Ukraina Słobodzka
| |
| Państwa | |
|---|---|
| Stolica | |
Ukraina Słobodzka (ukr. Слобідська Україна; ros. Слободская Украина) (znana także jako Słobodszczyzna) – kraina historyczno-geograficzna na pograniczu północno-wschodniej Ukrainy i południowo-zachodniej Rosji. Były to ziemie wchodzące w skład Carstwa Rosyjskiego, na których formowały się służące carowi półautonomiczne pułki kozackie. Na terenach tych prowadzone było także od połowy XVII wieku osadnictwo chłopów ukraińskich z terenów Prawobrzeża.
Terytorium[edytuj | edytuj kod]
Ziemie Ukrainy Słobodzkiej leżą obecnie na terenie obwodów obwodu charkowskiego (większa część), sumskiego, ługańskiego i donieckiego Ukrainy i obwodów kurskiego, biełgorodzkiego (iwanowskiego) i woroneskiego Federacji Rosyjskiej. Głównym miastem części ukraińskiej jest Charków.
Ukraina Słobodzka graniczyła na zachodzie z Hetmanatem, na południu z Zaporożem i Chanatem Krymskim, na północy z Ziemią Moskiewską, na wschodzie granicę stanowił Don.
Obejmowała część Wyżyny Środkoworosyjskiej, sąsiadującą z nią Wyżynę Doniecką, południowo-wschodnią część Niziny Naddnieprzańskiej, oraz niewielką część Wyżyny Donieckiej.
Osadnictwo[edytuj | edytuj kod]
Na skutek zniszczeń związanych z walkami prowadzonymi w trakcie Powstania Chmielnickiego na Słobodszczyznę zaczęła przenosić się ludność z należącego do Rzeczypospolitej Prawobrzeża. Na skutek tej kolonizacji powstały takie miejscowości jak Ostrogsk nad Cichą Sosną, Ochtyrka, Caroborysów, Gorodne, Lebiedyn, Boromla, Kołontajów, Krasnyj Kut założony przez osadników z Korsunia. W 1665 roku osadnicy założyli zaś miasteczko Marefa, a potem Żmijów. Najbardziej znanym miastem z tego terenu jest obecnie Charków, które założyło około 1654 roku trzydzieści siedem rodzin. Fakt zakładania miast przez ludność z terenów Ukrainy Prawobrzeżnej potwierdza toponimia – wiele nazw nowo zakładanych miejscowości jest identyczna z nazwami istniejących miejscowości na Ukrainie Prawobrzeżnej. Kolonizacja ukraińska wzmogła się jeszcze w latach 70. XVII wieku, gdy trwała wojna Rzeczypospolitej z Turcją. Kolonizacja moskiewska z północy była prowadzona równolegle, w związku z czym zdarzało się, że obok siebie funkcjonowały dwie miejscowości o tej samej nazwie zakładane przez osadników moskiewskich (rosyjskich) i ukraińskich (kozackich).
W latach 80. XVII wieku w związku z powodami ekonomicznymi i utrudnieniami na polu religijnym związanym z różnicami prawosławia moskiewskiego i ukraińskiego, rozpoczął się proces „ucieczki” osadników na Prawobrzeże, co miała powstrzymywać m.in. Linia Izjumska[1].
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Ukraina Słobodzka od lat 80. XVII wieku była podzielona na pięć terytoriów pułkowych:
- pułk sumski (Sumy)
- pułk charkowski (Charków)
- pułk ochtyrski (Ochtyrka)
- pułk izjumski (Izjum)
- pułk ostrogoski (Ostrogożsk)
Całość terytorium podporządkowane było wojewodzie biełgorodzkiemu.
Fortyfikowanie[edytuj | edytuj kod]
Tereny te Moskwa zabezpieczała poprzez budowę linii obronnych, najpierw była to ufortyfikowana Linia biełgorodzka z 2 ćwierci XVII wieku, potem Linia Izjumska w latach 80. XVII w., a potem wraz z przesuwaniem się kolonizacji na południe Linia ukraińska na pocz. XVIII w. Linie te miały za zadanie powstrzymywać najazdy Tatarów z Chanatu krymskiego, które podążały na Moskwę m.in. szlakiem murawskim, kałmuckim i izjumskim. Z uwagi na stałe zagrożenie najazdami tatarskimi wiele miast Ukrainy Słobodzkiej miało fortyfikacje bastionowe.
Likwidacja autonomii[edytuj | edytuj kod]
Struktura słobodzkich pułków kozackich została zlikwidowana przez Moskwę w 1765 roku, ich terytorium przekształcone w gubernię słobodzko-ukraińską ze stolicą w Charkowie, a starszyznę kozacką Słobodszczyzny włączono do rosyjskiego systemu rang.
Miasta[edytuj | edytuj kod]
Najludniejsze miasta na Ukrainie Słobodzkiej współcześnie:
| miasto | populacja (2016)[2] |
państwo | obwód | |
|---|---|---|---|---|
| 1. |  Charków
|
1 449 732 | 
|
charkowski |
| 2. |  Sumy
|
267 633 |
|
sumski |
| 3. |  Kramatorsk
|
159 445 |
|
doniecki |
| 4. |  Słowiańsk
|
114 437 |
|
doniecki |
| 5. |  Bachmut[a]
|
76 599 |
|
doniecki |
| 6. | .png){kind=small} Rossosz
|
62 680 | 
|
woroneski |
| 7. |  Izium
|
49 727 |
|
charkowski |
| 8. |  Ochtyrka[b]
|
48 645 |
|
sumski |
| 9. | .svg){kind=small} Aleksiejewka
|
38 566 |
|
biełgorodzki |
| 10. | .svg){kind=small} Wałujki
|
34 104 |
|
biełgorodzki |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Miasto jest także częścią Słowiano-Serbii.
- ↑ Miasto traktowane także jako część Ukrainy Lewobrzeżnej, jako przynależne do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego do 1647 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Polska wobec obecnej sytuacji na Ukrainie | Polityka wschodnia – export na rynek wschodni. politykawschodnia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]..
- ↑ http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. Anna Babiak-Owad, Katarzyna Kotyńska, Warszawa 2011 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9.
- Маслійчук В., Слобідська Україна, Київ 2008.
- Багалій Д. І., Історія Слобідської Укаїни, Харків 1990.
- Сумцов М., Слобожане, Харків 2002.
- Юркевич В., Еміграція на схід і залюднення Слобожанщини за Б. Хмельницького, Київ 1932.
- Serczyk A. W., Historia Ukrainy, Wrocław 2001, s. 114–117; s. 136–138; s. 159–160.
