Przejdź do zawartości

Ulica Dzika w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Dzika w Warszawie
Muranów, Nowolipki
Ilustracja
Ulica Dzika, widok w kierunku północnym ze skrzyżowania z ulicą Stawki
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Długość

570 m

Przebieg
ul. Karmelicka
światła 0m ul. Stawki
światła 410m al. Jana Pawła II
światła 430m al. Jana Pawła II
światła 570m ul. Okopowa
ul. Powązkowska
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Dzika w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Dzika w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Dzika w Warszawie”
Ziemia52°15′12,2″N 20°59′01,9″E/52,253389 20,983861
Schronisko dla bezdomnych braci Albertynów (1895)
Ulica Dzika (obecnie ul. Zamenhofa), ok. 1910
Wolski odcinek ulicy, widok od strony ul. Okopowej
Kamienica Goldbandów (nr 17) – jedyny przedwojenny budynek zachowany przy ulicy, miejsce masakry ludności cywilnej w sierpniu 1944

Ulica Dzika – ulica w dzielnicach Śródmieście i Wola w Warszawie.

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]

Ulica biegnie w kierunku północnym od ulicy Stawki, następnie po łuku skręca w lewo i krzyżuje się z aleją Jana Pawła II, a następnie biegnie na zachód do ulicy Okopowej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Ulica jest częścią dawnego gościńca z Warszawy do wsi Buraków, Młociny, Powązki i Wawrzyszew. Przed połową XVIII w. regulowano go na odcinku NowolipkiDzielna, do roku 1779 – do Gęsiej, czyli dzisiejszej ul. Anielewicza. Kolejnym uporządkowanym fragmentem Dzikiej był odcinek do wału miejskiego (okopów Lubomirskiego), usypanego w 1770.

Nazwa, nadana oficjalnie w 1770, wiązała się z charakterem okolicy, przez którą biegła ulica – niezamieszkałej, pełnej stawów i glinianek[1].

W wale na wysokości dzisiejszej ul. Powązkowskiej urządzono wjazd do miasta, wraz z drewnianymi pawilonami rogatek. Pierwszą zabudowę ulicy stanowiła niewielka kamieniczka, wzniesiona w roku 1784 wraz z budynkiem browaru. Od 1869 właścicielem owej posesji pod późniejszym nr. 47 był znany drukarz, Samuel Orgelbrand.

Po założeniu w 1792 cmentarza Powązkowskiego ulicą zaczęły przechodzić kondukty pogrzebowe[2]. W 1824 na rozkaz wielkiego księcia Konstantego pomiędzy ulicami: Dziką, Stawki i Pokorną powstał plac musztry oraz przeglądów wojska, nazwany placem Broni. Plac miał kształt kwadratu o boku 420 metrów i był największym placem XIX-wiecznej Warszawy[3]. Kilka lat potem w okolicy rogatek powstała spora kamienica. Po przeciwnej stronie ulicy, od ostatnich lat XVIII wieku znajdowała się cegielnia Szymanowskiego. Jej drewniane zabudowania rozebrano już przed rokiem 1850.

Po zachodniej stronie Dzikiej, w rejonie ulic Okopowej, Powązkowskiej i Stawki po likwidacji cegielni zostały glinianki i stawy na rzece Drnie, zanikłej i skanalizowanej w związku z budową cytadeli na Żoliborzu.

Bliskość cmentarza Powązkowskiego sprawiła, że końcowy odcinek ulicy stał się miejscem działalności kilku zakładów kamieniarskich. Pierwszy z nich działał już przed rokiem 1874. Na krótkim odcinku ulicy było ich kilkanaście. Poziomem prac wyróżniała się firma Teodora Gundelacha i kilka pomniejszych.

Do roku 1885 przy ulicy powstało kilka kolejnych kamienic. Równocześnie Dziką pojechał pierwszy konny tramwaj, zastąpiony w roku 1908 elektrycznym. W drugiej połowie XIX wieku na części dawnego placu Broni wytyczono nowe parcele, prowadząc jednocześnie na ich tyłach bocznice kolejowe sięgające aż do ul. Stawki.

Mimo bliskości cmentarza i dużej liczby zakładów kamieniarskich pod koniec XIX wieku okolica zaczęła wchodzić w okres przeobrażenia: powstały nowe, dziś już nieistniejące przecznice Dzikiej, zabudowane rychło kamienicami o neobarokowym wystroju.

W roku 1895 u zbiegu ulic Dzikiej i Stawki powstało schronisko dla bezdomnych zwane „Cyrkiem”. Prowadzili je bracia Albertyni, znani z działalności na rzecz najuboższych i bezdomnych. Drewniane budynki schroniska zajęły obrzeża dawnego Placu Broni. W odróżnieniu od schroniska prowadzonego przez Albertynów na Pradze, na Dzikiej nocowali bezdomni z marginesu społecznego[4].

Pod numerem 9., gdzie od początków XX wieku wznosiła się oficyna zwieńczona manierystycznym szczytem, w okresie międzywojennym wzniesiono pawilon kina „Unja”. W tym czasie przy Dzikiej nie było wielu sklepów, poza dwoma sklepami kolonialnymi. Istniały też składy opałowe i drzewne. Nadal funkcjonowały zakłady kamieniarskie, do których dołączyły kolejne, działające po części jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku.

27 listopada 1930 przemianowano południowy odcinek ulicy Dzikiej pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Nowolipki i Niską nadając mu nazwę ul. Ludwika Zamenhofa[5]. Pozostały odcinek ulicy pomiędzy ulicami Niską i Powązkowską utrzymał dotychczasową nazwę. Według innego źródła w 1930 zmianie ulegała nazwa dłuższego odcinka ulicy, pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Nowolipki i Stawki[6].

W latach 1930–1933 przy Dzikiej działał teatr żydowski z salą na 1000 miejsc. Później funkcjonowało tam kino Unia, a od 1940 jawny teatrzyk Miraż. Budynek został zniszczony w czasie powstania warszawskiego[7].

W 1942 początkowy fragment nieparzystej strony ulicy przyłączono do getta. W jego obrębie znalazła się poza początkowym odcinkiem Dzikiej ul. Zamenhofa. Zabudowa obu ulic została zupełnie zniszczona w 1943. Kamienice poza murem, po aryjskiej stronie, zostały spalone w 1944. W sierpniu 1944 przy Dzikiej 17 Niemcy dokonali egzekucji ok. 200 osób. Wśród zamordowanych był m.in. architekt Marian Lalewicz[8].

Wypalone mury rozebrano w początkach roku 1946, zaś ocalałe warsztaty kamieniarskie działały jeszcze po roku 1945. Obecnie z historycznej zabudowy ulicy ocalała tylko czteropiętrowa kamienica braci Goldbandów (nr 17), wzniesiona w 1939 według projektu Edwarda Hersteina[9].

Przy ulicy Dzikiej znajdują się dwa pomniki granic warszawskiego getta, a przy skrzyżowaniu z ulicą Stawki – jeden z kamiennych bloków warszawskiego Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów.

W latach 1974–1978 przy ulicy Dzikiej wzniesiono osiedle Stawki[10].

Inne informacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Nazwa ulicy Dzikiej pojawia się w filmie Juliusza Machulskiego Kiler. Tytułowy Kiler dostaje od bossa mafijnego Siary mieszkanie na Dzikiej 102. Filmowy lokal znajduje się pod innym adresem, wnętrza kręcone są w budynku przy ul. Dzikiej 19/23. Sceny sprzed budynku nie pochodzą tak naprawdę z ul. Dzikiej, ponieważ w 1997, kiedy kręcony był film, budynek stał praktycznie na placu budowy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 144. ISBN 978-83-62189-08-3.
  2. Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 135, 142.
  3. Encyklopedia Warszawy. Suplement '96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996, s. 12. ISBN 83-01-12057-6.
  4. Paweł Rzewuski: Grzechy Paryża północy. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 2019, s. 96-104. ISBN 978-83-08-06949-3.
  5. Wyciąg z protokołu 91. posiedzenia plenarnego Rady Miejskiej dnia 27 listopada 1930 r.. „Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy”. nr 44, s. 4, 1931-03-16. 
  6. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 3. Dmochowskiego-Furmańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 69. ISBN 83-906629-2-2.
  7. Barbara Król-Kaczorowska: Teatry Warszawy. Budynki i sale w latach 1748-1975. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 209–210. ISBN 83-06-01183-X.
  8. Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 306. ISBN 978-83-273-0091-1.
  9. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 3. Dmochowskiego-Furmańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 73. ISBN 83-906629-2-2.
  10. Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 810, ISBN 83-01-08836-2.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]