Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I
| |
| Data wydania |
25 stycznia 1831 |
|---|---|
| Miejsce publikacji |
Warszawa |
| Rodzaj aktu | |
| Przedmiot regulacji | |
| Status |
nieobowiązujący |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Uchwała Sejmu o detronizacji Mikołaja I – uchwała o detronizacji króla Polski Mikołaja I Romanowa (koronowanego w 1829) podjęta 25 stycznia 1831 przez Sejm Królestwa Polskiego[1] obradujący na Zamku Królewskim w Warszawie; tekst uchwały zredagował Julian Ursyn Niemcewicz[2].
Okoliczności uchwalenia
[edytuj | edytuj kod]
Po niepowodzeniu misji mediacyjnej księcia Franciszka Ksawerego Druckiego Lubeckiego wysłanej do Petersburga, doszło do zaostrzenia sytuacji politycznej. Generał Józef Chłopicki złożył władzę. 20 stycznia Sejm uznał powstanie za narodowe[3]. Na sile przybrała lewica[4]. 24 stycznia prasa warszawska opublikowała proklamację feldmarszałka Dybicza wzywającą do bezwarunkowego złożenia broni[5]. 25 stycznia zwołano tłumną demonstrację ku czci straconych dekabrystów. Pochód rozpoczął się na Uniwersytecie Warszawskim[6]; przemawiano na pl. Zamkowym, na wprost sejmu[4] obradującego pod przewodnictwem marszałka Władysława Tomasza Ostrowskiego. Pochód wywarł na posłach silne wrażenie[6]. W tym nastroju, na wniosek Romana Sołtyka parlament podjął jednomyślną uchwałę o złożeniu z polskiego tronu Mikołaja I[4]. Jednym z inspiratorów i pierwszym[7] sygnatariuszem był poseł z województwa krakowskiego Teodor Slaski. Gdy sekretarz Sejmu ogłosił, że nie wszyscy posłowie i senatorzy złożyli podpisy, Slaski zabrał głos i powiedział: Kto nie podpisze aktu zrzucenia z tronu, ma być uważany i obwołany za zdrajcę Ojczyzny[8].
Ignacy Prądzyński, który – jak zaznaczył – nie był uczestnikiem tego wydarzenia, nazwał je aktem prawdziwego szaleństwa. Zanotował, że nad nim nie dyskutowano i nie głosowano; zaproponowany przez jednego posła i poparty przez drugiego, został przyjęty oklaskami przez zapaleńców zajmujących miejsce na galerii, a milczenie innych posłów uznano za zgodę. Podpisywanie aktu wyjaśnia strachem o uznanie za zdradę w razie odmowy[9]. Według legendy, po jej przegłosowaniu książę Adam Jerzy Czartoryski miał głośno powiedzieć do marszałka Ostrowskiego i jego brata: „zgubiliście Polskę”; mimo tych słów Czartoryski złożył podpis pod uchwałą[10].
Artykuły Konstytucji Królestwa Polskiego (1815) nie przewidywały możliwości detronizacji monarchy ani zerwania polsko-rosyjskiej unii personalnej[1].
Postanowienia
[edytuj | edytuj kod]Powołując się na łamanie swobód przyznanych narodowi polskiemu, sejm stwierdzał, że czuje się zwolniony od wierności panującemu. Uznał także, że dysponuje możliwością przekazania władzy królewskiej temu, kogo uzna za godnego i dającego gwarancję zachowania swobód.
Konsekwencje
[edytuj | edytuj kod]29 stycznia sejm uchwalił ustawę o Rządzie Narodowym, któremu powierzył sprawowanie władzy królewskiej[11]. W ocenie Stefana Kieniewicza, wbrew swojej woli, klasa panująca, ulegając patriotycznym nastrojom, została wciągnięta do walki o niepodległość[4]. Miała ona kierować tą walką troszcząc się o to, by nie przerodziła się ona w rewolucję społeczną[4].
Symbolicznie uznaje się, iż od daty przyjęcia tej uchwały rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1831 roku.
W literaturze
[edytuj | edytuj kod]Adam Mickiewicz napisał o tym w swoim wierszu Reduta Ordona (1832):
Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy,
Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą spiże,
Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże,
— Warszawa jedna twojej mocy się urąga,
Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,
Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy,
Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Lech Mażewski. Królestwo Polskie 1815–1874. Powstanie i upadek państwa. „Przegląd Sejmowy”. 2 (139). s. 51–73.
- ↑ Maurycy Mochnacki: Powstanie narodu polskiego, w r. 1830 i 1831. T. 3. Berlin–Poznań: Księgarnia B. Behr’a, 1863, s. 214.
- ↑ Jerzy Topolski: Historia Polski. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza Polczek, 1992, s. 224. ISBN 83-85272-05-4.
- ↑ a b c d e Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 103. ISBN 83-01-12137-8.
- ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 102. ISBN 83-86079-02-9.
- ↑ a b Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 103. ISBN 83-86079-02-9.
- ↑ Zob. reprodukcja oryginału aktu detronizacji w tym haśle.
- ↑ Dyarusz Sejmu z r. 183©—1831 wydał Michał Rostworowski, t. I: Od 18 grudnia 1830 do 8 lutego 1831. Kraków: Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, 1907, s. 248.
- ↑ Ignacy Prądzyński: Pamiętnik historyczny i wojskowy o wojnie polsko-rosyjskiej w roku 1831. Kraków: 1894, s. 10-11.
- ↑ Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego, w r. 1830 i 1831, W drukarni P. Baudouin, przy ulicy Mignon N. 2, 1834 [dostęp 2020-06-13] (pol.).
- ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 104. ISBN 83-86079-02-9.