Ulmer Münster
48°23′55″N 9°59′33″E/48,398611 9,992500 Widok fasady (zachodnia strona kościoła) | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii  | |||||||||||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||||||||||
| 48°23′55″N 9°59′33″E/48,398611 9,992500
| |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
Ulmer Münster (dawniej Münster Unserer Lieben Frau in Ulm[1], czyli kościół Najświętszej Marii Panny w Ulm[2]), zwyczajowo katedra[a] w Ulm[4] lub katedra ulmska[5][6] – zabytkowy gotycki kościół parafialny[1] w Ulm, początkowo katolicki, następnie (od reformacji) protestancki.
Od 1890 (roku zakończenia budowy) kościół w Ulm, dzięki wieży mającej 161,53 metrów, jest najwyższym kościołem na świecie[7][8] (tytuł ten przejął od katedry w Kolonii); do 1901 (roku zakończenia budowy ratusza w Filadelfii) był też drugim (po Mole Antonelliana) co do wielkości budynkiem.
W przeciwieństwie do kościoła Trójcy Świętej, ocalał podczas alianckich bombardowań miasta (najcięższe, w którym zniszczono 81% śródmieścia, miało miejsce 17 grudnia 1944), prawdopodobnie z powodu swojej wartości historycznej oraz dlatego, że stanowił punkt orientacyjny dla pilotów[9].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budowę rozpoczął Heinrich Parler w końcu XIV wieku, a kontynuował Ulrich von Ensingen (współbudowniczy katedry w Bazylei). W średniowieczu wnętrze mieściło około 20 tysięcy stojących osób (co w okresie budowy dwukrotnie przekraczało liczbę obywateli miasta); obecnie znajduje się w nim 2000 miejsc siedzących[3].
Wieża kościoła została zbudowana w stylu gotyckim. Projektantem był Matthäus Böblinger, który jednak nigdy nie zrealizował swojego planu z uwagi na niewłaściwy dobór materiałów budowlanych, kończący próby wzniesienia obiektu niepowodzeniem. W wiekach późniejszych konieczne było ciągłe stabilizowanie zrealizowanego dolnego odcinka. Do sprawy budowy wrócono dopiero w XIX wieku, wraz z zainteresowaniami neogotykiem. Budowa trwała więc, z przerwami, od 1377 do 1890.
Wieża jest dostępna dla zwiedzających – najwyższa platforma widokowa mieści się na samym szczycie budowli. Dostęp do niej zapewnia 768 krętych stopni. Ze szczytu widoczne są (przy dobrej pogodzie) nawet Alpy Szwajcarskie.
Najważniejsze elementy zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
Do świątyni prowadzi pięć portali z bogato zdobionymi tympanonami. Nad drzwiami głównymi przedstawiono sceny z Księgi Rodzaju zrealizowane przez Mistrza Hartmanna. W pięcionawowym wnętrzu najważniejszymi dziełami sztuki są:
- ambona z bardzo wysokim baldachimem, na którego szczycie umieszczona jest druga ambona, niedostępna dla ludzi, symbolizująca boskie pochodzenie słów kaznodziei
- tabernakulum z ażurowym, również bardzo wysokim, baldachimem
- bogato zdobione stalle w prezbiterium (1469–1474), autorstwa Jörga Syrlina Starszego i Michela Erharta
- fresk Sąd Ostateczny, nad ścianą oddzielającą nawy od prezbiterium, widoczny z prawie każdego miejsca świątyni
- kaplica Besseserów, z zachowanymi oryginalnymi witrażami z XV wieku
- w zachodnim portalu świątyni witraże ze scenami pasyjnymi i wizerunkami świętych, wykonane przez Hansa Ackera.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Münster Unserer Lieben Frau [online], Landesamt für Denkmalpflege Baden-Württemberg [dostęp 2018-01-27] (niem.).
- ↑ Achim Timmermann. A Promise of Paradise. Microarchitecture, Baptism and the Font Ciborium of St. Severus in Erfurt. „Biuletyn Historii Sztuki”. 69 (3 i 4), s. 177–188, 2007.
- ↑ a b Najbardziej imponujące budynki świata [online], BiuroRekordow.pl, 4 stycznia 2012 [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Tadeusz Broniewski: Historia architektury w zarysie. Wrocław: Ossolineum, 1959, s. 193.
- ↑ Ulm – najlepsze połączenie tradycji i nowoczesności [online], Deutsche Zentrale für Tourismus [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Adalbert Kraetzig, Janssen i historia reformacji, Kraków: www.ultramontes.pl, 2015 [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Der Westturm [online], Ulmer Münster [zarchiwizowane z adresu 2017-07-03] (niem.).
- ↑ Baugeschichte, [w:] Münsterbauhütte Ulm der Evangelischen Gesamtkirchengemeinde [online], Münsterbauamt Ulm [dostęp 2018-01-27] (niem.).
- ↑ Ulm Minster, Germany. worldsiteguides.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-09)]., World site guides.com [dostęp 01.02.2018]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gordon MacLachlan: Niemcy – część południowa. Bielsko-Biała: Pascal, 1998, s. 279 i 280. ISBN 83-87037-96-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Das Ulmer Münster [online], Stadt Ulm online [dostęp 2018-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-28] (niem.).