Umarłem, aby żyć

Umarłem, aby żyć
Gatunek	film wojenny
Rok produkcji	1984
Data premiery	8 września 1984
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	88 min
Reżyseria	Stanisław Jędryka
Scenariusz	Jerzy Janicki
Główne role	Andrzej Grabarczyk Janusz Bukowski Zygmunt Hübner Henryk Talar
Muzyka	Małgorzata Bieniek
Zdjęcia	Mieczysław Jahoda
Scenografia	Zenon Różewicz
Kostiumy	Małgorzata Zduleczny
Montaż	Barbara Kosidowska
Produkcja	Studio Filmowe Oko
Kontynuacja	Po własnym pogrzebie (1989)

Umarłem, aby żyć – polski film wojenny z 1984 roku w reżyserii Stanisława Jędryki.

Film miał dwie kontynuacje: Po własnym pogrzebie (1989) i Urodzony po raz trzeci (1989).

Fabuła

Film nawiązuje do wspomnień Stanisława Miedzy-Tomaszewskiego i traktuje o jego losach wojennych. Tomaszewski w czasie II wojny światowej działał w konspiracji. W 1941 został schwytany przez Gestapo i zidentyfikowany jako ważny konspirator znający szyfry dotyczące rozpracowania konspiracji na terenie III Rzeszy.

W postać Tomaszewskiego wcielił się Andrzej Grabarczyk grający Leopolda Wójcika. Wójcik został aresztowany i osadzony na Pawiaku. Obawiając się, że może nie wytrzymać bicia i tortur podczas przesłuchań w siedzibie Gestapo, Wójcik prosi o przekazanie mu trucizny.

Konspiracja kontaktuje się w tej sprawie z prof. Pytlem (Zygmunt Hübner). Ten jednak stanowczo sprzeciwia się przekazaniu trucizny i wymyśla aby wydobyć Wójcika, zakażając go umyślnie tyfusem. W ten sposób zajdzie konieczność przywiezienia Wójcika do szpitala. Mjr Wróbel (Janusz Bukowski) planuje akcję zbrojną w szpitalu, ale prof. Pytel zdając sobie sprawę, że grozi to zemstą ze strony Niemców przeciwstawia się temu pomysłowi. Prof. Pytel nie wyraża zgody na taką akcję i proponuje fortel z fikcyjną operacją wyrostka robaczkowego, która ma się nie udać.

Wójcik trafia do szpitala pod strażą z rozpoznaniem tyfusu i symuluje atak ślepej kiszki. Prof. Pytel zarządza operację podwyższonego ryzyka, operowany ma być pacjent z chorobą zakaźną. W czasie „operacji” Wójcik zostaje podmieniony na ciało jego sobowtóra. Wójcik uzyskuje wolność, a Niemcy pozostali w przekonaniu, że ich więzień zmarł na stole operacyjnym.

Obsada (kolejność alfabetyczna)

• Jacek Borkowski – Heymann, adiutant Mosera
• Janusz Bukowski – Wróbel, major AK
• Anna Ciepielewska – Maria Wójcikowa, matka Leopolda
• Joanna Duchnowska – dziewczyna w kawiarni
• Zygmunt Fok – dozorca
• Alfred Freudenheim – tajniak w kawiarni
• Iwona Głębicka – pielęgniarka asystująca przy „operacji”
• Maciej Góraj – Krzysztof, lekarz w szpitalu na Solcu
• Andrzej Grabarczyk – Leopold Wójcik
• Ryszarda Hanin – służąca chorego na tyfus profesora
• Zygmunt Hübner – profesor Tadeusz Pytel
• Joanna Jędryka – siostra Salomea
• Michał Juszczakiewicz – ranny aresztowany przez gestapo w szpitalu
• Roman Kosierkiewicz – woźnica wożący „Wróbla” do szpitali
• Jerzy Kramarczyk – „reperujący” windę
• Eugeniusz Kujawski – Obergruppenführer Hans Moser
• Ewa Kuryło – pielęgniarka asystująca przy „operacji”
• Marek Lewandowski – niemiecki specjalista od szyfrów
• Halina Łabonarska – lekarka na Pawiaku
• Piotr Machalica – „Kmicic”, współwięzień Wójcika na Pawiaku
• Mirosława Marcheluk – Maria Bruzdowa, matka zmarłego w szpitalu na Solcu Krzysztofa
• Anna Milewska – żona profesora Pytla
• Stanisław Niwiński – chirurg ze szpitala Dzieciątka Jezus
• Marek Nowakowski – kierowca karetki przewożący zwłoki
• Wojciech Pastuszko
• Bronisław Pawlik – Zygmunt Bruzda, ojciec zmarłego w szpitalu na Solcu Krzysztofa
• Paweł Przybyła
• Beata Poźniak – pielęgniarka pomagająca doktorowi Leśniakowi
• Zbigniew Sawan – chory na tyfus profesor, przyjaciel Pytla
• Andrzej Szenajch – „reperujący” windę
• Karol Strasburger – gestapowiec w szpitalu
• Henryk Talar – Hauptsturmführer Knothe, dowódca Pawiaka
• Aleksander Trąbczyński – szpicel śledzący Wójcika
• Marek Walczewski – lekarz na Pawiaku
• Wojciech Wysocki – doktor Leśniak
• Jerzy Zass – Prahl, strażnik więzienny na Pawiaku
• Jolanta Zykun – pielęgniarka
• Stanisław Miedza-Tomaszewski – pojawia się w pierwszych i ostatnich minutach filmu

Informacje dodatkowe

• Film został zrealizowany w ciągu 24 dni zdjęciowych.
• Plenery filmowe były w Warszawie, zdjęcia zrealizowano w celach Pawiaka, a sceny szpitalne w szpitalu na Lindleya i w Szpitalu Praskim.
• Stanisław Miedza-Tomaszewski oprócz epizodycznej roli narracyjnej, pełnił także rolę konsultanta.
• Z roku 1970 pochodzi spektakl teatru telewizji pod tym samym tytułem, w reżyserii Edwardy Paszkowskiej, w obsadzie: Edmund Fetting jako profesor, Janusz Bukowski jako Wójcik oraz Jan Englert w roli doktora Leśniaka.

Bibliografia

• filmpolski.pl: Umarłem, aby żyć (pol.). [dostęp 11 października 2008].
• Stanisław Miedza-Tomaszewski: Benefis konspiratora: umarłem aby żyć. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. ISBN 83-03-00954-0. (pol.)

Linki zewnętrzne

• Umarłem, aby żyć w bazie filmpolski.pl
• Umarłem, aby żyć w bazie IMDb (ang.)
• Umarłem, aby żyć w bazie Filmweb