pod nazwą Emberiza icteria, również w 1841, jednak opis ukazał się kilka miesięcy później, w związku z czym pierwszeństwo ma nazwa Granativora bruniceps[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 15–16,5 cm, masa ciała 18–34 g[6]. Samiec w szacie godowej jest bardzo charakterystyczny. Wyróżnia się kasztanową głową i piersią oraz żółtym spodem ciała i kuprem. U poszczególnych samców ilość barwy kasztanowej bywa zmienna, całe ciemię może być żółte. Górna część grzbietu żółtozielona, pokryta czarniawymi paskami. Samice i młode nie wyróżniają się, ich upierzenie jest jednolite, z żółtymi pokrywami podogonowymi. Brak bieli na sterówkach. U samic spód ciała może być żółtawy lub białawy po płowy; prawdopodobnie różnice te związane są z wiekiem. Młode i samice bardzo przypominają te u trznadli czarnogłowych; w porównaniu do nich są mniejsze oraz mają bardziej stożkowaty dziób. Rozróżnić je można po wymiarach: jeśli dany ptak ma długość skrzydła mniejszą od 82 mm, zaś długość dzioba od 15,8 mm, jest to najprawdopodobniej trznadel rudogłowy; jeśli długość skrzydła przekracza 87 mm, a dzioba – 16,8 mm, to najpewniej trznadel czarnogłowy[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Trznadle rudogłowe są wędrowne. Gnieżdżą się na obszarze od międzyrzecza Wołgi i Uralu na wschód po Kazachstan i Ałtaj, zachodnią Mongolię i północno-zachodnie Chiny (Sinciang) i na południe po północno-wschodni Iran, Turkmenistan, północno-zachodni i wschodni Afganistan, Uzbekistan, Tadżykistan i Kirgistan. Zimują w Indiach[6].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia są wszelkie skupiska roślin zielnych i krzewów na stepach, półpustyniach i w pustynnych oazach. Pojawiają się również na sztucznie nawadnianych obszarach rolniczych, gdzie przebywają w zakrzewieniach, wzdłuż granic pól, w gajach, na wybrzeżach kanałów, w dolinach rzek i nasadzeniach drzew służących do ochrony przed wiatrem. Żywią się ziarnem, w okresie lęgowym również bezkręgowcami[8].
Okres lęgowy trwa od maja do sierpnia. Gniazdo buduje wyłącznie samica. Przeważnie ulokowane jest w krzewie, nisko nad ziemią. W zniesieniu od 2 do 5 jaj. Inkubacja trwa 10–14 dni. Młode są karmione przez oboje rodziców, opuszczają gniazdo po 12–13 dniach od wyklucia[8].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje trznadla rudogłowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[2][8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Granativora bruniceps, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Granativora bruniceps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Emberizidae Vigors, 1825 - trznadle - Old World buntings (wersja: 2021-01-16). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ J.F. Brandt. Note sur trois espèces nouvelles d'Oiseaux de Russie et de la Perse boréale. „Bulletin Scientifique”. 9, s. kol. 12, 1841.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-09].
- ↑ a b c Copete, J.L.: Red-headed Bunting (Emberiza bruniceps). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2016)].
- ↑ a b Clive Byers, Urban Olsson, Jon Curson: Buntings and Sparrows. A&C Black, 2012, s. 182, 185. ISBN 978-1-4081-8906-1.
- ↑ a b c Species factsheet: Emberiza bruniceps. BirdLife International. [dostęp 2021-03-09].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.