Tucza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tucza
Туча
ilustracja
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Rejon

klecki

Sielsowiet

Kuchczyce

Wysokość

158 m n.p.m.

Populacja (2009)
• liczba ludności


494

Nr kierunkowy

+375 1793

Kod pocztowy

222654

Tablice rejestracyjne

5

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Tucza”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Tucza”
Ziemia52°57′53,25″N 26°32′39,67″E/52,964792 26,544353

Tucza (biał. Туча; ros. Туча) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie kleckim obwodu mińskiego, około 13 km na południowy zachód od Klecka.

Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w powiecie nowogródzkim województwa nowogródzkiego[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Paweł Jeleński prawdopodobnie nabył Tuczę w latach 30. XVII wieku

Pierwsza znana dziś wzmianka o Tuczy pochodzi z 1552 roku[2][3]. Według tradycji rodzinnej od tego czasu do 1939 roku majątkiem tym władała rodzina Jeleńskich herbu Korczak odmienny[4], jednak prawdopodobnie to Paweł Jeleński kupił go (i wiele innych majątków w okolicy, w tym m.in. Dunajczyce) w latach 30. XVII wieku. Po nim majątkiem władał jego syn, Jan Jeleński (zm. w 1693 roku), mozyrski pisarz ziemski, sędzia ziemski, poseł na sejmy w 1669 i 1674 roku, deputat na Trybunał Główny Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1726 roku. Kolejnym dziedzicem majątku był najstarszy syn Jana, Antoni Dadźbog Jeleński (zm. w 1740 roku), podczaszy mozyrski w latach 1702–1731, mozyrski sędzia ziemski w 1742 roku, a po nim – jego syn Gedeon Jeleński (1712–1798). W drugiej połowie XVIII wieku majątek, wraz z sąsiednimi Trzeciakami (biał. Траццякі), został przez pewien czas puszczony w zastaw Obuchowiczom[5]. Gedeon prawdopodobnie nie miał męskich potomków, w XIX wieku własność majątku przeszła na potomków jego brata, Rafała Jeleńskiego (1701–1780), kasztelana nowogródzkiego w latach 1773–1780. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w XX wieku właścicielem Tuczy był praprawnuk Rafała, Józef Zygmunt Kazimierz Jeleński (1868–1922), a ostatnią właścicielką, przed 1939 rokiem była jego córka Jadwiga Mielżyńska z Jeleńskich (1916–2010). Pod koniec XIX wieku majątek liczył już tylko około 60 włók[4][6].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Tucza, wcześniej należąca do województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej, znalazła się na terenie powiatu słuckiego (ujezdu) guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Tucza wróciła do Polski, należała do gminy Siniawka w powiecie nieświeskim województwa nowogródzkiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[7].

Do lat 90. XX wieku na cmentarzu znajdującym się na południowym skraju wsi stała drewniana cerkiew pw. św. Jana Chrzciciela, ufundowana przez Jeleńskich[4], sprzed 1836 roku[2]. Była zabytkiem, ale została ogołocona z dawnego wystroju[8]. Spłonęła w pożarze[9].

W 2009 roku we wsi mieszkały 494 osoby[10].

Do 28 maja 2013 roku Tucza była siedzibą miejscowego sielsowietu, obecnie należy do sielsowietu Kuchczyce.

Dwór[edytuj | edytuj kod]

Jeleńscy wybudowali tu w drugiej połowie XVIII wieku murowany, klasycystyczny dwór. Był to dom wzniesiony na planie czworokąta, jedenastoosiowy, z niezbyt wysoką podmurówką i dość wysokim gładkim, gontowym czterospadowym dachem. W centralnej części, na szerokości portyku był piętrowy, w pozostałej części – parterowy. Portyk był zaprojektowany w wielkim porządku, z czterema kolumnami wspierającymi trójkątny szczyt. Od strony ogrodu elewacja była podobna, jednak zamiast portyku był taras na wysokości parteru i balkon na wysokości pierwszego piętra, wsparty na czterech kolumienkach.

Dom był otoczony parkiem. Na wprost wejścia znajdował się duży trawnik, za którym, równolegle do domu, biegł bity gościniec. Główna brama wjazdowa, składająca się z czterech kolumn, usytuowana była na lewej skrajnej osi dworu. Po prawej stronie gazonu stał spichlerz z podcieniami i łamanym, gontowym dachem. Był starszy od dworu. Do zabudowań gospodarczych prowadziła druga murowana brama, znajdująca się między spichlerzem a domem. Od strony ogrodowej, za domem znajdował się wielki prostokątny gazon, od którego odchodziły aleje lipowe, zamykające park[3][4].

Do 1914 roku dwór był stylowo urządzony, w czasie I wojny światowej wyposażenie domu zostało rozgrabione. Budynek uległ dewastacji. Przepadła cenna kolekcja pasów słuckich, licząca kilkadziesiąt sztuk. Po I wojnie światowej dwór został odrestaurowany i doposażony.

Po II wojnie światowej we dworze, remontowanym w latach 70. XX wieku, mieściły się biura miejscowego kołchozu. Obecnie dwór jest opuszczony i zdewastowany.

W pobliżu dworu znajduje się kilka murowanych budynków gospodarczych z drugiej połowy XIX wieku[9]. Cały zespół otacza resztka parku z dwoma stawami, szpalerami lipowymi i sadem[2][3].

W 2011 roku zespół dworski został zakupiony przez włosko-białoruskie przedsiębiorstwo Dolcze Awta (biał. Дольчэ Аўта), które zamierza przekształcić go w obiekt turystyczny[11].

Majątek w Tuczy został opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 100.
  2. a b c Tucza na stronie Radzima.org. [dostęp 2016-01-29].
  3. a b c Туча, усадьба Еленских. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Минского края. Mińsk: Полифакт, 2000, s. 125. ISBN 985-6107-24-5. [dostęp 2016-01-29]. (ros.).
  4. a b c d e Tucza, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 385–387, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  5. Tucza, powiat słucki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 600.
  6. Profil Józefa Zygmunta Kazimierza Jeleńskiego na stronie Wielkiej genealogii Minakowskiego. [dostęp 2016-01-29].
  7. Tucza, wieś na stronie Radzima.net. [dostęp 2016-01-29].
  8. Збор помнікаў гісторыі і культуры. Мінская вобласць. T. 1. Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1987, s. 221. [dostęp 2016-01-29]. (biał.).
  9. a b Туча na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2016-01-29]. (ros.).
  10. Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2016-01-29]. (ros.).
  11. Арцём Мартыновіч: Сядзіба Чачотаў з разбуранымі пакоямі даражэй за замак у Венгрыі. euroradio.fm, 2012-05-30. [dostęp 2016-01-29]. (biał.).