Unia horodelska
Unia horodelska – zawarta 2 października 1413 w Horodle pomiędzy Polską a Litwą.
Potwierdzała wspólną politykę obu państw, wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie wybieranego przez króla Królestwa Polskiego za radą i wiedzą bojarów litewskich oraz panów polskich, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, litewską szlachtę katolicką zrównała z polskimi rodami[1]. Rok 1413 wyznaczył więc na Litwie początek stanu szlacheckiego na wzór zachodnioeuropejski (z dziedzicznym systemem identyfikacji heraldycznej)[2].
Postanowienia[edytuj | edytuj kod]
Unia horodelska powtórzyła i rozszerzyła niektóre postulaty dokumentu Unii w Krewie z 1385 r. i postanowienia unii wileńsko-radomskiej z 1401 r., jednak przyniosła szereg nowości:
- forma zawarcia porozumienia, którą było wydanie jednego z dokumentów unijnych Jagiełły i Witolda w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, co stanowiło jedyny taki przypadek w XV wieku
- adopcja przez przedstawicieli co najmniej 47 polskich rodów heraldycznych (z których do dziś ustalono tylko część) do swoich herbów i zawołań tyluż panów i bojarów litewskich
- po raz pierwszy określono bojarów litewskich polskim terminem „szlachta” (potomkowie „adoptowanych” praktycznie zmonopolizowali elitę urzędniczą aż do czasu panowania Aleksandra Jagiellończyka)
- ustanowiono stałą instytucję i elekcję wielkiego księcia litewskiego oraz potwierdzono odrębność Wielkiego Księstwa Litewskiego. Odtąd też Polacy i Litwini mieli uczestniczyć w elekcjach królewskiej i wielkoksiążęcej, ale nie na zasadzie równorzędności
- po śmierci księcia Witolda Wielkie Księstwo Litewskie miało otrzymać nowego wielkiego księcia, ale wyznaczyć go miał król za radą panów koronnych i litewskich. Tron litewski nie był więc dziedziczny. Z kolei tylko po bezpotomnej śmierci Jagiełły i jego potomków panowie polscy mieli wybrać jego następcę za zgodą wielkiego księcia i panów litewskich[2].
- wzorem Korony ustanowiono cztery wysokie urzędy w stołecznych grodach Wielkiego Księstwa Litewskiego – wojewodów i kasztelanów w Wilnie i Trokach, które przeznaczono wyłącznie dla katolików. Oznaczało to wprowadzenie w Wielkim Księstwie nowego podziału administracyjnego[2].
Fragmenty preambuły i zakończenie aktu[edytuj | edytuj kod]
Fragmenty preambuły (komparycji) i zakończenie (początek w języku łacińskim i dalej w polskim tłumaczeniu)[3] podpisanego aktu:
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Debitores sumus spiritualis alimoniae salutaria illis pocula ministrare, quibus praesidentes temporalium commodorum praestamus suffragia, ut quos ad corporis necessitatem sustentamus, salutis etiam ipsis, quantum nostra sufficit facultas, ministeria porrigamus, ne, dum temporalibus insistimus profectibus, vitae commoda negligere videamur et, unde dona benedictionis et bravium exspectamus sempiternum, inde vitae detrimenta sentiamus et praemiis destituti adoptatis nulla laboris nostri commoda consequamur. …
W imię Boże amen. Na wieczną pamięć. Jesteśmy powinni duchownego pokarmu i zbawiennego napoju użyczać tym, którym panując pożytków docześnych podajemy podpomożenia, abyśmy tym, które ku cielesnej potrzebie podejmujemy, i zbawienne też nauki im, ile z nas może być, podawali, iżbyśmy się nie zdali tylko o pożytkach docześnych starać a wieczne opuszczać, i skąd darów błogosławieństwa i zapłaty wiecznej czekamy, aby stąd nie poczuliśmy uszkodzenia żywota wiecznego i aby za prace nasze nie stradaliśmy pożytków zapłaty pożądanej. …
i dalej tylko w polskim tłumaczeniu:
Dla tego my Władysław z łaski Bożej król polski i ziem krakowskiej, sandomirskiej, sieradzkiej, lanczyckiej, kujawskiej, litewskiej nawyższe książę, pomorski, ruski pan i dziedzic i Aleksander rzeczony Witold wielkie książę litewskie i ziem ruskich pan i dziedzic, oznajmujemy przez niniejszy list, którym to wiedzieć przynależy wszystkim teraz i potym będącym, którzy tego wiadomość będą mieć, iż ziemie litewskie i ich obywatele poddani państwu naszemu (którym częstokroć rękę szczodrobliwości naszej rozciągamy i o pożytki ich starając się mieliśmy o tym pieczą, jakobyśmy za częstym staraniem stan i zawołanie ich uczynili zacniejsze), chcąc tedy je z wielkiem pożądaniem w nabożeństwie przyjętej wiary na potomne czasy utwierdzić i ugruntować, aby je nawyższy Pan, za którego łaską a staraniem naszym wzięli oświecenie wiary ku chwale i czci imienia swego i tejże wiary powszechnej oświeceniu, pomazaniem łaski swej utwierdził, iż gdyśmy ich częstokroć dary szczodrobliwości naszej pocieszyli, tedy też, jako nabarziej być może, chcemy je duchownemi dary zachować i przez dobre sprawy i prace zatrzymać. Którzy aby w stałości wiary tym lepiej się ćwiczyli, iżeby z cnoty w cnotę postępowali, jarzmo niewolej, w której do tego czasu byli zamotani i związani, z szyje ich składając i rozwięzując, z wrodzonej nam szczodrobliwości i łaski jem wolności, swobody, łaski, exempcje i przywileje, które zwykły być dawane ludziom powszechnej wiary, wedle zamknienia w sobie niniejszego przywileju dajemy i użyczamy.
fragment zakończenia:
Działo się w miasteczku Hrodle przy rzece Bugu na sejmie walnym w dzień wtóry miesiąca października roku Pańskiego tysiącznego czterzechsetnego trzynastego. Dan przez ręce uczciwego w Panu Chrystusie ojca, księdza biskupa krakowskiego [Wojciecha Jastrzębca], nawyższego kanclerza Królestwa polskiego, nam szczerze miłego, a pisan przez ręce [Stanisława] Ciołka kanonika sandomierskiego, sekretarza naszego.
Adopcja litewskich rodów bojarskich do polskich rodów herbowych[edytuj | edytuj kod]
W wyniku unii do polskich rodów herbowych przyjęto 47 rodów bojarskich wyznania rzymskokatolickiego. Na Litwę przeniesione zostały herby:
| Herb | Ród herbowy | Adoptujący
(przedstawiciele polskich rodów herbowych) |
Urząd adoptującego | Adoptowani
(litewscy bojarzy) |
Osoba przytłaczająca pieczęć dołączoną do aktu | P. |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Abdank | Piotr z Widawy | ziemianin sieradzki | Jan Gasztołd | Jakub z Rogoźna | [4] |
| Jakub z Rogoźna | ziemianin sieradzki | |||||
|
Bogoria | Marek z Nakola (wątpliwy) | Stanisław Wyssygin | Niewyraźny napis na pieczęci odczytany jako
należący do „Marka z Nakola”. |
[5] | |
|
Bychawa | Nieznany | Monstold (Monstolt Jolumgowdowicz?) | Brak pieczęci | [6] | |
|
Ciołek | Stanisław z Brześcia | Jan Ewild (Ewyld) | Stanisław z Brześcia | [7] | |
|
Dębno | Dobiesław z Oleśnicy | Wojciech Korejwa | Dobiesław z Oleśnicy | [8] | |
|
Doliwa | Maciej Kot | kasztelan nakielski | Piotr (Naczko, Nacz, Onacz) Ginwiłłowicz | Piotr z Falkowa | [9] |
| Janusz Furman | kasztelan międzyrzecki | |||||
| Piotr z Falkowa | podsędek sandomierski | |||||
|
Dołęga | Nieznany | Monstwild (Monstwyld, Monstiwyld, Monstwid) | Nieczytelny napis na pieczęci. | [5] | |
|
Drya | Janusz z Tuliszkowa | Mikołaj Tawtygerd | Janusz z Tuliszkowa | [10] | |
|
Działosza | Nieznany | Wołczko (Piotr) Rokutowicz (Rocuthowicz, Rocutouicz, Rokuthowicz) | Brak pieczęci | [11] | |
|
Gierałt | Mikołaj z Gorzkowa | biskup wileński | Surgut (Surgutes, Surguttes, Surguthe)
z Reszkim (Reszkymi, Reszkimi, Reskym, Roszkini) |
Mikołaj z Gorzkowa | [12] |
|
Godziemba | Andrzej z Lubrańca | sędzia kujawski | Stanisław Butowtowicz (Buthowthowicz) | Andrzej (proboszcz włocławski) | [7] |
| Andrzej | proboszcz włocławski | |||||
|
Gryf | Nieznany | Butowt (Butowdus, Bwtold, Butołt) Montygajłowicz (Montigaylo) | Butowt Montygajłowicz | [13] | |
|
Grzymała | Domarat z Kobylan | kasztelan biecki | Jan Rymwidowicz (Rymovydowvicz, Rimouidouicz) | Brak pieczęci | [14] |
|
Janina | Maciej | biskup przemyski | Woysym (Woysim, Woyschin) Daneykowicz | Mikołaj z Suchodołu | [6] |
| Piotr Tur | sędzia łęczycki | |||||
| Mikołaj z Suchodołu | sędzia lubelski | |||||
|
Jastrzębiec | Wojciech Jastrzębiec | biskup krakowski | Jan Niemira | Wojciech Jastrzębiec | [15] |
| Marcin z Lubienicy | kasztelan brzeski | |||||
|
Jelita | Klemens z Mokrska | kasztelan radomski | Gerdut (Gerdud) | Florian z Korytnicy | [16] |
| Florian z Korytnicy | kasztelan wiślicki | |||||
|
Korczak | Nieznany | Czupa (Czuppa) | Niewyraźny napis na pieczęci. | [16] | |
|
Kot Morski | Nieznany | Wojsznar (Woysnar)
Werkolowicz (Wilkolewicz, Werkolewicz, Werkolowycz, Wircolewicz) |
Wojsznar Werkolowicz | [17] | |
|
Leliwa | Jan z Tarnowa | wojewoda krakowski | Wojciech Moniwid (Monowyd, Monwid, Manewid, Maniuit, Manwide, Manwede) | Jadwiga z Leżenic | [18] |
| Jadwiga z Leżenic | ||||||
|
Lis | Krystyn z Kozichgłów | kasztelan sądecki[19][a] | Jan Sunigajło (Sungal, Sunigal, Sungail, Sungeyl, Sungaylo) | Jan Sunigajło | [20] |
|
Łabędź | Dersław ze Skrzynna (prawdopodobnie) | Andrzej Goligunt | Niewyraźny napis otokowy na pieczęci „sigillum Derslai”,
prawdopodobnie chodzi o Dersława ze Skrzynna. |
[21] | |
|
Łodzia | Mościc ze Stęszewa | kasztelan poznański | Miczus (Miczusch, Myczusch, Micuss) | Miczus | [22] |
|
Nałęcz | Sędziwój Ostroróg | wojewoda poznański | Koczan (Koczanus, Coczanus, Koczan) | Sędziwój Ostroróg | [22] |
| Mikołaj z Czarnkowa (Mikołaj z Człopy) | sędzia poznański | |||||
|
Nowina | Mikołaj z Sepna (Sępna?) | Mikołaj Bejnar (Bojnar, Beynar, Boynar) | Mikołaj z Sepna | [23] | |
|
Odrowąż | Jan ze Szczekocin | kasztelan lubelski | Wyszegerd (Wyssegerd, Wyszegierd) | Jan ze Szczekocin | [24] |
|
Ogończyk | Wojciech z Kościoła | kasztelan brzeski | Jerzy Sangaw | Mikołaj z Taczewa | [25] |
| Mikołaj z Taczewa | ||||||
|
Oksza | Mikołaj ze Strzelc | sędzia sandomierski | Minimund Seśnikowicz (Sessnicouicz, Sessnykouicz) | Klemens Wątróbka ze Strzelc | [6] |
| Klemens Wątróbka ze Strzelc | ||||||
|
Ossoria | Mikołaj z Korabiewic | Twerbud (Twerbuth, Twiributh) | Mikołaj z Korabiewic | [26] | |
|
Pierzchała | Piotr z Włoszczowa | kasztelan dobrzyński | Dauksza | Henryk z Radomina | [27] |
| Henryk z Radomina | ||||||
|
Pobóg | Jakub z Koniecpola | wojewoda sieradzki | Rało (Lakon[28]) | Dość niewyraźny napis na pieczęci odczytany jako
należący do „Piotra z Popowa”. |
[14] |
| Piotr z Popowa (najprawdopodobniej) | ||||||
|
Pomian | Jan Pella | biskup włocławski | Stanisław Sak | Stanisław Sak | [29] |
|
Poraj | Michał z Michałowa | wojewoda sandomierski | Mikołaj Bylimin (Bylymyn) | Starty napis na pieczęci. | [30] |
| Jaka | sędzia kaliski | |||||
|
Półkozic | Jan z Rzeszowa | biskup lwowski | Wołczko Kulwa (Culwa) | Jan z Bogumiłowic | [31] |
| Jan Ligęza z Bobrku | wojewoda łęczycki | |||||
| Michał z Bogumiłowic | kasztelan sandomierski | |||||
| Jan z Bogumiłowic | kasztelan czchowski | |||||
| Paweł z Bogumiłowic | sędzia krakowski | |||||
| Marcin z Wrocimowic | chorąży krakowski | |||||
|
Rawicz | Krystyn z Ostrowa | kasztelan krakowski | Michał Gedygołdowicz Minigajło | Brak pieczęci | [32] |
| Grot z Jankowic | ||||||
|
Rola | Jan z Łąkoszyna | kasztelan łęczycki | Daugel (Dangel[33], Dawgen, Dawgel)[34] | Uszkodzony napis na pieczęci pozwala odczytać jedynie imię
„Mikołaj”[34]. |
[34] |
| Mikołaj[34] | ||||||
|
Sulima | Stanisław Gamrat z Klimontowa | kasztelan połoniecki | Rodywił (Rodywił, Rodwil, Radziwił) | Stanisław Gamrat z Klimontowa | [35] |
|
Syrokomla | Jakub z Kurdwanowa | biskup płocki | Jakub Minigajło (Mingel, Myngel, Mynigel), (Mingiel[33]), (Minigal[36]) | Niewyraźny napis na pieczęci. | [34] |
|
Szreniawa | Jan z Łańcuchowa | Jadat (Jadath), (Ladalda[28]), (Ladald[33]) | Jan z Łańcuchowa | [13] | |
|
Świnka | Nieznany | Andrzej Dewknotowicz (Dewknethowycz) | Napis na pieczęci niemożliwy do odczytania | [6] | |
|
Topacz | Nieznany | Getowt (Gethowoth, Getwat), (Giedorwoch[33]) | Getowt (Giedorwoch[33], Gethowoth, Getwat)[37] | [37] | |
|
Topór | Maciej z Wąsosza | wojewoda kaliski | Jan Butrym z Żyrmunów | Jan Butrym z Żyrmunów | [38] |
|
Trąby | Mikołaj Trąba | arcybiskup gnieźnieński | Krystyn Ościk z Kieranowa (Ostic, Ostik, Hostik, Ostyk, Hostyc, Astic, Astik, Astyk) | Krystyn Ościk z Kieranowa | [39] |
|
Trzaska | Nieznany | Wojdyło (Woydilo), (Woydziło[33])
Kuszolowicz (Cussolowicz, Kussolowicz, Kussulowicz), (Koszyłowicz[33]) |
Brak pieczęci | [40] | |
|
Wadwicz | Jan Mężyk z Dąbrowy | Piotr Montygerd (Montygerdowicz, Mondygerd, Mondiger) | Jan Mężyk z Dąbrowy | [10] | |
|
Wąż | Nieznany | Konczan Sukowicz | Brak pieczęci | [7] | |
|
Zadora | Zbigniew z Brzezia | marszałek koronny | Jawnuta Wolimuntowicz | Jawnuta Wolimuntowicz | [41] |
|
Zaremba | Jan z Królikowa | Ginet (Gyneth, Gineit, Gyneoth, Kineit) Konczewicz | Marcin z Kalinowej | [42] | |
| Marcin z Kalinowej |
Władysław Semkowicz wzmiankuje jeszcze jeden ród obecny podczas Unii w Horodle. Przy akcie horodelskim wisi bowiem pieczęć, przywieszona przez bojara, którego bez wątpliwości da się odczytać jedynie imię, jednakże nazwa miejscowa jest trudna do odczytania i ma zaledwie kilka czytelnych liter. Herb ten na tarczy przedstawia literę S przechyloną w prawo, z krzyżem na wierzchu. Według Semkowicza nie może być to herb Szreniawa, ponieważ pieczęć ze Szreniawą przywiesił niejaki Jan z Grodziny i zachowała się ona w dobrym stanie przy akcie. Sugeruje natomiast, że jest to herb Bylina, znany z pieczęci i opisów z końca XIV i początku XV wieku jako S z krzyżem. Jedyną trudnością może być fakt, że ród Bylinów nie jest wymieniony w aktach horodelskich pośród rodów adoptujących w unii horodelskiej. Rozwiązaniem na ten problem może okazać się zakończenie aktu pocztu zbratanych rodów słówkiem etc., pozwalające domyślić się większej liczby rodów adoptujących[43].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W dniu 10 października 1861 r. na fali ówczesnych nastrojów politycznych w Królestwie Polskim, pod Horodłem odbyła się ogromna jak na owe czasy 10 tys. manifestacja ludności rozmaitych stanów i wyznań, przybyłej tu z różnych części Rzeczypospolitej, dla uczczenia 448 rocznicy unii horodelskiej[44]. Kopiec został zniszczony niedługo później przez władze carskie. W 1924 r. odnowiono go i podwyższono do 11 m. oraz ustawiono na nim metalowy krzyż. Ma on wygląd ściętego pnia drzewa z którego wyrasta nowa odrośl w postaci krzyża – jest to symbol odrodzonej Polski[45].
2 października część środowisk kresowych obchodzi Dzień Jedności Kresowian[46].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- unia polsko-litewska
- stosunki polsko-litewskie
- Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Horodle w 1861 roku
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według badań Marka Minakowskiego (przypis), Krystyn z Kozichgłów był kasztelanem sądeckim w latach 1386–1439. Oznacza to, że pełnił również tę funkcję w Horodle.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Julian Bukowski, Dzieje reformacyi w Polsce od wejścia jej do Polski aż do jej upadku. T. 1, Początki i terytoryalne rozprzestrzenienie się reformacyi, Kraków 1883, s. 333.
- ↑ a b c Krakowskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej.
- ↑ Kutrzeba i Semkowicz 1932 ↓, s. 56–58.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VI, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1923, s. 116.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VIII, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1928, s. 141.
- ↑ a b c d Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VIII, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1928, s. 142.
- ↑ a b c Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 255.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 53.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VIII, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1928, s. 138.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 57.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 217–218.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 256–257.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 211.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 212.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., r. VII, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1914, s. 96.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 253.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 219–220.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., r. VI, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1913, s. 7.
- ↑ Krystyn Koziegłowski z Chrzelowa h. Lis, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-06-20].
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. I & II, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1914, s. 54.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 49.
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 252.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 217.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 55.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 220.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VIII, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1928, s. 140.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 216.
- ↑ a b Bartosz Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Nakł Wyd. Biblioteki Polskiej, 1584 [dostęp 2021-06-11] (pol.).
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VIII, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1928, s. 133.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 51.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 210.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1914, s. 51.
- ↑ a b c d e f g Wojciech Kojałowicz-Wijuk, Ks. Wojciecha Wijuka Kojałowicza S. J. Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, czyli o klejnotach albo herbach których familie stanu rycerskiego w prowincyach Wielkiego Xięstwa Litewskiego zażywają, Kraków: Wyd. „Herolda Polskiego”, 1897.
- ↑ a b c d e Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 219.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 251.
- ↑ Bartosz Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Nakł Wyd. Biblioteki Polskiej, 1584 [dostęp 2021-06-11] (pol.).
- ↑ a b Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 218.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 47.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 39.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 254.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. I & II, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1914, s. 7.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. VII, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1926, s. 213.
- ↑ Władysław Semkowicz (red.), Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie., t. IX, Kraków: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1930, s. 257.
- ↑ Inna wersja: Wiadomości z kraju: z lat 1861 i 1862 Lipsk 1863 s. 25n.
- ↑ ks. Henryk Krukowski: Zjazd Horodelski (10 X 1861). [dostęp 2013-06-14].
- ↑ niezalezna.pl: Dzień Jedności Kresowian. [dostęp 6 października 2015].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Kutrzeba, Władysław Aleksander Semkowicz: Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1932. [dostęp 2015-01-03]. (pol.)
- Lidia Korczak (red.), Unia horodelska 1413, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014, ISBN 978-83-233-3841-3.