Ulica Wielka w Poznaniu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ulica Wielka
Stare Miasto
Ilustracja
Róg ul. Wielkiej, Mostowej i Garbar
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Przebieg
0 Stary Rynek
10 ul. Żydowska
50 ul. Klasztorna
100 ul. Szewska / ul. Ślusarska
światła 240 ul. Garbary
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Wielka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „ulica Wielka”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Wielka”
Ziemia52°24′31,9″N 16°56′01,6″E/52,408870 16,933780
Część przy Starym Rynku

Ulica Wielka (d. Tumska, Szeroka[1]) – ulica w Poznaniu na Starym Mieście, na osiedlu Stare Miasto biegnąca od Starego Rynku w kierunku wschodnim. W średniowieczu nosiła nazwę Tumska (platea summi) oraz Wielka (platea magna), do 1919: Breitestrasse, 19191939: Szeroka, 1939-1945: Breitestrasse, od 1945: Wielka. W ciągu ulicy zlokalizowana była brama stanowiąca element murów miejskich.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ulica została wytyczona w 1253, wraz z lokacją miasta[1]. W średniowieczu i w okresie I Rzeczypospolitej należała do najludniejszych i najważniejszych w mieście. Wychodząc z północno-wschodniego narożnika Rynku łączyła go z Bramą Wielką (rozebraną na początku XIX wieku[1]; w 1996 odkryto jej XVI-wieczne fragmenty[2]), Chwaliszewem, Ostrowem Tumskim (katedrą), a dalej wyprowadzała ruch w kierunku wschodnim: Warszawy, Torunia i Gdańska. Miała charakter przede wszystkim rzemieślniczy, z przewagą rzemiosł skórzanych (głównie kuśnierze) i metalowych, ze szczególnym udziałem złotników[3].

Ulica i fasady zlokalizowanych przy niej kamienic zostały prawie całkowicie przebudowane po II wojnie światowej. Również wylot traktu w stronę Chwaliszewa i Mostu Chwaliszewskiego (obecnie plac Międzymoście) wyglądał przed wojną zupełnie inaczej i był ściśle zabudowany kamienicami[4].

Obiekty[edytuj | edytuj kod]

W czasach I Rzeczypospolitej jedną z najokazalszych kamienic miejskich, był wzorowany na Pałacu Górków, budynek pod obecnym numerem 1. Zajmował kilka parceli, dysponował sadzawką i arkadowymi krużgankami otaczającymi z dwóch stron dziedziniec. Od strony ul. Żydowskiej miał dwupiętrowe skrzydło boczne[5]. W obecnej kamienicy przez kilkanaście lat po II wojnie światowej działał klub studencki Od Nowa, powstały na fali odwilży popaździernikowej. Pod numerem 9 (na narożniku ulicy Szewskiej) stoi kamienica zaprojektowana przez Hugona Kindlera, architekta oraz członka rady miejskiej (1855-1930[1]) i wzniesiona w 1896[1] lub 1894[3]. Był to dom własny artysty, co przypominają elementy dekoracji nawiązujące do budownictwa. Kamienica nr 20 pochodzi z 1907[1] lub 1910[3]. Wzniosło ją Towarzystwo Handlowe braci Panke z przeznaczeniem m.in. na dom towarowy. Jest jedną z pierwszych w Poznaniu budowli żelbetowych. Jej fasada cechuje się stylistyką secesji i wczesnego modernizmu (według Marcina Libickiego był to prawdopodobnie pierwszy w Poznaniu dom, który zerwał ze stylistyką historyzującą[1]). Podobną funkcję pełniła kamienica pod numerem 21 należąca w przeszłości do przedsiębiorcy Otto Sterna, który miał również inne posesje przy ulicy Woźnej. Budynek ten ma charakterystyczne dekoracje z cegły glazurowanej[3].

W okresie międzywojennym ulica zasiedlona była w dużej mierze przez kupców i przemysłowców. Istniały tu m.in. kolektura loteryjna Juliana Langnera, drukarnia Józefa Goździejewskiego (nr 9), a także wydawnictwo Artura Gustowskiego specjalizujące się w ekonomicznych i handlowych periodykach naukowych (nr 10), przejęte później przez jego syna Lecha Gustowskiego, dyplomatę. Na południowym narożniku Garbar powstała po 1830 jedna z pierwszych w mieście cukierni prowadzona przez Włocha, Jakuba Prevostiego[1]. W budynku numer 18 z 1902 mieszkał lekarz Zakładu dla Głuchoniemych na Śródce, Bolesław Broekere, jak również pracujący często za darmo na rzecz ubogich, doktor Kazimierz Rabski z Miłosławia. W tym samym budynku funkcjonowała wytwórnia cukierków i pierników Czesława Mielcarzewicza, a obok sklep kolonialny Cygański i Semma i hurtownia galanteryjna Leona Siega[4].

W połowie ulicy działało kino Corso, późniejszy Gong, zlikwidowany w latach 90. XX wieku. W 1932 wybuchł tutaj pożar w kabinie operatora, który doznał poważnych poparzeń przy próbie ratowania taśm filmowych[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h Marcin Libicki, Poznań – przewodnik, Piotr Libicki (ilustr.), Poznań: Wyd. „Gazeta Handlowa”, 1997, s. 291–293, ISBN 83-902028-4-0, OCLC 69302402.
  2. Włodzimierz Łęcki, Poznań. Przewodnik, Zysk i S-ka, Poznań, 2010, s. 96, ISBN 978-83-7506-466-7.
  3. a b c d Poznań – przewodnik po zabytkach i historii, Janusz Pazder (oprac.), Jerzy Borwiński, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 99–101, ISBN 83-87847-92-5, OCLC 830535344.
  4. a b c Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Część 2, Wydawnictwo Kwartet, Poznań, 2006, s. 84–86, ISBN 83-60069-25-5.
  5. Atlas architektury Poznania, Janusz Pazder (red.), Aleksandra Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 306, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Zygmunt Zaleski, Nazwy ulic w Poznaniu, Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
  • Zbigniew Zakrzewski, Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Wydawnictwo Poznańskie, 1971
  • Poznań plus 4 – plan miasta 1:20.000, wyd. Demart, Warszawa, 2006, ISBN 83-7427-282-1.