Ulica prez. Gabriela Narutowicza w Łodzi
| Centrum, Fabryczna, Radiostacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Skrzyżowanie z ul. Uniwersytecką | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
2,9 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 51°46′18,8″N 19°28′12,7″E/51,771878 19,470197
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica prez. Gabriela Narutowicza w Łodzi – ulica w Łodzi mająca 2900 metrów długości, łącząca ulicę Piotrkowską z ulicą Konstytucyjną.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1821 roku Rajmund Rembieliński – Prezes Komisji Województwa Mazowieckiego – rozpoczął działania zmierzające do regulacji (utworzenia) osady fabrycznej. Nowa osada, nazwana Nowym Miastem, powstała w latach 1821–1823 i znajdowała się na południe od „starej” wiejskiej Łodzi, czyli gruntów Starego Miasta[1]. W 1823 roku podjęto decyzję o powiększeniu obszaru przeznaczonego pod zakłady rękodzielnicze[2]. W związku z tym w latach 1824–1828 na południe od Nowego Miasta (na terenach miejskich oraz rządowych) utworzono kolejną osadę przemysłową, przeznaczoną pod osiedlenie przede wszystkim tkaczy lnu i bawełny, którą nazwano Łódka. Wraz z parcelacją gruntów i regulacją ulicy Piotrkowskiej wyznaczono siedem jej przecznic. Jedną z wówczas wyznaczonych została współczesna ulica Narutowicza[3].
Od co najmniej 1830 roku ulicę nazywano Dzielna. Przyczyną nadania takiej nazwy było „rozdzielanie” Nowego Miasta od położonej dalej na południe osady dla prządków (Łódki)[4]. W latach 1915–1918 używano również niemieckiej nazwy Bahnstrasse, a od 1918 w użyciu była nazwa Dzielna[5]. W roku 1924 ulicy nadano imię prezydenta Gabriela Narutowicza[4]. W latach 1940–1945 ulica nosiła imię Schlageterstrasse[5], na cześć Alberta Schlagetera, członka bojówek nazistowskich rozstrzelanego w 1923 roku[potrzebny przypis]. Po wojnie przywrócono ulicy imię Gabriela Narutowicza.
Od 1869 roku ul. Dzielną oświetlało 20 latarni gazowych. W 1913 roku została już oświetlona lampami elektrycznymi. W latach 1916–1917 ułożono na niej bruk drewniany. W 1931 roku na odcinku od ul. Piotrkowskiej do ul. Skwerowej (dziś – ul. POW) stała się aleją spacerową. Zabroniono na niej ruchu wozów, samochodów ciężarowych i wózków ręcznych. Do 1938 wszystkie kamienice podłączono do kanalizacji. W okresie powojennym, na odcinku pomiędzy ulicami Piotrkowską a Kilińskiego, prowadzono rozbiórki historycznych budynków południowej pierzei ulicy Narutowicza[potrzebny przypis].
Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- pałac Franciszka Fischera – ul. Narutowicza 1
- kamienica braci Auerbachów – ul. Narutowicza 32
- hotel Polonia Palast – ul. Narutowicza 38
- kamienica Rachmila Lipszyca – ul. Narutowicza 44
- gmach Pocztowej Kasy Oszczędności – ul. Narutowicza 45
- kamienica (znajduje się w niej m.in. kancelaria prawosławnej diecezji łódzko-poznańskiej) – ul. Narutowicza 46
- willa Gustawa Schreera – ul. Narutowicza 48
- willa Jezajasza Kestenberga – ul. Narutowicza 59
- dawne Gimnazjum Żeńskie Heleny Miklaszewskiej – ul. Narutowicza 59a
- Collegium Anatomicum – ul. Narutowicza 60
- Szkoła Zgromadzenia Kupców – ul. Narutowicza 68
- park im. Stanisława Staszica
- park im. Jana Matejki
Inne[edytuj | edytuj kod]
- Uniwersytet Łódzki
- TVP3 Łódź
- Filharmonia Łódzka
- Kombinat gastronomiczny „Kaskada” – ul. Narutowicza 7/9
- pomnik Stanisława Moniuszki
- plac Henryka Dąbrowskiego
- pomnik prof. Tadeusza Kotarbińskiego – ul. Narutowicza 68
- pomnik Stanisława Staszica w Łodzi
- Radio Łódź
- park im. Stanisława Moniuszki
Obecnie nieistniejące[edytuj | edytuj kod]
- synagoga Eliasza Łódzkiego w Łodzi (ul. Dzielna 29)
- synagoga Józefa Nelkina w Łodzi
- synagoga Szmula Ledermana i Arona Fridricha w Łodzi
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 6.
- ↑ Janik i in. 2012 ↓, s. 39.
- ↑ Rynkowska 1970 ↓, s. 7.
- ↑ a b Dariusz Kędzierski: Ulice Łodzi. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2009, s. 85. ISBN 978-83-61253-45-7.
- ↑ a b Narutowicza Gabriela. [w:] Baza: Ulice Łodzi [on-line]. WiMBP w Łodzi. [dostęp 2020-11-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.
- Maciej Janik, Jacek Kusiński, Mariusz Stępniewski, Zdzisław Szambelan: Łódź na mapach 1793–1939. Wyd. I. Łódź: Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2012. ISBN 978-83-927666-3-6.