Upadłość

Upadłość (potocznie bankructwo) – procedura wszczynana w razie niewypłacalności dłużnika^[1], polegająca głównie na wspólnym dochodzeniu roszczeń przez wszystkich jego wierzycieli.

Upadłość w prawie polskim[edytuj | edytuj kod]

Upadłość to tzw. egzekucja uniwersalna prowadzona na rzecz wszystkich wierzycieli dłużnika, ze wszystkich składników jego majątku jednocześnie. Tym właśnie upadłość różni się od egzekucji syngularnej prowadzonej przez niektórych tylko wierzycieli i tylko z poszczególnych składników majątku dłużnika. Trzecim w systematyce rodzajem egzekucji sądowej (wprowadzonym do procedury cywilnej w 2005 roku) jest egzekucja generalna w trybie art. 1064¹ i nast. kpc, tj. egzekucja przez zarząd przymusowy. Egzekucja generalna lokuje się niejako pomiędzy dwoma wcześniej wspomnianymi trybami egzekucji i posiada pewne cechy każdej z nich, i tak np. egzekucja generalna obejmuje skutkami zajęcia wszystkie składniki majątku dłużnika tak jak w przypadku egzekucji uniwersalnej, lecz jest prowadzona nie na rzecz wszystkich wierzycieli dłużnika, a jedynie na rzecz poszczególnych wierzycieli egzekwujących, tj. posiadających tytuł wykonawczy, czyli analogicznie jak w przypadku egzekucji syngularnej.

Postępowania upadłościowe umożliwiają także restrukturyzację przedsiębiorstwa dłużnika (np. w drodze układu), a w niektórych porządkach prawnych (w tym także w Polsce) pozwalają pod pewnymi szczególnymi warunkami na zwolnienie dłużnika z reszty długów.

W prawie polskim upadłość to postępowanie przewidziane w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, prowadzone w stosunku do dłużnika (zwanego w ustawie „upadłym”), który stał się niewypłacalny. Wszczęcie postępowania upadłościowego następuje wskutek ogłoszenia upadłości przez sąd^[1].

Dla wszczęcia postępowania upadłościowego wymagana jest zdolność upadłościowa (art. 5-9 pu) oraz niewypłacalność dłużnika (art. 10-12 pu).

Złożenie wniosku o upadłość przedsiębiorca musi zgłosić do sądu rejonowego w terminie do 14 dni od pojawienia się przesłanek wskazujących na konieczność wszczęcia procedury o upadłość. Wniosek może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciele^[2].

Zdolność upadłościowa przysługuje co do zasady przedsiębiorcom (art. 5 pu), którymi są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną (np. spółki osobowe) prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Od 2009 roku zdolność upadłościową posiadają także osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej – tzw. „upadłość konsumencka”.

Niewypłacalność[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Niewypłacalność.

Niewypłacalność w rozumieniu Prawa upadłościowego po nowelizacji z maja 2009 roku – zachodzi jeżeli dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust. 1 pu). Wymagalność to stan, w którym wierzyciel ma prawną możność żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności (np. wskutek nadejścia terminu świadczenia). Dłużnika niebędącego osobą fizyczną uznaje się za niewypłacalnego także w sytuacji, gdy jego zobowiązania przewyższają wartość majątku, choćby na bieżąco wykonywał swoje zobowiązania. Regulacja ta precyzyjniej definiuje niewypłacalność faktyczną (brak majątku na pokrycie zobowiązań), lecz z uwagi na brzmienie ust. 1 art. 11 pu, w rozumieniu obowiązujących przepisów – niewypłacalność jest tożsama z brakiem płynności finansowej.

Dodatkowym warunkiem wszczęcia postępowania upadłościowego jest możliwość pokrycia jego kosztów z majątku dłużnika (art. 13 pu).

Postępowanie upadłościowe prowadzi się w trybie upadłości likwidacyjnej albo upadłości układowej. Naczelną zasadą prawa upadłościowego jest „zasada optymalizacji” zawarta w art. 2 pu stanowiącym, iż „Postępowanie uregulowane ustawą należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane.”.

Upadłość likwidacyjna[edytuj | edytuj kod]

Upadłość likwidacyjna ma na celu zasadniczo zbycie przedsiębiorstwa upadłego i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych w ten sposób środków. Postępowanie upadłościowe zmierzające do likwidacji majątku upadłego jest inicjowane poprzez złożenie wniosku o upadłość we właściwym sądzie rejonowym. Następnie, sąd rozpatruje wniosek pod kątem określonych przesłanek (badanie stanu niewypłacalności, majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania i częściową spłatę wierzycieli, wielości wierzycieli). Wraz z ogłoszeniem upadłości dochodzi do przejęcia zarządu nad majątkiem upadłego podmiotu przez syndyka. Ten zmierza do likwidacji owej masy upadłościowej w celu pokrycia zobowiązań poprzez dokonanie planu podziału. Ostatecznie, jeśli upadłym jest osoba fizyczna, to dochodzi do ustalenia planu spłaty wierzycieli. Upadłość układowa ma na celu restrukturyzację przedsiębiorstwa upadłego w drodze układu i zaspokojenie wierzycieli w drodze jego wykonania. Kolejnym wariantem postępowania upadłościowego jest przygotowana likwidacja w upadłości, czyli tzw. pre-pack.