Ty 9785
| |
| Producent |
|
|---|---|
| Lata budowy |
1921 |
| Układ osi |
C (Cn2t) |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
10 t |
| Masa służbowa |
12,3 t |
| Długość |
5850 mm |
| Szerokość |
2100 mm |
| Wysokość |
3010 mm |
| Rozstaw osi skrajnych |
1600 mm |
| Średnica kół napędnych |
700 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
12 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
23,5 m² |
| Powierzchnia przegrzewacza |
brak |
| Powierzchnia rusztu |
0,45 m² |
| Średnica cylindra |
240 mm |
| Skok tłoka |
350 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
0,6 t |
| Pojemność skrzyni wodnej |
1,7 m³ |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
70 KM |
| Maksymalna siła pociągowa |
1728 kg (16,95 kN) |
| Prędkość konstrukcyjna |
25 km/h |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
1000 mm (poprzednio 780 mm) |
Ty 9785 – przemysłowy parowóz wąskotorowy – tendrzak na tor o rozstawie szyn 1000 mm, o układzie osi C, zbudowany w 1921 roku w niemieckich zakładach Orenstein & Koppel (numer 9785). Używany w Polsce na kolei Cukrowni Gryfice, zachowany do celów muzealnych.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Parowóz został zbudowany we wrześniu 1921 roku w podberlińskiej firmie Orenstein & Koppel i zakupiony przez niemiecką cukrownię Sobbowitz (Sobowidz, ówczesne Wolne Miasto Gdańsk)[1][2]. Początkowo był przeznaczony na tor o rozstawie 780 mm i służył do obsługi kolei buraczanej cukrowni. Służył pod numerem fabrycznym 9785 przyjętym jako numer taborowy[1].
Po II wojnie światowej parowóz znalazł się na tzw. Ziemiach Odzyskanych i został przejęty przez Cukrownię Gryfice. W latach 1947–1949 w warsztatach cukrowni został wyremontowany i przebudowany na tor szerokości 1000 mm[1]. Służył do transportu wewnętrznego cukrowni oraz obsługi punktu zdawczo-odbiorczego z bocznicy cukrowni na sieć PKP[1].
W 1972 roku zakończono eksploatację parowozu, po czym 12 czerwca 1979 został przekazany Muzeum Kolejnictwa w Warszawie i od tej pory jest eksponowany w skansenie w Gryficach[1]. Obecne oznaczenie Ty 9785 pochodzi od numeru fabrycznego i symbolu tendrzaków o układzie osi C według przepisów PKP[3]. W 2009 roku podczas remontu zrekonstruowano całkowicie skorodowaną budkę maszynisty i otulinę kotła[1].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Wąskotorowy tendrzak o układzie osi C, z dwucylindrowym silnikiem bliźniaczym na parę nasyconą (C1n2t). Budka maszynisty była otwarta po bokach, z niskimi drzwiczkami. Skrzynia wodna wewnątrz ostoi mieściła 1,7 m³ wody, skrzynia węglowa w budce – 0,6 t węgla[1].
Kocioł był płomieniówkowy, z miedzianą skrzynią ogniową, w latach 50. zamienioną podczas naprawy w ZNTK w Nowym Sączu na stalową. Na walczaku kotła umieszczony wysoki zbieralnik pary, w którym znajdowała się zaworowa przepustnica pary z napędem wewnętrznym. Na zbieralniku znajdowały się dwa zawory bezpieczeństwa typu Orenstein[1]. Za zbieralnikiem pary na walczaku kotła była piasecznica o napędzie ręcznym, podająca piasek pod środkową oś. Zasilanie w wodę zapewniały dwa inżektory ssąco-tłoczące typu Schau (60 l/min każdy)[1]. Armatura kotła była niemiecka, z wodowskazem rurkowym i kranami probierczymi. Komin rozszerzający się kielichowato (typowy dla parowozów Orenstein & Koppel), z odiskiernikiem wewnątrz. Dymnica z okrągłymi drzwiami, zamykanymi na zamek centralny z pokrętłem[1].
Ostoja była blachownicowa, wewnętrzna, o grubości ostojnic 14 mm, usprężynowana od góry z 3 punktami podparcia[1]. Trzy osie wiązane zamontowane były sztywno (stały rozstaw osi 1600 mm, między osiami 800 mm). Nacisk na oś wynosił 4,1 t. Parowóz mógł pokonywać łuki o promieniu 35 m[1].
Lokomotywa wykorzystywała bliźniaczy silnik parowy, z suwakami płaskimi. Napęd od silnika przenoszony był na trzecią oś wiązaną, poprzez jednoprowadnicowe krzyżulce[1]. Parowóz posiadał mechanizm parorozdzielczy Heusingera z podwieszonym wodzidłem suwakowym patentu Orenstein & Koppel i nawrotnicą dźwigniową. Hamulce: parowy i ręczny dźwigniowy działały na wspólny wał hamulcowy, a poprzez niego na skrajne osie. Oświetlenie parowozu naftowe[1]. Parowóz wyposażony był w zderzaki centralne ze sprzęgiem orczykowym, a ponadto haki cięgłowe z łącznikami śrubowymi pod zderzakami, w celu umożliwienia współpracy z taborem kolei pomorskich[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p B. Pokropiński, Parowóz..., s. 30–31.
- ↑ a b Tomisław Czarnecki: Cukrownia Gryfice Ty 9785 w serwisie Wciąż pod parą... Parowozy w Polsce [dostęp 2016-11-26].
- ↑ Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 750 mm), Muzeum Ziemi Pałuckiej, Żnin, 2007, ISBN 83-88795-08-2, s. 5; WM-11 Przepisy o znakowaniu taboru wąskotorowego.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bogdan Pokropiński: Parowóz przemysłowy Ty-9785 w: „Świat Kolei” nr 8/2010, s. 30–31
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tomisław Czarnecki: Cukrownia Gryfice Ty 9785 w serwisie Wciąż pod parą... Parowozy w Polsce