Unia Wolności

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Unia Wolności
Państwo

 Polska

Skrót

UW

Lider

Tadeusz Mazowiecki (1994–1995), Leszek Balcerowicz (1995–2000), Bronisław Geremek (2000–2001), Władysław Frasyniuk (2001–2005)

Data założenia

23 kwietnia 1994

Data rozwiązania

7 maja 2005

Ideologia polityczna

centryzm, liberalizm, chrześcijańska demokracja, socjalliberalizm, liberalny konserwatyzm

Poglądy gospodarcze

liberalizm gospodarczy, wolny rynek, neoliberalizm

Liczba członków

ok. 10 tys. (2004)[1]

Członkostwo
międzynarodowe

Europejska Partia Ludowa (1996–2002), Partia Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów (2003–2005)

Grupa w Parlamencie
Europejskim

Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy

Młodzieżówka

Stowarzyszenie „Młodzi Demokraci” (1994–2001), Młode Centrum (2001–2005)

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Unia Wolności (UW) – polska partia polityczna o charakterze centrowym[2], powstała 23 kwietnia 1994 z połączenia dwóch działających od 1990 ugrupowań: Unii Demokratycznej (UD) i Kongresu Liberalno-Demokratycznego (KLD). W latach 1997–2000 Unia Wolności była koalicjantem Akcji Wyborczej Solidarność, z którą współtworzyła rząd Jerzego Buzka. Do 2001 była reprezentowana w Sejmie, przez cały okres istnienia w Senacie, a od 2004 w Parlamencie Europejskim. Należała do Europejskiej Partii Ludowej, a następnie do Partii Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów. 7 maja 2005 została przekształcona w Partię Demokratyczną – demokraci.pl[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Lata 1994–1997[edytuj | edytuj kod]

Tadeusz Mazowiecki. Przewodniczący Unii Wolności w latach 1994–1995
Leszek Balcerowicz. Przewodniczący Unii Wolności w latach 1995–2000

Po wyborach parlamentarnych w 1993 Unia Demokratyczna została największą partią opozycyjną w Sejmie, natomiast jej główny koalicjant w rządzie Hanny Suchockiej, Kongres Liberalno-Demokratyczny, nie przekroczył progu wyborczego[4]. Po wyborach obie formacje rozpoczęły prowadzenie rozmów zjednoczeniowych, które skutkowały powołaniem 23 kwietnia 1994 nowego ugrupowania pod nazwą Unia Wolności[5]. Nazwa ugrupowania została przyjęta z inicjatywy Leszka Balcerowicza i Aleksandra Smolara[6].

Pierwszym przewodniczącym UW został dotychczasowy lider UD Tadeusz Mazowiecki[7], jego zastępcą mianowano przewodniczącego KLD Donalda Tuska. Pierwszymi wyborami, w których UW wystartowała, były wybory samorządowe. W wielu miastach stała się główną siłą, co pozwoliło jej przedstawicielom objąć stanowiska prezydentów m.in. w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Łodzi, Szczecinie, Toruniu, Poznaniu, Zielonej Górze, Bielsku-Białej i Płocku[8].

W dniach 1–2 kwietnia 1995 odbył się kongres, na którym nowym przewodniczącym został Leszek Balcerowicz[9] (pokonując w głosowaniu Tadeusza Mazowieckiego), a jego zastępcą Tadeusz Syryjczyk[10]. Według niektórych badań opinii publicznej popierało ją ponad 20% wyborców[11]. W wyborach prezydenckich w 1995 UW wystawiła kandydaturę Jacka Kuronia, który zdobył 9,22% głosów i zajął trzecie miejsce[12]. W drugiej turze unia poparła Lecha Wałęsę. W 1996 Unia Wolności przystąpiła do chadeckiej Europejskiej Partii Ludowej. W dniach 7–8 lutego 1996 podpisała porozumienia programowe o współpracy z Partią Konserwatywną, Stronnictwem Ludowo-Chrześcijańskim, Stronnictwem Demokratycznym i Partią Republikanie[13]. W styczniu 1997 odeszła grupa działaczy z prawicowego skrzydła partii (m.in. kilku posłów z Janem Marią Rokitą i Bronisławem Komorowskim na czele)[14], która współtworzyła Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe[15]. Pod koniec II kadencji Sejmu klub UW liczył 65 posłów[16]. W Senacie unię reprezentował wówczas siedmioosobowy Senatorski Klub Demokratyczny[17].

Lata 1997–2001[edytuj | edytuj kod]

Na początku 1997 niektóre sondaże dawały jej poparcie poniżej 5%[18]. Jednocześnie według badań OBOP z tego samego czasu zarówno partia, jak i jej niektórzy politycy mieli wysoką rozpoznawalność[19]. Kampanię wyborczą do parlamentu rozpoczęła konwencja krajowa z 22 czerwca[11]. W wyborach parlamentarnych w 1997 Unia Wolności wystartowała samodzielnie, przyjmując na swoje listy przedstawicieli Stronnictwa Demokratycznego. UW zajęła trzecie miejsce, uzyskując 13,4% głosów i otrzymując 60 mandatów poselskich oraz 8 mandatów senatorskich[20] (senatorowie utworzyli Klub Demokratyczny Senatu)[21]. W październiku tego samego roku utworzyła wraz z Akcją Wyborczą Solidarność koalicję rządową[22]. W rządzie Jerzego Buzka objęła sześć resortów, reprezentowana była przez wicepremiera Leszka Balcerowicza (kierującego również Ministerstwem Finansów), a także Bronisława Geremka (MSZ), Janusza Onyszkiewicza (MON), Hannę Suchocką (sprawiedliwość), Joannę Wnuk-Nazarową (kultura i sztuka) oraz Eugeniusza Morawskiego (transport i gospodarka morska).

W wyborach samorządowych w 1998 UW uzyskała 11,6% głosów[23], wprowadzając po kilku przedstawicieli do większości sejmików. Utraciła także władzę w wielu miastach (na rzecz AWS lub SLD), jej reprezentanci zostali prezydentami m.in. Warszawy, Gliwic, Olsztyna, Poznania i Tychów. W tym samym roku UW zasiliła grupa postsolidarnościowych polityków skupionych wokół Zbigniewa Bujaka, którzy odeszli z Unii Pracy[24].

Bronisław Geremek. Przewodniczący Unii Wolności w latach 2000–2001

6 czerwca 2000, na skutek m.in. konfliktu w warszawskiej gminie Centrum, unia zerwała koalicję rządową z AWS, a jej ministrowie złożyli rezygnacje[20]. Podczas wyborów prezydenckich w 2000 UW zdecydowała się nie wystawiać swojego kandydata i nie udzielać oficjalnego poparcia, nawołując wyborców do dokonania indywidualnego wyboru kandydata[25]. Znaczna część jej działaczy i zwolenników poparła wówczas Andrzeja Olechowskiego. 16 grudnia 2000 nowym przewodniczącym partii został Bronisław Geremek, pokonując Donalda Tuska stosunkiem głosów 336 do 261[26]. W styczniu 2001 z partii odeszła część członków, w tym 2 senatorów (m.in. wicemarszałek Donald Tusk, wokół którego skupiona była ta grupa) i około 10 posłów, wywodzących się głównie z dawnego KLD, którzy współtworzyli następnie Platformę Obywatelską[27]. Pod koniec kadencji klub UW liczył 47 posłów[28].

W wyborach parlamentarnych w 2001 UW uzyskała 3,1% głosów (zajmując ósme miejsce) i nie weszła do Sejmu[29], przekraczając jednak próg uprawniający do otrzymywania dotacji z budżetu. Pięciu jej kandydatów (1/4 startujących) zostało natomiast senatorami w ramach Bloku Senat 2001.

Lata 2001–2005[edytuj | edytuj kod]

Władysław Frasyniuk. Przewodniczący Unii Wolności w latach 2001–2005

Wyborcza porażka spowodowała zmiany w kierownictwie partii, nowym przewodniczącym został były poseł Władysław Frasyniuk[30]. Przed wyborami samorządowymi w 2002 UW początkowo podpisała porozumienie z Ruchem Społecznym i SKL-RNP, tworząc Front Demokratyczny Wspólnota 2002[31]. Ostatecznie do sejmików wystartowała jako Unia Samorządowa, wprowadzając trzech radnych w województwach śląskim i dolnośląskim[29]. Jej przedstawiciele dostali się też do sejmików warmińsko-mazurskiego (z listy SLD-UP) i małopolskiego (z listy WM). Wkrótce po tych wyborach z partii odszedł jej założyciel Tadeusz Mazowiecki[31]. Unia Wolności opuściła Europejską Partię Ludową i w styczniu 2003 przystąpiła do Partii Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów[32]. 17 września tego samego roku senatorowie związani z UW (z wyjątkiem wicemarszałka Kazimierza Kutza) opuścili klub Blok Senat 2001, tworząc koło senackie Unii Wolności[33].

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 UW uzyskała dobry wynik na poziomie 7,33% głosów, co dało jej 4 mandaty w Europarlamencie[34]. Najwyższy indywidualny sukces uzyskał Bronisław Geremek, otrzymując 114 319 głosów, uzyskując tym samym znaczną przewagę nad kolejnymi kandydatami w warszawskim okręgu wyborczym oraz drugi wynik w kraju. 20 lipca 2004 Janusz Onyszkiewicz został wybrany na wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego[35].

Na kongresie z 7 i 8 maja 2005 partia została przekształcona w Partię Demokratyczną – demokraci.pl, która pozostała zarejestrowana pod tym samym numerem w ewidencji partii politycznych[32]. PD w założeniach miała stać się poszerzeniem UW m.in. o polityków wywodzących się z lewicy, wśród jej założycieli był też Tadeusz Mazowiecki. Część polityków (w tym Bogdan Borusewicz) nie przystąpiła do nowej formacji.

Program polityczny[edytuj | edytuj kod]

Członkowie Unii Wolności tradycyjnie reprezentowali różne formacje ideowe od zbliżonych do socjaldemokracji, poprzez chrześcijańskie i liberalne centrum, aż do konserwatywnej prawicy. Z tego względu najwyższe władze partii wielokrotnie dystansowały się od jej politycznego zaszeregowywania na polskiej scenie politycznej, choć formalnie UW była od 1996 członkiem międzynarodówki chadeckiej. W 2003 zmieniła jednak przynależność, klasyfikując się jako europejscy liberałowie[36].

W sferze gospodarki UW deklarowała poglądy liberalne. W kwestiach obyczajowych nie zajmowała wyraźnego stanowiska. W partii działali politycy różniący się podejściem np. do kwestii aborcji czy ratyfikacji konkordatu[37].

Partia sprzeciwiała się radykalnie przeprowadzanej lustracji, choć w 1997 wraz z PSL i UP doprowadziła do przyjęcia pierwszej obowiązującej ustawy lustracyjnej. Popierała także (wraz z AWS i PSL) powstanie Instytutu Pamięci Narodowej. Występowała przeciwko przeprowadzaniu dekomunizacji rozumianej jako zbiorowe wykluczanie ludzi dawnej PZPR z życia publicznego[38].

UW opowiadała się za kontynuacją demokratycznej przebudowy kraju zapoczątkowanej w 1989, decentralizacją państwa i ograniczeniem interwencjonizmu państwa w gospodarce. Popierała ideę podatku liniowego, reformę kodeksu pracy. Krytykowała plan Jerzego Hausnera jako zbyt mało radykalny. Domagała się reform w służbie zdrowia idących w kierunku częściowej jej prywatyzacji. Nacisk kładła na rozwój edukacji oraz integrację Polski z Unią Europejską[15].

Poparcie[edytuj | edytuj kod]

Unia Wolności postrzegana była jako partia inteligencka. Wśród osób ją popierających byli m.in. Wisława Szymborska, Andrzej Wajda, Zbigniew Zapasiewicz, Marek Kondrat, Piotr Machalica czy Renata Mauer[39]. W 1997 partię według sondaży popierało 31% osób mających wykształcenie wyższe lub niepełne wyższe, gdy w skali całego kraju poziom poparcia dla partii wynosił około 14%[40]. W najwyższym stopniu poparcie dla UW deklarowali według badań przedsiębiorcy (37%), kierownicy i specjaliści (21%), pracownicy umysłowi (19%) oraz studenci (12%)[41]. W ciągu 4 lat ogólnopolskie poparcie dla partii spadło do około 4%, przy czym odpływ nastąpił we wszystkich grupach wyborców. W 2001 elektorat w znacznej mierze odszedł do utworzonej wtedy Platformy Obywatelskiej[41].

Statut[edytuj | edytuj kod]

Statut partii składał się z siedmiu rozdziałów. Pierwszy był poświęcony sprawom ogólnym, drugi regulował sprawy członkostwa, trzeci strukturę organizacyjną, czwarty zagadnienia związane z majątkiem, piąty organizacje stowarzyszeniowe, szósty i siódmy przepisy przejściowe i końcowe[42]. Statut dopuszczał tworzenie klubów, forów tematycznych, platform programowych[42].

Przewodniczący UW[edytuj | edytuj kod]

Organizacja młodzieżowa[edytuj | edytuj kod]

Organizacją młodzieżową UW od powstania partii w 1994 do 2001 było Stowarzyszenie „Młodzi Demokraci”. Na początku 2001 SMD zerwało umowę partnerską z UW i podpisało takową z Platformą Obywatelską[43]. Od 2001 organizacją młodzieżową UW było Młode Centrum[43], założone w wyniku rozłamu w SMD.

Poparcie w wyborach[edytuj | edytuj kod]

Wyniki w wyborach parlamentarnych
Wybory Poparcie Zmiana punktów procentowych Mandaty (Sejm) Zmiana Mandaty (Senat) Zmiana
1997 13,37% – 60 – 8 –
2001 3,10% –10,27 0 –60 5[a] –3

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ramach Bloku Senat 2001.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Historia Unii Wolności. uw.org.pl. [dostęp 2013-12-10].
  2. ↑ Paszkiewicz 2004 ↓, s. 145–146.
  3. ↑ Kalendarium UD/UW/PD. demokraci.pl. [dostęp 2014-12-31].
  4. ↑ Paszkiewicz 2004 ↓, s. 201.
  5. ↑ Paszkiewicz 2004 ↓, s. 200.
  6. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 78.
  7. ↑ Paszkiewicz 2004 ↓, s. 209.
  8. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 79–80.
  9. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 80.
  10. ↑ Stremecka 2014 ↓, s. 95.
  11. ↑ a b Wincławska 2010 ↓, s. 79.
  12. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 7 listopada 1995 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 5 listopada 1995 r. (Dz.U. z 1995 r. nr 126, poz. 604).
  13. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 81.
  14. ↑ Stremecka 2014 ↓, s. 211–212.
  15. ↑ a b Paszkiewicz 2004 ↓, s. 204.
  16. ↑ Posłowie II kadencji. senat.gov.pl. [dostęp 2014-12-31].
  17. ↑ Kluby i koła senackie Senat III kadencji RP. senat.gov.pl. [dostęp 2014-12-31].
  18. ↑ Stremecka 2014 ↓, s. 221.
  19. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 152.
  20. ↑ a b Paszkiewicz 2004 ↓, s. 206.
  21. ↑ Kluby i koła senackie. senat.gov.pl. [dostęp 2014-12-31].
  22. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 83.
  23. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 85.
  24. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 84.
  25. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 416.
  26. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 425–426.
  27. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 426.
  28. ↑ Posłowie III kadencji. sejm.gov.pl. [dostęp 2014-12-31].
  29. ↑ a b Paszkiewicz 2004 ↓, s. 207.
  30. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 92.
  31. ↑ a b Wincławska 2010 ↓, s. 93.
  32. ↑ a b Wincławska 2010 ↓, s. 94.
  33. ↑ Kluby i koła senackie Senat V kadencji RP. senat.gov.pl. [dostęp 2014-12-31].
  34. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 508.
  35. ↑ Posłowie do Parlamentu Europejskiego. uw.org.pl. [dostęp 2013-12-02].
  36. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 136.
  37. ↑ Partie i koalicje polityczne III Rzeczypospolitej. Krystyna Paszkiewicz (red.). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, s. 146. ISBN 83-229-2148-9.
  38. ↑ Paszkiewicz 2004 ↓, s. 202.
  39. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 174.
  40. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 130.
  41. ↑ a b Wincławska 2010 ↓, s. 131.
  42. ↑ a b Wincławska 2010 ↓, s. 102.
  43. ↑ a b Paszkiewicz 2004 ↓, s. 208.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Przewodniczący Unii Wolności
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Unia_Wolności&oldid=73544378”