Ukraińcy w Polsce

Procentowy udział ludności ukraińskiej i łemkowskiej (ukraińska grupa etniczna) według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021

Procentowy udział ludności ukraińskiej według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002

Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym ukraińskim i ruskim, według spisu powszechnego 1931 roku

Udział Ludności Ukraińskiej w gminach województwa Warmińsko-Mazurskiego

Ukraińcy – jedna z dziewięciu ustawowo uznanych mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej, żyjąca w diasporze na obszarze całego kraju, z większą koncentracją na Mazurach, Warmii, Pomorzu Zachodnim, Pomorzu Gdańskim oraz w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego i podlaskiego.

Odrębną od mniejszości narodowej grupą są obywatele Ukrainy mieszkający w Polsce jako migranci, w tym uchodźcy.

Historia

Rusini w Królestwie Polskim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów

W wyniku wojny o księstwo halicko-włodzimierskie do Polski przyłączono Ruś Czerwoną, zamieszkaną w większości przez Rusinów.

W 1569 na sejmie w Lublinie do Korony Królestwa Polskiego włączono województwo podlaskie, województwo wołyńskie, województwo kijowskie oraz województwo bracławskie. Szlachcie ruskiej z tych województw pozwolono zachować swoje prawa i cieszyć się szerokimi wolnościami: językiem urzędowym na tych ziemiach miał być nadal język ruski, a szlachta ruska otrzymywała przywileje identyczne jak szlachta polska. Status prawny ziem ukrainnych inkorporowanych zbliżony był do autonomii, a szlachta ruska uzyskała miejsca w polskim parlamencie. Mimo szerokich swobód przyznanych Rusinom na ziemiach ukrainnych doszło do niezadowolenia społecznego, które miało pewien wpływ na późniejsze powstania kozackie przeciw Rzeczypospolitej, z których największym było Powstanie Chmielnickiego.

Ukraińcy i Rusini w II Rzeczypospolitej

Język ukraiński i ruski według powiatów II RP w procentach populacji całkowitej

Pierwszy spis ludności w Polsce po I wojnie światowej został przeprowadzony w 1921. Nie objął on ziemi wileńskiej i polskiej części Górnego Śląska. Ponadto spis zbojkotowała znaczną część ludności ukraińskiej w Galicji Wschodniej. Według spisu Ukraińcy stanowili najliczniejszą grupę spośród niepolskich narodowości. Całkowita liczba ludności wynosiła 27,2 mln mieszkańców. Ukraińcy stanowili (3 898 431 osób) – 14,3 proc.

Według dr Alfonsa Krysińskiego, 1 stycznia 1928 liczba Ukraińców wynosiła ok. 4,9 mln., a na końcu 1929 ok. 5 mln. Krysiński pominął jednak mieszkańców Polesia (ok. 200 tys.), Chełmszczyzny i Podlasia (około 20 tys.) oraz Ukraińców wyznania rzymskokatolickiego. Tym samym maksymalna przybliżona liczba Ukraińców w Polsce na koniec 1929 wynosiłaby około 5,1–5,2 mln osób.

Według spisu powszechnego z 1931 jako Ukraińcy lub Rusini zadeklarowało się około 3 250 000 polskich obywateli, czyli 10% ludności całego kraju. Żyli oni głównie w województwach wołyńskim (68% ludności województwa), tarnopolskim (45%), stanisławowskim (68%) i lwowskim (33%).

II wojna światowa

Okupacja radziecka Kresów Wschodnich

Na terenie okupacji sowieckiej praca jest znacznie trudniejsza niż w generalnej Guberni. Wynika to przede wszystkim z tego, że bolszewicy rozporządzają znacznie liczniejszym aparatem policyjnym, rozumieją język polski i mają dużą pomoc elementu miejscowego: Ukraińców, Białorusinów, a przede wszystkim Żydów – mają też dużo zwolenników wśród młodzieży, którą faworyzują i dają jej posady.

komendant główny ZWZ, listopad 1940 roku

Polska Rzeczpospolita Ludowa

W latach 1944–1945 w ramach repatriacji ludności ukraińskiej przesiedlono z Polski do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej około 480 tysięcy osób. Po przesiedleniach w granicach Polski pozostawało nadal ponad 140 tys. osób narodowości ukraińskiej. Zostali oni w większości deportowani z południowo-wschodniej Polski i osiedleni na Ziemiach Odzyskanych.

W 1956 Ukraińcom zezwolono na koncesjonowaną legalną działalność kulturalną i oświatową w ramach Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego oraz na wydawanie w języku ukraińskim tygodnika „Nasze Słowo”.

III Rzeczpospolita

Od 2014 zauważalne jest zwiększenie skali migracji ukraińskiej do Polski i coraz częstszy pobyt długoterminowy.

Liczebność

Mniejszość narodowa

Według narodowego spisu powszechnego 2011 narodowość ukraińską zadeklarowało 51 001 osób, z czego 27 630 jako jedyną. Z tej grupy właściwa mniejszość ukraińska w Polsce (osoby posiadające polskie obywatelstwo) obejmuje 38 795 osób. Podczas narodowego spisu powszechnego ludności w 2002 narodowość ukraińską zadeklarowało 27 172 obywateli RP, w tym w poszczególnych województwach:

• warmińsko-mazurskim – 12 881
• zachodniopomorskim – 3703
• podkarpackim – 2984
• pomorskim – 2831
• dolnośląskim – 1422
• podlaskim – 1366
• lubuskim – 615
• mazowieckim – 579
• małopolskim – 472
• lubelskim – 389
• śląskim – 309.

Migranci

Według pierwszego, eksperymentalnego opracowania GUS na temat cudzoziemców w Polsce, według stanu na 31 grudnia 2019, liczba cudzoziemców narodowości ukraińskiej wynosiła 1 351 418. W 2021 u liczba obywateli ukraińskich przebywających w Polsce i posiadających ważne zezwolenia na pobyt (nie licząc osób przebywających w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wiz) przekroczyła 300 tysięcy. Najczęstszym celem pobytu była praca (77%), a kolejnym kwestie rodzinne (12%). Liczbę Ukraińców pracujących legalnie w Polsce szacowano w tym czasie na ok. 850 tysięcy, wskazując, że przy uwzględnieniu szarej strefy mogło to być nawet 1,5 miliona osób.

Stan na 2022

W 2022 po rosyjskiej inwazji Polska stała się jednym z państw przyjmujących uchodźców z Ukrainy. Od 24 lutego do 17 czerwca 2022 do Polski trafiło ponad 4,9 mln osób, głównie kobiety i dzieci. Większość z nich zamieszkała w dużych ośrodkach miejskich.

Liczba Ukraińców (w tym uchodźców) według obszarów metropolitalnych w 2022

Obszar metropolitalny	Stolica obszaru metropolitalnego	Populacja obszaru metropolitalnego	Liczba Ukraińców w obszarze metropolitalnym	Procent Ukraińców wśród mieszkańców obszaru metropolitalnego	Procent Ukraińców wśród mieszkańców centralnego miasta
warszawski	Warszawa	3 254 474	469 628	14	13
górnośląski	Katowice	2 151 302	302 963	14	25
wrocławski	Wrocław	1 308 100	302 467	23	23
krakowski	Kraków	1 569 260	229 938	15	19
trójmiejski	Gdańsk, Gdynia, Sopot	1 393 981	223 952	16	25
rzeszowski	Rzeszów	646 792	152 203	24	35
łódzki	Łódź	1 052 221	114 162	11	11
poznański	Poznań	1 254 741	101 481	8	14
lubelski	Lublin	705 352	87 048	12	17
szczeciński	Szczecin	897 538	84 489	9	13
bydgosko-toruński	Bydgoszcz, Toruń	766 108	80 447	11	11
białostocki	Białystok	511 213	62 445	12	11

Stan na lata 2023-2024

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), liczba Ukraińców przebywających w Polsce wzrosła z około 1,5 miliona w 2022 do około 1,8 miliona w 2024. Na początku 2023 kobiety i dzieci stanowiły ok. 87 proc. osób z Ukrainy z numerem PESEL, a dzieci i młodzież ok. 43%. Wśród osób pełnoletnich kobiety stanowiły natomiast 77% osób. Według danych Urzędu do Spraw Cudzoziemców, do końca września 2024 4,5 tysiące obywateli Ukrainy złożyło wnioski o ochronę międzynarodową w Polsce.

Według raportu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za 2023, obywatele i obywatelki Ukrainy stanowili w tamtym 67,3% wszystkich obcokrajowców zarejestrowanych w ZUS oraz 4,7% wszystkich ubezpieczonych. Ich liczba wyniosła 759,4 tys., tj. o 1,8% więcej niż na koniec 2022

Edukacja

Na terenie Polski działają m.in. szkoły z ukraińskim językiem nauczania jak np. IV Liceum Ogólnokształcące w Legnicy, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Markiana Szaszkewicza w Przemyślu, Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania w Górowie Iławeckim czy też I Liceum Ogólnokształcące w Białym Borze. Powstają także inicjatywy edukacyjne takie jak Ukraińska Szkoła Sobotnia w Lublinie czy Sobotnia Szkoła Ukraińska w Gdyni.

Jeśli chodzi o dzieci z Ukrainy z doświadczeniem uchodźstwa w polskim systemie edukacji, to na 2024 Centrum Edukacji Obywatelskiej szacuje ich liczebność na 134 tysiące.

Kultura

Organizacje

Do stowarzyszeń mniejszości ukraińskiej w Polsce należą:

• Stowarzyszenie Ukraińców Więźniów Politycznych i Represjonowanych w Polsce
• Stowarzyszenie „Ukraiński Dom Narodowy”
• Towarzystwo Ukraińców Podkarpacia
• Towarzystwo Ukraińskie
• Ukraińska Organizacja Skautowa „Płast”
• Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce
• Ukraińskie Towarzystwo Lekarskie
• Ukraińskie Towarzystwo Nauczycielskie w Polsce
• Związek Ukrainek
• Związek Ukraińców Podlasia
• Związek Ukraińców w Polsce
• Związek Ukraińskiej Młodzieży Niezależnej

Na rzecz stosunków polsko-ukraińskich działają liczne organizacje pozarządowe, w tym np. Fundacja Ukraiński Dom (do 2022 pod nazwą Fundacja Nasz Wybór).

Religia

Ukraińcy są w większości wiernymi dwóch Kościołów: Kościoła Greckokatolickiego w Polsce i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W Polsce działa również 8 zborów i 32 grupy języka ukraińskiego Świadków Jehowy.

Prasa

Do najważniejszych tytułów prasowych zaliczają się:

• „Nasze Słowo” – tygodnik,
• „Svitanok” – dodatek do „Naszego Słowa” dla dzieci,
• „Nad Buhom i Narwoju” – dwumiesięcznik.

Radia nadające audycje po ukraińsku

• Polskie Radio Białystok nadaje trzy razy w tygodniu: w niedziele, poniedziałki i środy od 1991 audycje w języku ukraińskim pt. Ukraińska Dumka.
• Polskie Radio Olsztyn nadaje raz w tygodniu audyсję w języku ukraińskim pt. Od niedzieli do niedzieli (Од неділі до неділі)
• Radio Orthodoxia nadaje raz w tygodniu audycje w języku ukraińskim pt. Ukraińskie Słowo.
• Polskie Radio Rzeszów nadaje raz w tygodniu audycje w języku ukraińskim pt. Skrynia.
• Polskie Radio Szczecin nadaje raz w tygodniu w niedziele, audycje w języku ukraińskim pt. Posydeńki.
• Polskie Radio dla Ukrainy program specjalny Polskiego Radia, publiczna polska stacja radiowa nadająca w języku ukraińskim na falach średnich i krótkich, na multipleksie DAB+, na stronie internetowej i w aplikacji Polskiego Radia, a także satelitarnie przez całą dobę.

Telewizja

• Telenowyny/Теленовини w TVP Regionalnej.
• Ukraińskie Wieści / Український Βісник w TVP Olsztyn.
• Przegląd ukraiński / Український перегляд w TVP Białystok.
• Daleko od domu w TVP Katowice (program adresowany do imigrantów i uchodźców z Ukrainy)
• Pełnia wiary/ПОВНОТА ВІРИ w TVP1 i TVP Wrocław

Imprezy kulturalne

• „Festiwal Kultury Ukraińskiej” w Sopocie
• „Młodzieżowy Jarmark” w Gdańsku
• Festiwal Kultury Ukraińskiej "EKOŁOMYJA" w Górowie Iławeckim
• Festiwal Kultury Ukraińskiej UKRAINA VIVA we Wrocławiu
• „Święto Kultury Nad Osławą” Mokre
• „Na Iwana, na Kupała” w Dubiczach Cerkiewnych
• Festiwal Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień”
• „Dni Kultury Ukraińskiej” – Giżycko, Szczecin, Węgorzewo
• „Bytowska Watra”
• „Ukraińska wiosna” w Poznaniu
• „Ukraina w Centrum Lublina”

Ukraińcy w Polsce

Lista wybranych przedstawicieli mniejszości ukraińskiej w Polsce:

• Andrij Mychalczuk
• Artem Putiwcew
• Bogdan Huk
• Bohdan Osadczuk
• Eugeniusz Misiło
• Irina Starzyńska
• Jurij Hładyr
• Julija Szełuchina
• Maria Liktoras
• Marina Łuczenko-Szczęsna
• Mirosław Czech
• Miron Kertyczak
• Miron Sycz
• Oksana Czerkaszyna
• Ołeksij Tereszczenko
• Ostap Steca
• Serhij Krykun
• Taras Romanczuk
• Weronika Marczuk

Dezinformacja

Według oficjalnych komunikatów polskich służb specjalnych, Polska jest celem wielowymiarowych działań dezinformacyjnych pochodzących m.in. z Federacji Rosyjskiej, obejmujących fałszywe informacje (fake newsy), propagandę i ataki informacyjne. Przekazy te często wykorzystują kryzysy (np. pandemię COVID-19), starają się podsycać strach i chaos, podważać zaufanie do instytucji publicznych oraz wzmacniać podziały społeczno-polityczne.

Jak wskazała w 2020 w swoim raporcie Pracownia Badań Propagandy i Dezinformacji na UMCS dezinformacja rosyjska funkcjonuje nie tylko przez pojedyncze przypadki, lecz jest częścią skoordynowanej strategii informacyjnej. Metodyczne działania obejmują powtarzalność narracji, manipulacje kontekstem historycznym, budowanie fałszywych wizerunków oraz wykorzystywanie mediów społecznościowych i zasobów medialnych, by osiągnąć wpływ polityczny i społeczny zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie.

Od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 w polskiej przestrzeni publicznej nasiliły się narracje dezinformacyjne i propaganda antyukraińska, wymierzona zarówno w uchodźców wojennych, jak i w migrantów zarobkowych. Badania wskazują, że niechęć wobec Ukraińców nie jest zjawiskiem nagłym, lecz efektem szeregu zdarzeń.

2 marca 2022 warszawski Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych w ciągu jednej doby odnotował 120 tysięcy prób dezinformacji, co w porównaniu z poprzednią dobą stanowiło wzrost o 20 tysięcy procent. Na Facebooku i Twitterze odnotowano wpisy prorosyjskie, antyuchodźcze i antyukraińskie: „Obserwujemy drastyczną radykalizację grup antyuchodźczych działających w kanałach osób sceptycznie nastawionych do szczepień”.

W marcu 2022 konta instagramowe udające lokalne portale informacyjne, takie jak katowice_online czy kielce_online, zaczęły udostępniać artykuły zawierające dezinformację i fałszywe informacje. Oskarżały Ukraińców o napaści, powtarzały teorie spiskowe o biolaboratoriach, udostępniały flagę rosyjską i wyrazy wsparcia dla „specjalnej operacji wojskowej” (oficjalna, usankcjonowana prawnie nazwa inwazji w Federacji Rosyjskiej). Internauci odkryli, że zostały założone z użyciem maili w domenie .ru. Po ujawnieniu w internecie tego faktu, konta zniknęły, zostały skasowane.

Najczęstsze narracje

Według raportów monitoringowych i analiz fact-checkingowych, powtarzające się narracje obejmują:

• rzekome „przywileje” przyznawane Ukraińcom, m.in. pierwszeństwo w dostępie do mieszkań socjalnych, świadczeń społecznych czy opieki zdrowotnej;
• tezy o „drenowaniu” budżetu państwa przez programy socjalne, w szczególności świadczenie 800+;
• dezinformację o wzroście przestępczości czy zagrożeń epidemiologicznych rzekomo związanych z obecnością Ukraińców;
• narracje o „ukrainizacji” Polski, np. fałszywe informacje o obowiązkowym nauczaniu języka ukraińskiego w polskich szkołach;
• fake newsy o antypolonizmie Ukraińców mieszkających w Polsce, często obrazowane rzekomymi sytuacjami, w których występują odwołania do symboliki Ukraińskiej Powstańczej Armii, Stepana Bandery czy gloryfikacji bądź umniejszania tragedii rzezi wołyńskiej;
• twierdzenia o masowym sięganiu Ukraińców po polskie obywatelstwo, co zdaniem ekspertów nie znajduje potwierdzenia w danych urzędowych.

W marcu 2023 Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”, we współpracy z firmą SentiOne, opublikowało raport, z którego wynika, że w polskiej przestrzeni internetowej w ciągu poprzednich dwunastu miesięcy odnotowano blisko 400 tys. antyukraińskich wypowiedzi, które łącznie osiągnęły około 550 mln odsłon. Wśród najczęściej powtarzających się haseł o charakterze ksenofobicznym znalazły się m.in. „ukrainizacja” (wraz z hashtagiem „#stopukrainizacjiPolski”), „banderowcy”, „banderyzm”, „banderyzacja” oraz określenia „Ukropol”/„Ukrpol”, odnoszące się do teorii spiskowej sugerującej, że Ukraińcy mieliby przejąć władzę w Polsce.

Według raportu NASK z marca 2025 dezinformacja dotycząca Ukrainy i Ukraińców w Polsce koncentruje się wokół kilku głównych narracji: przedstawiania Ukraińców jako uprzywilejowanej grupy w dostępie do świadczeń i usług publicznych, kreowania ich negatywnego wizerunku poprzez łączenie z przestępczością i zagrożeniami społecznymi oraz podważania samej państwowości i znaczenia Ukrainy. Zjawisko to, zdaniem analityków, ma charakter systemowy i jest w dużej mierze inspirowane przez rosyjskie ośrodki propagandowe. Jego celem jest m.in. osłabienie poparcia społecznego dla Ukrainy i zmniejszenie gotowości do jej dalszego wspierania.

Mechanizmy rozpowszechniania

Narracje antyukraińskie rozprzestrzeniają się głównie w mediach społecznościowych – Facebooku, Instagramie, X, TikToku i Telegramie – gdzie wykorzystywane są anonimowe konta, boty oraz zorganizowane grupy o charakterze nacjonalistycznym. Rolę amplifikatorów odgrywają także osoby publiczne i politycy, powielając lub wzmacniając przekazy antyukraińskie.

Zobacz też

• Diaspora ukraińska
• Polacy na Ukrainie
• Ukraińcy na Podlasiu
• Ukraińcy w Aleksandrowie Kujawskim
• Ukraińcy w Bydgoszczy
• Ukraińcy w Toruniu