Tw1-591
 Tw1-591 w skansenie w Chabówce | |
| Producent |
BMAG (Berlin) |
|---|---|
| Lata budowy | |
| Układ osi |
E (En2t) |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
12 t |
| Masa służbowa |
15 t |
| Długość |
6100 mm |
| Szerokość |
1800 mm |
| Wysokość |
2800 mm |
| Rozstaw osi skrajnych |
2930 mm |
| Średnica kół napędnych |
600 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
12 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
36 m² |
| Powierzchnia rusztu |
0,6 m² |
| Średnica cylindra |
300 mm |
| Skok tłoka |
240 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
0,35 t |
| Pojemność skrzyni wodnej |
1,35 m³ |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
100 KM |
| Maksymalna siła pociągowa |
2600 kg |
| Prędkość konstrukcyjna |
20 km/h |
| Nacisk osi na szyny |
3 t |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
600 mm |
Tw1-591 – używany w Polsce wąskotorowy parowóz typu budowanego dla niemieckich kolei polowych (Heeresfeldbahn) przez niemiecką fabrykę BMAG, o typie konstrukcyjnym En2t, na tor szerokości 600 mm. Jedyny zachowany egzemplarz na świecie stoi w skansenie w Chabówce. Wcześniej nosił oznaczenia (HFB) 2655 i Es 451. Służył na PKP, a następnie w Cukrowni Leśmierz z numerem 11.
Projekt i produkcja[edytuj | edytuj kod]
Parowóz był przedstawicielem serii lokomotyw zaprojektowanej pod koniec I wojny światowej przez berlińską fabrykę BMAG (Berliner Maschinenbau AG, dawniej Schwartzkopff) na zapotrzebowanie niemieckich wojskowych kolei polowych (Heeresfeldbahn, HFB) na parowóz – tendrzak z 5 osiami wiązanymi, silniejszy od masowo używanych czteroosiowych lokomotyw typu HF (Brigadelok). Swoje konstrukcje lokomotyw typu konstrukcyjnego En2t (tendrzak o układzie osi E i dwucylindrowym silniku na parę nasyconą) zaprezentowały firmy BMAG, Orenstein&Koppel, Borsig i Maffei. Spośród nich wyprodukowano już po zawieszeniu broni jedynie niewielkie ilości lokomotyw konstrukcji BMAG (36) i O&K (32), które trafiły m.in. do Polski i innych odbiorców[1].
Parowóz Tw1-591 został wyprodukowany przez BMAG w 1919 r., z numerem seryjnym 6808 i początkowo nosił numer wojskowy (HFB) 2655[2].
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
W 1922 roku parowóz nr 2655 został zakupiony przez Polskę. W okresie międzywojennym służył na PKP z numerem Es 451 Dyrekcji Kolei Warszawa[2]. Używany był na kolei Mława-Przasnysz[3]. Podczas II wojny światowej został zdobyty przez Niemcy i wcielony do kolei niemieckich pod numerem 99 1611[2]. W 1940 roku Niemcy przenieśli go z Kolei Mławskiej na Kolej Ostrołęcką, gdzie pracowały już od początku lat 20. dwa parowozy tego samego typu: Es 454 (pierwotne oznaczenie 2665, niemieckie 99 1615, nr fabr. 6818/1919) i Es 455 (pierwotne oznaczenie 2668, niemieckie 99 1616, nr fabr. 6821/1919)[3].
Po wojnie odzyskany przez PKP, otrzymał w 1947 roku standaryzowane oznaczenie Tw1-591[2]. Służył na Kolei Mławskiej i Rogowskiej. 16 kwietnia 1956 został sprzedany przez PKP do przemysłu, po czym służył na kolei buraczanej Cukrowni Leśmierz[2], z numerem inwentarzowym 11[4]. Później wykorzystywany był jako kocioł grzewczy w stadninie koni w Walewicach, po czym pozostawiony był w parowozowni cukrowni Młynów (w międzyczasie rozebranej), gdzie przestał wiele lat. W 1987 roku został przejęty przez Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, po czym odbudowany w lokomotywowni Sucha Beskidzka[2]. W 1989 roku został ustawiony jako pomnik w tej lokomotywowni[4]. Od 2000 r. znajduje się w skansenie w Chabówce (z błędnym numerem bocznym 2665)[4].
Używane w Polsce lokomotywy tego typu (lista niepełna):
| Numer fabryczny | Rok produkcji | Oznaczenia | Los | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| pierwotne niem. HFB | PKP do 1939 | niemieckie 1940-1947 | PKP po 1947 | późniejsze | |||
| BMAG 6808 | 1919 | 2655 | Es 451 | 99 1611 | Tw1-591 | Cukrownia Leśmierz 11 | wycofany, eksponat |
| BMAG 6818 | 1919 | 2665 | Es 454 | 99 1615 | ? | ? | skasowany |
| BMAG 6821 | 1919 | 2668 | Es 455 | 99 1616 | ? | ? | skasowany |
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wąskotorowy tendrzak o układzie osi E, z silnikami bliźniaczymi na parę nasyconą (En2t). Budka maszynisty była otwarta po bokach, z połówkowymi drzwiczkami. Parowóz w skrzyniach wodnych po bokach kotła, umieszczonych między walczakiem kotła a ostoją, przewoził 1,35 m³ wody, a w niewielkich skrzyniach węglowych po bokach kotła z przodu budki maszynisty – 0,35 t węgla (w jednej z nich była skrzynka na narzędzia). Parowóz wyposażony był w parowy eżektor z wężem (owiniętym na pierwszej piasecznicy) do nabierania wody ze studni lub innych zbiorników[2].
Kocioł płomieniówkowy z miedzianą skrzynią ogniową, po wojnie wymienioną na stalową. Na kotle umieszczony zbieralnik pary, z dwoma sprężynowymi zaworami bezpieczeństwa. W zbieralniku pary przepustnica z napędem wewnętrznym. Przed i za zbieralnikiem pary umieszczono dwie piasecznice uruchamiane ręcznie, podające piasek pod pierwszą i czwartą oś. Zasilanie w wodę za pomocą dwóch inżektorów ssąco-tłoczących Strubego (wydajność 60 l/min). Armatura kotła niemiecka, z wodowskazem rurkowym. Początkowo parowóz miał odiskiernik Kobla na kominie, zamieniony następnie na siatkę odiskierną[2].
Ostoja blachownicowa o grubości ostojnic 10 mm, z odsprężynowaniem górnym kombinowanym, z czterema punktami podparcia. Resory płaskie zawieszone są wewnątrz ostoi. Zderzaki centralne ze sprzęgiem orczykowym. Osie 1 i 5 miały możliwość przesuwu na boki 15 mm oraz czopy kuliste, a oś 3 miała zwężone obrzeża. Parowóz mógł pokonywać łuki o promieniu 20 m[2].
Silniki parowe bliźniacze z suwakami tłoczkowymi. Smarowanie silników za pomocą lubrykatora, zamienionego po wojnie na smarotłocznię Friedmanna. Mechanizm napędowy napędzał czwartą oś. Mechanizm parorozdzielczy Heusingera z nawrotnicą dźwigniową. Hamulec ręczny dźwigniowy na sztywne osie (2, 3 i 4). Parowóz posiadał oświetlenie naftowe i dzwon sygnałowy[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bogdan Pokropiński: Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm). Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2000. ISBN 83-910219-7-1.
- Bogdan Pokropiński. Tabor Ostrołęckiej Kolei Wąskotorowej: parowozy. „Świat Kolei”. 8/2008(157), s. 22–29, 2008. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Opis parowozu [dostęp 2010-12-31]
- Tomisław Czarnecki: Cukrownia Leśmierz 11. Wciąż pod parą… Parowozy w Polsce. [dostęp 2018-05-10].
- BMAG 6808/1919 w serwisie Die Heeresfeldbahnseiten