Turzyca obła
| ||
 Okaz zielnikowy | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | wiechlinowce | |
| Rodzina | ciborowate | |
| Rodzaj | turzyca | |
| Gatunek | turzyca obła | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Carex diandra Schrank Cent. bot. Anmerk. 57. 1781[2] | ||
| Synonimy | ||
|
C. teretiuscula Good. | ||
Turzyca obła[3] (Carex diandra Schrank) – gatunek byliny należący do rodziny ciborowatych. W Polsce gatunek rodzimy, występujący dość rzadko, głównie na niżu[4].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Azji, Europie, ale także w Nowej Zelandii[5]. Na półkuli północnej jest gatunkiem szerokorozprzestrzenionym. W Europie zasięg występowania obejmuje część północną od Irlandii na zachodzie po góry Ural na wschodzie. Występuje na Półwyspie Skandynawskim, brak go w południowej części Europy. W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, najliczniej w pasie pojezierzy, rzadziej na Polesiu, Roztoczu, w dolinie dolnego Sanu, Nizinie Śląskiej i Nizinie Mazowieckiej (w jej południowo-zachodniej części). W Karpatach jest rzadki, znany z kilkunastu stanowisk w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Śląskim, Gorcach, Działach Orawskich, Pieninach (trzy stanowiska: Pieniny Czorsztyńskie, Szlachtowa i dolina potoku Biała Woda) a nawet na jednym stanowisku w Tatrach na wysokości 905 m n.p.m.[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Bylina luźnokępkowa, wysokości 20–60(100) cm[7]
- Łodyga
- Góra trójkanciasta i szorstka, bardzo cienka, u dołu okryta brunatnymi, matowymi, całobrzegowymi pochwami liściowymi[8].
- Liście
- Krótsze od łodygi, szerokości 1–2(5) mm, sinozielone[8].
- Kwiaty
- Roślina jednopienna, kwiaty rozdzielnopłciowe tworzące w kątach przysadek obupłuciowe kłoski. Kłoski długości 1 cm, dolne siedzące, z górnymi kwiatami męskimi, dolnymi żeńskimi, tworzącymi brunatny kwiatostan długości (1)2–3 cm, gęsty o obłym kształcie, w nasadzie nieznacznie wiechowaty. Podsadki kłosków krótkie, jajowato-lancetowate. Kwiaty męski z trzema pręcikami, żeńskie z jednym słupkiem o dwóch znamionach. przysadki kasztanowate, z jasnym, wąskim brzegiem[7].
- Owoce
- Orzeszek otoczony pęcherzykiem, zebrane w owocostan. Pęcherzyki kasztanowate, lśniące, długości 2,5–3 mm, szerokości 1–1,5 mm, obustronnie wypukłe, kulistojajowate, u nasady żeberkowate, nagle zwężające się w jasny dzióbek. Orzeszek długości 1,5 mm, szerokości 1 mm, jasnobrązowy, soczewkowaty[7].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Rozwój
- Bylina, geofit lub hemikryptofit. W Polsce kwitnie od maja do czerwca[6].
- Siedlisko
- Występuje głównie na torfowiskach przejściowych, także na obrzeżach torfowisk wysokich i kwaśnych, darniowo-mszytych torfowiskach niskich. Tworzy mniej lub bardziej zwarte fitocenozy.
- Fitocenozy
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Caricion lasiocarpae oraz zespołu (Ass.) Caricetum diandrae[9].
- Genetyka
- Somatyczna liczba chromosomów 2n = 60. Tworzy mieszańce z turzycą prosową (Carex paniculata), siwą (C. canescens)) i tunikową (C. appropinquata)[4].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-07].
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.
- ↑ a b W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny Polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-0587-2.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Carex diandra Den virtuella floran – mapa zasięgu geograficznego (Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I–III. – Koeltz Scientific Books, Königstein)
