Ulica św. Marcina we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ulica Świętego Marcina
Stare Miasto
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Długość

182 m

Przebieg

-----
 Mosty Młyńskie (Ulica św. Jadwigi)
Bulwar Słoneczny
Plac Józefa Bema
Bulwar A. Zienkiewicza
Ulica Świętokrzyska
Plac Kościelny
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „ulica Świętego Marcina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Świętego Marcina”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Świętego Marcina”
51°06′56,885″N 17°02′33,704″E/51,115801 17,042696
Multimedia w Wikimedia Commons
Zespół wschodnich wysp wrocławskich.
Skrzyżowanie z pl. Kościelnym i ul. Świętokrzyską.
Bulwar Zienkiewicza.
Koniec ulicy i budynek Orphanotropheum.

Ulica Świętego Marcina (Martinistrasse[1]) – ulica położona we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim, na osiedlu Stare Miasto[2] (obręb ewidencyjny Plac Grunwaldzki), w dawnej dzielnicy Śródmieście[1][3]. Łączy plac Józefa Bema z placem Kościelnym[1][3][4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W miejscu dzisiejszej ulicy Świętego Marcina w części zachodniej położony był Zamek na Ostrowie Tumskim, a po wschodniej stronie Gród na Ostrowie Tumskim[1][5][6]. Oba obiekty rozdzielone były murem[6]. Około X-XI wieku powstała tu kaplica św. Marcina, późniejszy kościół[7]. Późniejsze przeobrażenia w zabudowie tego obszaru obejmowały przede wszystkim w rejonie placu Kościelnego wykorzystanie rozciągających się tu terenów dla potrzeb kurii kanonicznych kapituły świętokrzyskiej. W 1376 roku kapituła zmuszona była wyburzyć część zabudowy aby umożliwić komunikację Ostrowa Tumskiego z zamkiem i brzegiem rzeki Odra. Później powstał mur wokół kapituły, który został rozebrany na początku XVIII wieku[1][8][9]. W latach 1702-1715 w miejscu mansjonarii świętokrzyskiej zbudowano budynek sierocińca – Orphanotropheum[10][11]. Po sekularyzacji mienia dokonanej w 1810 r. i zniesieniu kapituły świętokrzyskiej, w XIX wieku powstawała tu zabudowa użyteczności publicznej, w tym Instytut Głuchoniemych, Konsystorz biskupi, szkoła żeńska, szpital dziecięcy, Instytut Ociemniałych, następnie uniwersytecki Instytut Geografii. Wybudowano tu także w 1815 r. gmach Zjednoczonej Loży Wolnomularskiej. Natomiast w części zachodniej w miejscu dawnego zamku rozpościerały się ogrody[1][9].

Historia ulicy rozpoczyna się w latach 1885-1887, kiedy to po wyburzeniu gmachu Zjednoczonej Loży Wolnomularskiej, została wytyczona, jako połączenie Ostrowa Tumskiego z placu Kościelnego w kierunku obecnego placu Józefa Bema[1]. Sam plac z którym łączy się ulica wytyczono w 1885 roku po wybudowaniu w tym właśnie roku Mostów Młyńskich[12][13][14]. W tym czasie również w miejscu dawnych ogrodów w latach 1886-1888 obustronnie zabudowano ulicę kamienicami czynszowymi[1].

W wyniku działań wojennych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. większość zabudowy uległa znacznym uszkodzeniom. Jej pozostałości zostały rozebrane z wyjątkiem kamienic pod numerami 2 i 4. Odbudowano także kaplicę, szpital oraz dawną szkołę, równocześnie eksponując zabudowę średniowieczną. Prace badawcze i konserwatorskie prowadzono w latach 1949-1974. W ich wyniku między innymi wyeksponowano część reliktu fundamentów budowli pałacowej, a pozostałe z reliktów dawnego zamku pozostały pod powierzchnią ziemi (ogród przy klasztorze) lub jako części innych budynków (klasztor)[1]. W 1968 zbudowano pomnik Jana XXIII[15].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:

  • Martinistrasse do 1945 r.[1]
  • Świętego Marcina od 1945 r.[1][3]

Nazwa współczesna została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.[3]. Nazwy te nawiązują do położonej przy ulicy kaplicy św. Marcina (obecnie kościół)[1]. Analogiczną nazwę nosił wcześniej bulwar położony przy nabrzeżu Odry położony za ww. kościołem – bulwar św. Marcina (obecnie nazwa ta została zmieniona)[16][17].

Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 182 m[18].

Ulice i place łączące się z ulicą Świętego Marcina:

Dla ulicy od posesji numer 4 przewidziano funkcję pieszą z dopuszczeniem dojazdu do położonych tu nieruchomości dla ich użytkowników, pojazdów specjalnych i dostawczych[31][32]. Na krótkim początkowym odcinku ulica jest klasy dojazdowej[33].

Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Po północno-wschodniej stronie ulicy znajduje się kwartał zabudowy obejmujący po zachodniej stronie ciągłą zabudowę mieszkalno-usługową w postaci kamienic z końca XIX wieku, biegnącą od ulicy Mieszka I i Henryka Sienkiewicza, przez plac Józefa Bema, a kończącej się dwiema kamienicami przy ulicy Świętego Marcina, natomiast po stronie wschodniej ogrodzony teren Domu Pomocy Społecznej i klasztoru, zajmujące obszar od ulicy Mieszka I i Świętokrzyskiej do ulicy Świętego Marcina[1][4][12].

Po południowo-zachodniej stronie ulicy rozpościera się otwarty teren nad ramieniem Odry (Odra Północna), wzdłuż którego biegnie bulwar, usytuowano pomnik papieża Jana XXIII, dalej znajduje się kościół św. Marcina, a za nim pozostałości murów obronnych, natomiast na wschodnim krańcu znajduje się budynek Centrum Duszpasterskiego Archidiecezji Wrocławskiej (dawne Orphanotropheum), zajmujący obszar od ulicy Katedralnej i placu Kościelnego do ulicy Świętego Marcina[1][4][7][11][15].

Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obszar, na którym położona jest ulica Świętego Marcina, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Ostrowia Tumskiego i wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tumskiej, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 195 z 15.02.1962 r. oraz A/678/213 z 12.05.1967 r.[34][35]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[36][37]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[38]. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przypisuje poszczególnym obszarom przylegającym do ulicy Świętego Marcina różne oceny wartości kulturowej i krajobrazowej oraz różne stopnie ochrony tych terenów. Jako najcenniejsze określa się obszary w rejonie Placu Kościelnego, gdzie znajdują się podlegające ochronie zabytki: stanowiący dominantę kościół (kolegiata) i budynek dawnego sierocińca[39][40]. Dalsze tereny podlegają szczególnej ochronie pod względem wymogów dotyczących badań archeologicznych[41], w tym szczególnie obszar dawnego Zamku Piastowskiego[42]. Ochronie podlega również oś widokowa wzdłuż całej długości ulicy, ze szczególnym wskazaniem kościoła św. Marcina i pomnika[40], oraz panorama widokowa z bulwaru na Wyspę Piasek, gdzie można podziwiać północną fasadę kościoła Najświętszej Marii Panny, Most Tumski i Mosty Młyńskie[43]. Taka sama ochrona zachowania panoramy widokowej dotyczy z kolei widoku z Wyspy Piasek i położonego tam wzdłuż nabrzeża rzeki Bulwaru ard. Stefana Wyszyńskiego, w kierunku ulicy Świętego Maricna i położonego tu kościoła św. Marcina i pomnika Jana XXIII[44][27].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

nr[a] obiekt powstanie nr rej.[b] foto
ul. Świętej Jadwigi
n.d. Most Młyński tzw. północny
na skrzyżowaniu kierunek południowy 		1885 r.[4][45], remont l. 2011-2012[4] A/1650/329/Wm z dn. 15.10.1976[4][45][46][22]
pl. Józefa Bema
2 Kamienica z usługowym przyziemiem
pierzeja północno-wschodnia 		l. 1860-1870; pocz. XX w.[4] mpzp, GEZ[4][47]
3 Kamienica
pierzeja północno-wschodnia 		l. 1860-1870; pocz. XX w.[4] mpzp, GEZ[4][48]
ul. Świętego Marcina
2 Kamienica
pierzeja północno-wschodnia 		ok. 1890 r.[4] mpzp, GEZ[4][49]
4 Kamienica
pierzeja północno-wschodnia 		ok. 1895 r.[4] mpzp, GEZ[4][50]
10 Sierociniec Fundacji "ad Matrem Dolorosam", ob. Dom Pomocy Społecznej im. Świętej Rodziny Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu, w tym:
  • budynek Zakładu Opieki Zgromadzenia Najświętszej Rodziny z Nazaretu
  • kaplica
  • dom
  • ogród klasztorny (teren d. zamku książęcego)

pierzeja północno-wschodnia, za murem ogrodu

2 poł. XIII w. (fundamenty – mur obronny)[4], 1834 r.[4][51] A/1401/541/Wm z dn. 01.12.1994[4][51][52]
10 Ogród p/ Sierocińcu Fundacji "ad Matrem Dolorosam", ob. p/Domu Pomocy Społecznej im. Świętej Rodziny Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu
pierzeja północno-wschodnia, za murem ogrodu 		XIX/XX w.[4] mpzp, GEZ[4][53]
12 Relikty części północnej Zamku Piastowskiego z domem zakonny Zgromadzenia Sióstr Szkolnych De Notre Dame oraz z budynkiem szkolnym (Liceum św. Anny 1891), ob. klasztor Zgromadzenia Sióstr Szkolnych De Notre Dame i Dom Gościnny, w tym

1) budynek i ruiny z pozostałościami zamku piastowskiego
2) pomieszczenie gotyckie – pozostałość zamku piastowskiego pierzeja północno-wschodnia, za murem ogrodu

XIII, XIV, XVIII, dobudowa skrzydła w 1891 r. (proj. J. Ebers), XX w.[4]
(1. XIV-XV, 2. XV w.[54]

1) 143 (?) z 4.11.1968[54] oraz
2) A/5348/93 z dn. 04.11.1968[4][54][55]

67-68 Kaplica zamkowa w zespole Zamku Piastowskiego, ob. rektoralny kościół rzym.-kat. pw. św. Marcina (parafia św. Krzyża)
pierzeja południowo-zachodnia 		1275-1285, XV w., l. 1958-1969 (odbudowa)[4] (XIII, 1958-68[56]) 5 z 26.11.1947[56] oraz A/428/81 z 6.02.1962[4][56][57][27]
n.d. Relikty murów obronnych Zamku Piastowskiego
pierzeja południowo-zachodnia, za kaplicą 		2 poł. XIII w., 1968 r. (odsłonięcie, cz. rekonstrukcja)[4] mpzp, GEZ[4][58][27]
n.d. pomnik Papieża Jana XXIII
pierzeja południowo-zachodnia 		1968 r.[59] mpzp[60]
ul. Katedralna
4 Orphanotropheum, Sierociniec dla katolickich dzieci pochodzenia szlacheckiego, ob. Centrum Duszpasterskie Archidiecezji Wrocławskiej
pierzeja południowo-zachodnia 		l. 1702-1715, po 1791 r., l. 1946-1954, l. 1970-1972, po 2000 r[4] (pocz. XVIII, po 1945[61]) 90 z 29.03.1949[61] oraz A/2891/46 z dn. 25.01.1962[4][61][62]
pl. Kościelny
1 Kolegiata św. Krzyża, obecnie kościół św. Krzyża (górny) i św. Bartłomieja (dolny)
zamykający oś widokową w kierunku południowo-wschodnim 		1288, ok. 1320 – ok. 1385, 1484 (hełm wieży), XVII, I poł. XVIII, 1809, XIX i l. 20. XX (wnętrza); odbudowa l. 1946-1950, l. 1956-1957[4] (XII-XIV w.[56]) 7 z 26.11.1947 oraz A/5256/44 z dn. 25.01.1962[4][63][56]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ "Nr" w tabeli zabytków oznacza numer budynku w rejestrze budynków, odpowiadający także pocztowemu numerowi adresowemu.
  2. ↑ "Nr rej." w tabeli zabytków oznacza numer i datę wpisu w rejestrze zabytków. Skróty: mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, GEZ – Gminna Ewidencja Zabytków.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Harasimowicz 2006 ↓, s. 887 (św. Marcina).
  2. ↑ Rada Miejska Wrocławia 2016 ↓.
  3. ↑ a b c d e f ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4878 (św. Marcina).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag SIP 2018 ↓, GEZ.
  5. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 1013-1014 (Zamek na O.T.).
  6. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 252-253 (Gród na O.T.).
  7. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 428 (Kościół św. Marcina).
  8. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 408-409 (Kościelny).
  9. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 636-637 (Ostrów Tumski).
  10. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 359 (Katedralna).
  11. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 631 (Orphanotropheum).
  12. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 65 (Bema).
  13. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 560 (Mosty Młyńskie).
  14. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 559-560 (Mosty).
  15. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 702 (Pomnik Papieża ...).
  16. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 13 pkt 5.
  17. ↑ a b Uchwała RMWr 2008 ↓, §1.
  18. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4828.
  19. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 169 (Bema).
  20. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4869 (św. Jadwigi).
  21. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 2812, 2813 (Młyńskie).
  22. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §17 ust. 2.
  23. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 887 (św. Jadwigi).
  24. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4258 (Słoneczny).
  25. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §6 ust. 1 pkt 4, §12 ust. 2 pkt 4.
  26. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §16.
  27. ↑ a b c d Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 11-13.
  28. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 2020 (Kościelny).
  29. ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4925 (Świętokrzyska).
  30. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 892 (Świętokrzyska).
  31. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §13 pkt 2 lit. b.
  32. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 21.
  33. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 12.
  34. ↑ NID 2017 ↓, s. 206.
  35. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 5.
  36. ↑ NID 2013 ↓.
  37. ↑ MP 1994 ↓.
  38. ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
  39. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, § 5-6, 9, 11, 12.
  40. ↑ a b Uchwała RMWr 1999 ↓, §12 ust. 4 pkt 3.
  41. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, § 5-6, 9, 11.
  42. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 7 pkt 3 lit. a.
  43. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §12 ust. 5 pkt 4.
  44. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §12 ust. 5 pkt 5.
  45. ↑ a b NID 2017 ↓, s. 214.
  46. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2287 (ul. św. Jadwigi).
  47. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 311 (pl. Bema 2).
  48. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 309 (pl. Bema 3).
  49. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4483 (Św. Marcina 2).
  50. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4484 (Św. Marcina 4).
  51. ↑ a b NID 2017 ↓, s. 209.
  52. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4485 (Św. Marcina 10).
  53. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4486 (Św. Marcina 10, ogród).
  54. ↑ a b c NID 2017 ↓, s. 209).
  55. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4487 (Św. Marcina 12.
  56. ↑ a b c d e NID 2017 ↓, s. 207.
  57. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4488 (Św. Marcina 67-68.
  58. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 4488 (Św. Marcina, mury.
  59. ↑ BIP UmWr po 1945 2018 ↓, s. 3 (poz. 25).
  60. ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 13 pkt 3.
  61. ↑ a b c NID 2017 ↓, s. 219.
  62. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2933 (ul. Katedralna 4).
  63. ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 3573 (kolegiata).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Ulica Marcina, św., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-05-14] (pol.).
  • ul. Marcina, św., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-05-14] (pol.).
  • Ulica Marcina, wikimapia.org [dostęp 2018-05-14] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_św._Marcina_we_Wrocławiu&oldid=68569031”