Uakari czarnogłowy
| Cacajao melanocephalus | |||
| (Humboldt, 1812) | |||
.jpg) ilustracja z 1880 roku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
uakari czarnogłowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Uakari czarnogłowy[5] (Cacajao melanocephalus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny saki (Pitheciinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1812 roku niemiecki przyrodnik Alexander von Humboldt, nadając mu nazwę Simia melanocephala[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „lasy, przez które przepływają rzeki Cassiquiare i Rio Negro”[1], ograniczone w 1987 roku Philipa Hershkovitza do północnego brzegu rzeki Japurá u zbiegu z rzeką Solimões[6][7].
Gatunek ten był wcześniej znany jako C. ouakary, przy założeniu, że C. melanocephalus jest formą z północnego obszaru rzeki Rio Negro[8]. Uakari czarnogłowy z północnego obszaru rzeki Rio Negro został opisany nową nazwą C. hosomi[9]. Ten układ taksonomiczny nie został powszechnie zaakceptowany, a niektóre autorytety zachowują nazwę C. ouakary dla tego gatunku i C. melanocephalus dla C. hosomi (w tym C. ayresi jako podgatunek)[10][7].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[8].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cacajao: port. cacajão „uakari”, od tupi cacajao – lokalnej nazwy uakari czarnogłowego w niektórych częściach Brazylii i Wenezueli[11].
- melanocephalus: gr. μελας melas, μελανος melanos „czarny”; -κεφαλος -kephalos „-głowy”, od κεφαλη kephalē „głowa”[12].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Uakari czarnogłowy występuje w południowej Wenezueli (na zachód od rzeki Casiquiare), południowo-wschodniej Kolumbii (od Serranía de la Macarena na zachodzie, na wschód do międzyrzecza Guayabero-Guaviare i dolnego biegu rzeki Apaporis oraz na południe do rzeki Japurá) oraz w północno-zachodniej Brazylii (na południe od rzeki Rio Negro, na wschód do zbiegu z rzeką Solimões i na południe do Japurá)[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) samic 30–56 cm, samców 40–50 cm, długość ogona samic i samców 13–21 cm; masa ciała 1,9–4,5 kg[13][14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zasiedla zwłaszcza lasy okresowo zalewane, większość czasu spędzając w koronach drzew. W okresach, gdy dno lasów nie jest zalane, schodzi, by żywić się kiełkującą roślinnością. Nie stwierdza się go w lasach wtórnych[4].
Uakari czarnogłowy żyje w grupach liczących do 100 osobników, jednak zwykle liczą one tylko od 5 do 40 zwierząt. W czasie niedostatku owoców maleją one i spotyka się 1–10 małp. Prawdopodobnie więc liczebność grupy skorelowana jest z dostępnością pokarmu[4].
Spożywa głównie owoce, w tym miąższ, ale także liście i drobne stawonogi[4].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) uakari czarnogłowy został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’). Nie istnieją precyzyjne dane dotyczące liczebności gatunku. Populacja wydaje się jednak stabilna[4].
Główne zagrożenia to strata środowiska przez rolnictwo i osadnictwo w części obszaru występowania, a także polowania dla zdobycia mięsa lub przynęty, co okazjonalnie zdarza się w Brazylii. Potencjalne zagrożenie to także zmiana klimatu, która może uszczuplić obszar specyficznych lasów zajmowanych przez te małpy. Poza tym duża część gatunków roślin spożywanych przez te ssaki znajduje zastosowanie w przemyśle[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c A. von Humboldt: Sur les singes qui habitent les rives de l’Orénoque, du cassiquiare et du Rio Negro. W: A. von Humboldt & A. Bonpland: Recueil d’observations de zoologie et d’anatomie comparée, faites dans l’Océan atlantique, dans l’intérieur du nouveau continent et dans la mer du sud pendant les années 1799, 1800, 1801, 1802 et 1803. T. 1. Paris: F. Schoell, 1812, s. 317. (fr. • łac.).
- ↑ J.B. von Spix: Simiarum et Vespertilionum Brasiliensium species novae, ou histoire naturelle des espèces nouvelles de singes et de chauves-souris observées et recueillies pendant le voyage dans l’intérieur du Brésil exécuté par ordre de S. M. le roi de Bavière dans les années 1817, 1818, 1819, 1820. Monachii: typis F.S. Hübschmanni, 1823, s. 12. (łac.).
- ↑ J.E. Gray. On some new or little-known species of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 10, 1849. (ang.).
- ↑ a b c d e f Cacajao melanocephalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 41. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ P. Hershkovitz. Uacaries, New World monkeys of the genus Cacajao (Cebidae, Platyrrhini): a preliminary taxonomic review with the description of a new subspecies. „American Journal of Primatology”. 12 (1), s. 31, 1987. DOI: 10.1002/ajp.1350120102. (ang.).
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cacajao melanocephalus (Humboldt, 1823). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 210. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ J.P. Boubli, M.N.F. da Silva, M.V. Amado, T. Hrbek, F.B. Pontual, I.P. Farias. A taxonomic reassessment of black uakari monkeys, Cacajao melanocephalus group, Humboldt (1811), with the description of two new species. „International Journal of Primatology”. 29 (3), s. 736, 2008. DOI: 10.1007/s10764-008-9248-7.
- ↑ S. Ferrari, P.G. Guedes, W.M.B. Figueiredo-Ready & A.A. Barnett. Reconsidering the taxonomy of the Black-Faced Uacaris, Cacajao melanocephalus group (Mammalia: Pitheciidae), from the northern Amazon Basin. „Zootaxa”. 3866 (3), s. 353–370, 2014. DOI: 10.11646/zootaxa.3866.3.3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 149, 1904. (ang.).
- ↑ melanocephalus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-14] (ang.).
- ↑ S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 482–483. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 137. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
