Turzyca pagórkowa

Turzyca pagórkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca pagórkowa
	Nazwa systematyczna
	Carex montana L.; Sp. Pl.: 975 (1753)
Synonimy
	Carex caryophyllaea J.F.Gmel.; Carex caryophyllata Kunth; Carex collina Willd.; Carex conglobata All.; Carex czetzii Janka; Carex emarginata Willd.; Carex filiformis L.; Carex montana subsp. czetzii (Janka) Nyman; Carex praecox Pollich ex Steud.; Carex pubescens Gilib.; Carex pumila Honck.; Diemisa filiformis (L.) Raf.; Trasus filiformis (L.) Gray;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca pagórkowa (Carex montana L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych. Występuje na rozległych obszarach Europy i na pojedynczych stanowiskach na Syberii. W Polsce spotykany na całym obszarze, ale traci stanowiska w wyniku zaniku i przekształceń świetlistych lasów, zarośli i muraw, które zasiedla.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Zwarty zasięg obejmuje Europę od Francji po Ural, na północy po południową część Półwyspu Skandynawskiego, na południu po Alpy, Serbię i Bułgarię. Poza tym rozproszony na wyspowych stanowiskach w Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, północnych Włoszech, na Krymie i Syberii^[4]. W Polsce znany jest z licznych stanowisk, głównie na wschodzie i południowym zachodzie^[5], rzadszy na północnym zachodzie i południowym wschodzie^[6]. W górach sięga po regiel dolny^[5]. Wiele stanowisk podawanych w literaturze ma charakter historyczny – gatunek ustępuje w wyniku zaniku i przekształceń świetlistych lasów^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina o krótkim i grubym kłączu, tworząca niskie kępy. Łodygi tępokanciaste, nagie, prosto wzniesione i osiągające zwykle 10–20 cm, rzadko 40 cm wysokości^[5].
Liście: Żółtawozielone, u nasady z pochwami purpurowymi do ciemnoczerwonych, włókniste, zwłaszcza przy starszych liściach. Blaszki liściowe płaskie lub słabo V-kształtne na przekroju, o szerokości 1,5–2 mm, szorstkie na brzegach^[5].
Kwiaty: Zebrane w szczytowy kwiatostan złożony o łącznej długości 2–4 cm, składający się z kłosa szczytowego zawierającego tylko kwiaty męskie oraz jednego lub dwóch kłosków dolnych z kwiatami żeńskimi. Cały kwiatostan złożony wsparty jest krótszą od niego podsadką pozbawioną pochwy. Kłos męski jest walcowaty do szerokowrzecionowatego, o długości 1–2 cm. Kłoski żeńskie są jajowate, osiągają 6–8 mm długości, są siedzące na łodydze tuż pod kłosem męskim. Kwiaty i później owoce wsparte są przysadkami czerwonobrązowymi do czarnych, z zielonym grzbietem, kształtu jajowatego, na szczycie zaostrzonymi i długości podobnej lub nieco krótszej od pęcherzyków (owoców)^[5].
Owoce: Jajowate pęcherzyki u dołu zwężone, na szczycie z dzióbkiem krótkim i uciętym, zielonkawe i owłosione. Osiągają 3–4 mm długości^[5].

Kwiatostan
Kwiaty męskie
Kwiaty żeńskie
Owoce
Przysadka i owoc

Gatunki podobne: Z podobnych kępkowych turzyc o szczytowym kwiatostanie męskim i skupionych przy nim gęstych, jajowatych kwiatostanach żeńskich turzyca wrzosowiskowa C. ericetorum różni się łuskowatą podsadką i ciemnozielonymi liśćmi, turzyca wiosenna C. caryophyllea różni się podsadką z wyraźną pochwą, przysadki ma jaśniejsze (nigdy nie czarne), turzyca pigułkowata C. pilulifera ma jasne, brązowo-zielone do zielonych przysadki^[5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Turzyca pagórkowa jest byliną kwitnącą od kwietnia do czerwca, owocującą od czerwca do lipca. Rośnie w miejscach nasłonecznionych i ciepłych – w widnych lasach i zaroślach, czasem w murawach kserotermicznych. Zanika w przypadku wprowadzania w tych miejscach upraw sosny lub rozwoju bardziej cienistych lasów grądowych. Gatunek uznawany jest za wskaźnikowy dla starych lasów^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Bywa uprawiana jako ozdobna roślina okrywowa na terenach zieleni, w ogrodach skalnych, ale rzadko jest obecna w ofercie handlowej^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-08-08] (ang.).
↑ ^a ^b Carex montana L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-08-08].
↑ Carex montana. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-08-08].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j PiotrP. Sikorski PiotrP. i inni, Atlas turzyc z kluczami do oznaczania gatunków, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2020, s. 184-185, ISBN 978-83-7763-460-8, OCLC 1192549889 .
↑ AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 131, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 50542006 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-08-08] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-08-08] (ang.).

[powo-3] Carex montana L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-08-08].

[floran-4] Carex montana. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-08-08].

[turzyce-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j PiotrP. Sikorski PiotrP. i inni, Atlas turzyc z kluczami do oznaczania gatunków, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2020, s. 184-185, ISBN 978-83-7763-460-8, OCLC 1192549889 .

[atlas-6] AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 131, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 50542006 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]