Ulica Gorochowa w Petersburgu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Perspektywa ulicy od Placu Pionierskiego i Prospektu Zagorodnego w kierunku gmachu Admiralicji

Ulica Gorochowa[1][2] (ros. Гороховая улица) – jedna z głównych ulic w historycznym śródmieściu Petersburga. Rozpoczyna swój bieg przed gmachem Admiralicji, odchodząc od prospektu Admiralicji, przecina Mojkę, kanał Gribojedowa i Fontankę, kończy bieg na skrzyżowaniu z Prospektem Zagorodnym.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ulica została wytyczona na planie rozbudowy Petersburga przygotowanym przez Komisję ds. Budowy Sankt-Petersburga, powołanej w 1737 r. i kierowanej przez Piotra Jeropkina. Komisja ta postanowiła zorganizować układ urbanistyczny lewego brzegu Newy wokół trzech arterii zbiegających się w okolicach Admiralicji, rozchodzących się na południe, południowy wschód i południowy zachód w kierunku osad rzemieślniczych. Oprócz istniejących już Wielkiej Drogi Perspektywicznej (późniejszego Newskiego Prospektu) i Prospektu Wozniesieńskiego Jeropkin zaprojektował wytyczenie środkowej, biegnącej między nimi drogi, nazywanej wówczas Średnią lub Drugą Perspektywą[3][2]. Droga, której bieg pokrywa się z częścią ul. Gorochowej, jest zaznaczona na planie Morskiej Słobody, gdzie mieszkali robotnicy stoczni carskiej, w drugiej dekadzie XVIII w.[4] W II poł. XVIII w. ulicę zaczęto nazywać Perspektywą Admiralicji (ros. Адмиралтейская перспектива) lub Perspektywą Siemionowską[5], natomiast na planie Saint-Hilaire’a z lat 1765–1773 funkcjonuje jako Prospekt Gorochowy[4]. Część historyków wywodzi tę nazwę, początkowo nieoficjalną, od nazwiska kupca Garracha, przybyłego do Rosji z jednego z państw niemieckich i prowadzącego swój sklep przy tej ulicy. Kupiec miał następnie przybrać rosyjskie nazwisko Gorochow[4]. Inne źródło wskazuje jedynie, że w 1756 r. kupiec Gorochow (Rosjanin) otworzył przy ulicy sklep i zbudował dom[6]. Inni autorzy odrzucają obie wersje: według regionalistki Łarisy Brojtman kupiec Garrach nie jest wzmiankowany w żadnych dokumentach z epoki, a kupiec Gorochow, który w Petersburgu żył, zmienił nazwisko na Doroszenkow, zanim jeszcze powstała nazwa ulicy Gorochowej[4]. Pochodzenie nazwy ulicy, która stała się nazwą oficjalną w 1848 r., byłoby zatem nieustalone[4].

W 1838 r. na ulicy zainstalowano oświetlenie gazowe[4]. W XIX w. ulicę stopniowo zabudowano typowymi dla tej części miasta kamienicami z podwórkami, zaś na pierwszej kondygnacji budynków otwierano sklepy. Przy ulicy żyli kupcy, ale też przedstawiciele szlachty i rzemieślnicy[4]. W budynku pod nr 2 od połowy XIX w. swoją siedzibę miał gubernialny zarząd żandarmerii oraz gradonaczalstwo[7], miejski organ administracyjno-policyjny[8]. W 1877 r. w budynku tym Wiera Zasulicz dokonała nieudanego zamachu na gradonaczalnika gen. Fiodora Triepowa[9]. W czasie rewolucji lutowej z budynku gradonaczalstwa gen. Siergiej Chabałow dowodził próbami spacyfikowania demonstracji robotniczych i utrzymania caratu[10].

W 1918 r. ulica została przemianowana na Komissarowską[6]. Nazwa ta odnosiła się do faktu, że dawna siedziba gradonaczalstwa stała się w grudniu 1917 r. siedzibą Czeka[4]. W 1927 r. ulicy nadano imię Feliksa Dzierżyńskiego[6]. W 1991 r. przywrócono nazwę przedrewolucyjną[4]. Większość budynków przy ulicy powstała między końcem XVIII w. a pocz. w. XX[5].

Znaczące obiekty[edytuj | edytuj kod]

Budynek pod nr 2
  • tzw. dom Fitingofa, następnie budynek gradonaczalstwa pod nr 2, siedziba Czeka (do 1918 r.)[9], następnie piotrogrodzkich organów Czeka, potem GPU (do 1932 r.); obiekt pełni funkcje muzealne jako filia Muzeum Historii Politycznej Rosji[7]
  • dom towarzystwa ubezpieczeń od ognia pod nr 3, wzniesiony w latach 1912–1915 według projektu A. Kenela[5]
  • dom towarzystwa ubezpieczeniowego Salamandra pod nr 4, wzniesiony w latach 1908–1909 według projektu Mariana Pierietiatkowicza i Nikołaja Wieriowkina[5]
  • dom Orłowa-Dawydowa pod nr 5, wzniesiony w XVIII w. według projektu A. Grubego i przebudowany w latach 1834 i 1904[5]
Dom handlowy pod nr 15/75. Widoczny Czerwony Most na Mojce, po którym biegnie ul. Gorochowa
  • dawny Dom handlowy Esdersa i Scheefhalsa pod nr 15/75, wzniesiony w latach 1905–1907 według projektu K. de Roszefora i W. Lipskiego[5]
  • dawna szkoła dla głuchoniemych pod nr 18, przebudowana w I poł. XIX w. Budynek użytkowany przez Rosyjski Uniwersytet Pedagogicznym im. Hercena[5]
  • budynek pod nr 19 wzniesiony w 1834 r. według projektu A. Piela[5]
  • dom Grabbe pod nr 26, zabytek XVIII-wiecznej architektury barokowej[8]
  • budynek pod nr 47, wzniesiony w I poł. XIX w. i przebudowany w latach 70. XIX w. według projektu P. Sjuzora[5]
  • dom Domontowiczów pod nr 66, wzniesiony w I ćwierci XIX w.[5]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ J. Miles, Petersburg, s. 112.
  2. ↑ a b M. Wilk, Petersburg, s. 43.
  3. ↑ J. Miles, Petersburg, s. 110–112.
  4. ↑ a b c d e f g h i Улица Гороховая [online], visit-petersburg.ru [dostęp 2021-09-19].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Nikitienko, Гороховая ул. [online], encspb.ru [dostęp 2021-09-19].
  6. ↑ a b c Red. B. Piotrowski i in., Pietierburg..., s. 186–187.
  7. ↑ a b Музей и филиалы [online], polithistory.ru [dostęp 2021-09-19].
  8. ↑ a b Red. B. Piotrowski i in., Pietierburg..., s. 165.
  9. ↑ a b J. Miles, Petersburg, s. 417.
  10. ↑ L. Bazylow, Obalenie caratu, Warszawa 1977, s. 369.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
  • red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel’stwo Bol’szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1.
  • M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Gorochowa_w_Petersburgu&oldid=71012352”