Uhnów (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1941–1951[1] | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1941-44: dystrykt Galicja | ||
| Powiat |
1941-44: rawski | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1946) • liczba ludności |
| ||
Uhnów (za II RP Wierzbica; od 1951 Machnów) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1941–1951[3] w Generalnym Gubernatorstwie oraz w woj. lubelskim. Siedzibą gminy był Uhnów, będący równocześnie siedzibą gminy Tarnoszyn (do wybuchu wojny Uhnów stanowił odrębna gmina miejska; podczas wojny i po wojnie w składzie gminy Uhnów, w 1945 nie zaliczony do miast[4]; obecnie jest to miasto na Ukrainie).
Gmina Uhnów powstała pod okupacją niemiecką w powiecie rawskim (Landkreis Rawa Ruska), w dystrykcie Galicja Generalnego Gubernatorstwa:
- z głównej części obszaru przedwojennej gminy Wierzbica (gromady Machnów, Michałówka, Nowosiółki Kardynalskie, Nowosiółki Przednie, Poddębce i Wierzbica, lecz bez gromady Kornie, którą włączono do gminy Rawa Ruska i bez gromady Józefówka, którą zniesiono);
- z gromady Karów z gminy Bruckenthal;
- z pozbawionego praw miejskich Uhnowa (bez Zastawia, właczonego do Uhnowa w 1934 roku[5], które w wyniku poprowadzenia granicy między strefą okupacyjną III Rzeszy a ZSRR już w 1939 znalazło się w Generalnym Gubernatorstwie, gdzie zostało włączone do gminy Tarnoszyn w powiecie hrubieszowskim)[6].
W 1943 roku gmina Uhnów liczyła 8012 mieszkańców i składała się z ośmiu gromad (Dorfgemeinden): Karów (1763 mieszkańców), Machnów (1021), Michałówka (278), Nowosiółki Kardynalskie (516), Nowosiółki Przednie (187), Poddębce (975), Uhnów (1443) i Wierzbica (1829)[6].
Na mocy dekretu PKWN z 21 sierpnia 1944 (Art. 12) uchylono podział administracyjny wprowadzony przez okupanta[7], natomiast nie przywrócono przedwojennej gminy Wierzbica, ani nie przywrócono praw miejskich Uhnowowi. Tak więc pozostawiono utworzoną przez Niemców gminę Uhnów, przyłączając ją do powiatu tomaszowskiego w województwie lubelskim (powiat rawski został zniesiony po przejściu jego większej części do ZSRR). Na skutek umowy granicznej pomiędzy Polską a ZSRR z 16 sierpnia 1945, południowo-wschodnia połowa gminy Uhnów z Karowem, Michałówką i Józefówką (oraz południowymi częściami Machnowa, Wierzbicy, Poddębców i Uhnowa) odpadł do ZSRR[8]. I tak w gminie Uhnów pozostało sześć gromad; ponadto władze polskie przyłączyły do gminy Uhnów ze zniesionej gminy Rawa Ruska (w zniesionym powiecie rawskim) gromadę Kornie oraz z gminy Tarnoszyn (w powiecie hurbieszowskim) gromadę Zastawie[9]. I tak powojenna gmina Uhnów składała się znów z ośmiu gromad, choć w innym składzie: Kornie, Machnów, Nowosiółki Kardynalskie, Nowosiółki Przednie, Poddębce, Uhnów, Wierzbica i Zastawie[9].
Gmina Uhnów została ostatecznie zniesiona 26 listopada 1951 roku w związku z przeniesieniem siedziby z Uhnowa do Machnowa i zmianą nazwy jednostki na gmina Machnów[10]. Przyczyną tego manewru było odstąpienie Związkowi Radzieckiemu około połowy terytorium gminy Uhnów (z Poddębcami, Zastawiem oraz jej siedzibą – Uhnowem[11]) w ramach umowy o zamianie granic z 1951 roku[12][13].
W Polsce pozostało pięć gromad (Kornie, Machnów, Nowosiółki Kardynalskie, Nowosiółki Przednie i Wierzbica); jednak gromadę Wierzbica – położoną w strefie przygranicznej – zniesiono przez połączenie z Machnowem, natomiast gromady Nowosiółki Kardynalskie i Nowosiółki Przednie przekształcono w nową gromadę Myślatyn. I tak nowa gmina Machnów składała się już tylko z 3 gromad (Korne, Machnów i Myślatyn) – najmniej spośród wszystkich gmin powiatu tomaszowskiego[14]. W takim stanie gmina Machnów przetrwała do jesieni 1954[15], kiedy wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin została ostatecznie zniesiona[16]. W jej miejsce powstały nowe gromady: Dyniska (Myślatyn), Hrebenne (Kornie) i Machnów (Machnów)[17].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- gmina Bełz
- gmina Chłopiatyn
- gmina Chorobrów
- gmina Hulcze
- gmina Krystynopol
- gmina Lubycza Królewska
- gmina Machnów
- gmina Siedliska
- gmina Ulhówek
- gmina Tarnoszyn
- gmina Waręż
- gmina Wierzbica
- Piaseczno (rejon sokalski)
- rejon uhnowski
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W 1951 roku większą część jej obszaru włączono do ZSRR.
- ↑ Spis ludności z 14 lutego 1946 roku.
- ↑ Do 25 listopada 1951 roku.
- ↑ Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, Warszawa, 1964, s. 206.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 56, poz. 498.
- ↑ a b Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Piotr Eberhardt (2018). Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej. Dzieje Najnowsze, Rocznik L – 2018, 2.
- ↑ a b Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, cz.1-2 (1948). Instytut Wydawniczy „Kolumna”, Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 60, poz. 412.
- ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku (rozdział II – Terytorium i podział administracyjny). Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, 2005.
- ↑ J. Feduszka: Zmiany przebiegu granicy, 2001. [dostęp 2016-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 11, poz. 63.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie. 1953, nr 3.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Uchwała Nr 16 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu tomaszowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 23 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 64).