Underclass
Underclass (podklasa społeczna) – specyficzna, niejednolita kategoria społeczna, skupiająca ludzi trwale pozostawionych poza nawiasem społeczeństwa (np. biedni, uliczni przestępcy, narkomani, bezdomni, alkoholicy, pozbawieni opieki umysłowo chorzy). Jedną z przyczyn jej powstawania jest uzależnienie się od pomocy socjalnej – skutek uboczny działania państwa opiekuńczego (podejście behawioralne) lub skutek uboczny makroekonomicznych przemian gospodarczych (podejście strukturalne). W hierarchicznym porządku znajduje się ona na najniższym szczeblu drabiny społecznej.
Wyróżnikami członków "underclass" są: trwała nieobecność na rynku pracy, przynależność kulturowa i rasowa, segregacja przestrzenna.
Podstawowe składniki identyfikujące jej obecność:
- bezrobocie wśród młodych mężczyzn;
- przestępstwa dokonywane przeciwko osobom;
- duża dzietność w rodzinach dysfunkcyjnych.
Poziomy analizy "underclass"[edytuj | edytuj kod]
Według Mary Daly istnieje pięć poziomów analizy "underclass":
- przestrzenny – znajdowania się w bliskości przestrzennej z innymi osobami w podobnej sytuacji ekonomiczno-społecznej;
- strukturalny – wykluczenie społeczne i marginalizacja;
- temporalny – trwanie określonych warunków i zachowań przez dłuższy czas;
- deprywacji – równoczesne doświadczanie różnych problemów społecznych (np. bieda, alkoholizm i złe warunki mieszkaniowe);
- kulturowy – cechy "kultury ubóstwa" jako podobieństwa kulturowe.
Koncepcja "kultury ubóstwa" Oscara Lewisa[edytuj | edytuj kod]
Według niektórych badaczy da się wyróżnić w miarę homogeniczny świat podkulturowy "underclass", na który składają się brak umiejętności planowania przyszłości, rezygnacja, fatalizm i tolerancja dla patologii. W koncepcji Oscara Lewisa, długotrwałe ubóstwo ma nadbudowę kulturową – nędza ma odrębną strukturę i zasady funkcjonowania, w tym sensie tworzy subkulturę.
- "kultura ubóstwa" jest charakterystyczna dla grupy najuboższej w społeczeństwie;
- bieda jest dziedziczna;
- na poziomie rodziny brak jest dzieciństwa jako etapu chronionego;
- powszechną formą związków są konkubinaty lub związki matriarchalne;
- na poziomie psychologicznym wiąże się ona z poczuciem zepchnięcia na margines, bezradnością, uzależnieniem, widzeniem siebie jako kogoś gorszego od innych.
Anthony Giddens stwierdza, że o ile początkowo pojęcie "underclass" było klarowne, w wyniku wciągnięcia jej istnienia jako argumentu w krytyce państwa opiekuńczego, rozwodniło się i uległo upolitycznieniu.
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Bauman, Zbędni, niechciani, odtrąceni – o biednych w zamożnym świecie, "Kultura i społeczeństwo" 2: 3-18, 1998.
- Henryk Domański, Polska underclass?, "Wiadomości kulturalne" 7:9, 1998.
- John Kenneth Galbraith, Istota masowego ubóstwa, Warszawa 1987.
- Arkadiusz Karwacki, Dominik Antonowicz, Underclass i kultura biedy w środowiskach popegieerowskich w kontekście sporów teoretycznych i interpretacyjnych, "Studia socjologiczne" 2003, nr 3 (170).