Ulica Franciszkańska we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
88 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′23,838″N 17°01′52,494″E/51,106622 17,031248 | |||||||||||||
.jpg)
Ulica Franciszkańska – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2][3]. Łączy ulicę św. Doroty z ulicą Świdnicką[1][4][3]. Ma 88 m długości[1]. Pierzeję południową ulicy tworzy zabytkowy Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu. Przy skrzyżowaniu z ulicą Świdnicką w pierzei północnej znajduje się budynek domu handlowego Solpol.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W miejscu, w którym stoi współcześnie Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, położona była prywata, duża posesja, z dziedzińcem (plac Franciszkański) przy ulicy Świdnickiej 20[3][5]. Po 1351 r. wzniesiono w tym miejscu klasztor Augustianów eremitów wraz z kościołem, ufundowanym przez cesarza Karola IV[3][6][7] (który w 1612 r. przeszedł we władanie franciszkanów, minorytów[5]). Wytyczono wówczas, wraz z pierwszym rozplanowaniem tej części Starego Miasta, ulicę zapewniającą komunikację klasztoru i kościoła z ulicą Świdnicką. Istnieją przesłanki do przypuszczenia, że ulica została wybrukowana już w 1355 r. Natomiast pierwsze wzmianki o ulicy jako położonej koło kościoła św. Doroty pochodzą z 1403 r.[3]. Krzyżująca się z ulicą Franciszkańską ulica św. Doroty łączyła ówcześnie plac i kościół z Rynkiem[8].
Podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu lub uszkodzeniu skutkującym powojenną rozbiórką pozostałych ruin[7]. W przypadku ulicy Franciszkańskiej obszar po północnej jest stronie pozostawał niezabudowany od lat 50. XX wieku. W 1993 r. zbudowano na rogu ulicy Świdnickiej i Franciszkańskiej pierwszy z domów handlowych Solpol, który przylegał do historycznego domu handlowego M. Gerstel. Głównym projektantem był Wojciech Jarząbek, współpracujący przy tym projekcie z Pawłem Jaszczukiem i Janem Matkowskim, a projekt konstrukcji szkieletowej powstał w studiu Ar-5. Ocenia się postmodernistyczną architekturę obiektu jako oryginalną ale i kontrowersyjną, szczególnie w kontekście przyległej zabudowy historycznej. Były także podejmowane postulaty i działania zmierzające do ochrony budynku poprzez jego wpisanie do rejestru zabytków[7][9][10]. Oficjalne otwarcie nastąpiło 6 grudnia 1993 r.[10]
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- An der Dorotheengasse[11], An der Dorotheenkirche[3], do 1945 r.[11][3]
- Franciszkańska, od 1945 r.[1][11][3]
Wcześniejsza nazwa ulicy An der Dorotheengasse / An der Dorotheenkirche nawiązuje podobnie jak ulicy św. Doroty – Dorotheengassee, do położone tu kościoła pw. św Doroty[11][3][12]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.[1]
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106569D o długości 88 m[1] klasy dojazdowej[13] położona na działce o powierzchni 548 m2[1][14]. Ulica biegnie od ulicy św. Doroty do ulicy Świdnickiej[1][4]. Częściowo objęta jest strefą ograniczenia prędkości 30 km/h, a w rejonie skrzyżowania z ulicą św. Doroty i dalej wraz z placem Franciszkańskim strefą zamieszkania o ograniczeniu prędkości 20 km/h[15].
Ulice powiązane z ulicą Franciszkańską:
- skrzyżowanie:
- skrzyżowanie: ulica Świdnicka[1][18].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Południowa strona ulicy w całości zajęta jest przez zabytkowy kościół[4][19]. Północna strona pozostaje niezabudowana, z wyłączeniem działki przy skrzyżowaniu z ulicą Świdnicką, gdzie posadowiono dom handlowy Solpol 1[4][7][9][10].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.[20]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933200, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 1472 osób/km² przy 195 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[21].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Franciszkańska, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[22][23]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[24][25]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[26].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | fotografia |
|---|---|---|
| pierzeja południowa | ||
| Kościół klasztorny Augustianów Eremitów, następnie Franciszkanów, obecnie parafialny Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu ulica Świdnicka 31[19][22][27] (pl. Franciszkański[22]) |
lata 1351-1381, 3 ćwiartka XV wieku, 2 połowa XVII wieku, lata 1720-1730, II połowa XIX wieku, lata 1945-1947, 1968-1976, 2002-2003[19] (1351 r. - XVIII wiek[22]) 14 z 27.11.1947 r.[22] oraz A/292/90 z dnia 12.02.1962 r.[19][22][27] |
|
| zamknięcie osi widokowej w kierunku zachodnim | ||
| Szkoła, obecnie Niepubliczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek plac Franciszkański 1/3[19][28] |
1899 r. gez, mpzp[19][28] |
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1089 (Franciszkańska).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c d e f g h i Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkańska).
- ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 211 (Franciszkański).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 430 (Kościół św. St. W. i D.).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 889-890 (Świdnicka).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (Św. Doroty).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 109 (Centrum Handlowe Spolpol).
- ↑ a b c urbanity.pl 2019 ↓, Solpol.
- ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 13 (An der Dorotheengasse).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 38 (Dorotheengassee).
- ↑ Uchwała RMWr 2003 ↓, §12 ust. 10.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_37, 23/2.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5607-5608 (św. Doroty).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1090 (Franciszkański plac).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5648-5654 (Świdnicka).
- ↑ a b c d e f SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ a b c d e f NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 9007.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 1527.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2019-05-30] (pol.).
- Urbanity.pl [online] [dostęp 2019-09-11].
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Franciszkańska, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-23] (pol.).
- ul. Franciszkańska, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586161 [dostęp 2019-09-23] (pol.).
- ul. Franciszkańska, wikimapia.org [dostęp 2019-09-23] (pol.).
